آرامگاه خواجه اباصلت

عبدالسلام بن صالح بن سلیمان مشهور به خواجه اباصلت در مدینه منوره به دنیا آمده و از آنجا که جد اعلای او از هرات افغانستان امروزی است، لذا به اباصلت هروی معروف گردید. اکثر قریب به اتفاق علمای امامیه، وی را از اصحاب علی بن موسی الرضا دانسته اند. هر چند بیشتر منابع اهل سنت، اباصلت را خادم علی بن موسی الرضا معرفی کرده اند اما از علمای امامیه کسی جز مقدس اردبیلی او را خادم علی بن موسی الرضا ندانسته است. شاید از آنجا که جنبه علمی و حدیثی اباصلت بر خادم بودن وی غلبه داشته، اکثر علمای امامیه واژه خادم را درباره او به کار نبرده اند. اباصلت در نیشابور در خدمت علی بن موسی الرضا حاضر بوده و در سرخس نیز به دیدار ایشان رفته است. او هنگام ورود علی بن موسی الرضا به نیشابور، حدیث سلسله الذهب را از ایشان نقل کرد. اکثر روایات مربوط به نحوه شهادت علی بن موسی الرضا هم از اباصلت نقل شده اند.

او در طلب علم به نقاط مختلفی چون عراق، حجاز و یمن سفر کرد و از کسانی چون حماد بن زید، عطاء بن مسلم، معتز بن سلیمان، عبدالرزاق صنعانی، مالک بن انس، فضیل بن عیاض و عبدالله بن مبارک استماع حدیث نمود. ابالصلت چندی در بغداد به روایت حدیث پرداخت و در روزگار مامون به عزم جنگ به مرو آمد و چون به مجلس خلیفه وارد شد و مامون کلام او را شنید، به او علاقمند شد و از خواصش قرار داد. اباصلت هروی در آخر شوال سال 236 هجری قمری در خراسان درگذشت. هم اکنون آرامگاهی منسوب به وی با نام خواجه اباصلت در سمت شرقی بیرون شهر مشهد و در 5 کیلومتری این شهر وجود دارد.

در قم و سمنان نیز مزارهایی منسوب به او موجود است. مقبره و گنبد و صحن آرامگاه خواجه در مشهد به همت کربلایی محمد علی درویش و با کمک های مردمی تجدید بنا شد. برخی از اهل عرفان مثل درویش علی متوفی 726 ق هم در کنار مزار او دفن شده اند. بنای اصلی بقعه چهار ضلعی بوده و از هر طرف به وسیله چهار در به بیرون مرتبط می شود. این بنا تزئینات کاشی هفت رنگ، دو رواق مستطیلی شکل و آینه کاری هایی دارد.

به روایتی، مزار اباصلت در هرات شهر آبا واجدادیش قرار دارد. وی پس از سخرانی ها و افشاگری هایش درباره اقدامات خاندان عباسی و پراکنده ساختن روایات بسیار در منقبت اهل بیت بدستور مامون زندانی شد و قبل از آنکه مامون او را در زندان بکشد، بواسطه کرامت و معجزه محمد بن علی بن موسی از زندان رهایی یافت و برای اجتناب از اسارت مجدد و تهدید جان از مرو دور شده به هرات شهر اجدادش می گریزد و تا آخر عمر در همانجا باقی می ماند.