غار اسپهبد خورشید

کرکیل دژ یا غار اسپهبد خورشید در 182 کیلومتری شهر تهران و در ارتفاع 1150 متری از سطح دریا واقع شده است. این غار تاریخ اسرارآمیز و رازآلودی را در پس خود دارد و در شمار مهمترین جاذبه های گردشگری استان مازندران قرار می گیرد. غار اسپهبد خورشید در طبرستان مازندران واقع شده و آخرین نقطه ای بود که سپاهیان عرب توانستند در قرن دوم آن را فتح کنند. آنچه که امروزه از اسپهبد خورشید باقی مانده، چیزی فراتر از یک غار طبیعی هست. این نام با سلسله های باستانی و قدیمی چون دابویگان و پادوسبانیان گره خورده و دارای افسانه های متعددی است.

مردم محلی مازندران و منطقه سوادکوه آن را لاپ کمر می نامند که معنی لاپ بریدگی است. از آنجا که شکاف و بریدگی توسط طاق این غار در دل کوه ایجاد شده، به این نام نامیده شد و به روستاها و آبادی های اطراف این غار هم دیوکالی یا لانه دیو گفته می شود. همچنین، با مطالعه در نوشته های تاریخی می بینیم که از این غار به نام طاق عایشه گرگیلی دژ یاد شده و علتش این است که در زمانهای قدیم تعدادی از راهزنان و دزدان به همراه زنی به نام عایشه که در دوره های اسلامی زندگی می کرده، دور هم جمع شدند و کارشان کرکیل (غارت) بوده است.

داستان اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ می تواند شنیدنی و غم انگیز باشد. داستان این جاذبه از آنجایی شروع می شود که یکی از سرداران شجاع طبرستان که حاکم منطقه مازندران در سال 761 میلادی بود به نام اسپهبد خورشید، وقتی که اعراب به این سرزمین ها یورش بردند، برای جمع کردن سپاهی به دیلمستان رفت. او که نوه اسپهبد فرخان بزرگ از نسل گاوبارگان بود، گول مهدی پسر منصور عباسی که از حاکمان ری بوده را خورد، زیرا او توانسته بود از در دوستی با اسپهبد خورشید وارد شود و قصد تسخیر منطقه مازندران را داشت. مهدی از اسپهبد خورشید خواست تا به وی اجازه دهد تا با لشکریانش از تنگه رود طالار عبور کنند و خود را از طریق دریا به خراسان برسانند.

وقتی که اسپهبد خورشید این اجازه را صادر نمود، مهدی توانست با دو سپاه از لشکریان خود از طریق شاه کوه و گرگان آمل را تصرف کند. اسپهبد خورشید که غافلگیر شده بود، زن و فرزند خود را در این غار گذاشت تا عازم جنگ شود. غافل از اینکه اعراب این غار را تحت محاصره خود در آورده و مدت سه ماه در پایین این دیدنی منتظر ماندند و دنبال راهی برای نفوذ به درون غار بودند. سرانجام، با ناجوانمردی همه افرادی که در داخل غار بودند از جمله زن و فرزندان سردار اسپهبد خورشید را با مسموم کردن سرچشمه های آب ورودی غار به هلاکت رساندند و موفق شدند دژ را فتح کنند. اسپهبد خورشید هم پنجاه هزار سپاه را گردآوری کرده و در زمان بازگشت به سمت غار، شایعه اسارت همسر و فرزندانش را شنید و طاقت نیاورد و با خودکشی به زندگی پایان داد.

غار اسپهبد خورشید در فهرست آثار ملی ایران با شماره 8739 ثبت شده است. غار اسپهبد خورشید برای اولین بار در سال 1335 توسط هیات غارشناسان ایران کشف شد. طول این غار چیزی در حدود 40 متر بوده و تالاری بیضی شکل به عرض 25، طول 75 و ارتفاع 15 متر دارد. قوس دهانه این غار در کل دنیا جزو بزرگترین دهانه های غار طبیعی به شمار می رود. دیواری که قدمتش به دوران ساسانیان باز می گردد هم با سنگ و ساروج در برابر این غار ساخته شده است. همچنین، وجود پرتگاهی خطرناک در مقابل غار سبب شده که به سختی بتوان به آن وارد شد.

از ان جهت که در آن آب قابل شرب وجود داشته است، بنابراین میتوانست به عنوان دژی مطلوب و مناسب برای مقاومت در مقابل دشمنان به مدت طولانی کاربرد داشته باشد. همچنین، اتاق هایی درون غار که در دوران ساسانیان ساخته شده اند، از ویژگی های جالب توجه آن است. بررسی های میدانی و شواهد زمین شناسی نشان می دهند که از آنجایی که این جاذبه بر روی یکی از کوههای آهکی این منطقه واقع شده، در داخل آن میتوان سنگهای استامیک را که به مانند قندیل از سقف آویزانند، مشاهده کرد.

منطقه اطراف این غار دارای چشم اندازهای طبیعی سرسبز و زیبایی است که سبب شده تا این اثر زیباتر و با شکوه تر از آنچه هست، به نظر آید. بهترین زمان بازدید از آن فصل بهار هست که طبیعت زیبا و سرسبز و آب و هوای مطبوع و دلچسب نواحی اطراف غار سبب می شود حس و حالی خوب به هر بیننده و گردشگری دست بدهد. برای اینکه از طریق شهر تهران به این منطقه دسترسی داشته باشید، باید از جاده دماوند در مسیر فیروزکوه برانید و بعد از عبور از فیروزکوه و ورسک و کلیسای اوریم رودبار وارد خروجی که در سمت راست شما قرار گرفته، شوید. این جاده شما را به خطیرکوه خواهد رساند؛ کوهی که در دامنه آن غار اسپهبد خورشید واقع شده است.