جشن مهرگان

روز اعتدال پاییزی را در ایران از دیرباز جشن می گرفته اند. این جشن که در روز مهر از ماه مهر برگزار می شود، جشن مهرگان نام دارد. مهرگان یا جشن مهر یکی از بزرگترین جشن های ایران باستان بوده است که در مهر روز از ماه مهر برگزار می شده است. «مهرگان» پس از نوروز بزرگترین جشن ایرانیان باستان بوده و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده است.

آشنایی با جشن مهرگان

مهرگان بعد از نوروزدر رده دوم را از نظر اهمیت جشنها داراست. این جشن روز مهر از فصل مهر برگزار می شود ( 10 مهر ). فلسفه این جشن مهم ایرانی به دوران ضحاک تازی باز می گردد. ضحاک و اقوام او مدتهای مدیدی بر ایران حکومت می کردند و عده کثیری از جوانان ایران زمین را به قتل رسانده بودند و مردم از ظلم و جنایات آنان به تنگ آمده بودند. در آن زمان کاوه آهنگر از میان مردم بر خاست و با برافراشتن چرم آهنگری خود که بعدها درفش کاویانی نام گرفته رهبری براندازی ضحاک تازی را بر عهده می گیرد و او را با یاری مردم در کوه دماوند زندانی می کنند و به ظلم او پایان می دهند. این جشن در مهر روز آغاز می شود و شش روز به درازا می انجامد و در روز رام روز به پایان می رسد. نخستین روز جشن، مهرگان عامه (همگانی) و واپسین روز جشن، مهرگان خاصه (ویژه) نامیده می شود. در زمان ساسانیان بر این باور بودند که اهوره مزدا یاقوت را در روز نوروز و زبرجد را در روز مهرگان آفریده است و از دیر باز ایرانیان بر این باور بودند که در این روز کاوه آهنگر علیه ضحاک به پاخاست و فریدون بر اژی دهاک (ضحاک) غلبه کرد مردم ایران از هزاره دوم پیش از میلاد آن را جشن می گیرند. مهرگان نیز همانند نوروز با آیین یگانه و آداب و رسوم ویژه برگزار می شود. مهر یا میترا در زبان فارسی به معنای «فروغ، روشنایی، دوستی، پیوستگی، پیوند و محبت» است و ضد دروغ، دروغ گویی، پیمان شکنی و نامهربانی کردن است. فلسفه جشن مهرگان سپاسگزاری از خداوند به خاطر نعمت هایی است که به انسان ارزانی داشته و استوار کردن دوستی ها و مهرورزی میان انسانهاست.
بسیاری واژه مهر را «عشق، دوستی» معنا می کنند نه «پیمان و قرارداد» زیرا آنچه که میان روابط خانوادگی معنا دارد «عشق، دوستی» است و نه «پیمان و قرارداد». مهر به معنای فروغ و روشنایی نیز به کار رفته است، در نخستین سدهٔ میلادی میترائیسم در سراسر روم گسترش یافت و نقش نگاره های برجامانده تأکیدی از گسترش این آیین دارد.
پیشینه جشن مهرگان به هزاره دوم پیش از میلاد بر می گردد و بیش از 4000 سال قدمت دارد. دیرینگی این جشن دست کم تا دوران شاهان باستانی و بزرگی چون فریدون باز می گردد. فردوسی در شاهنامه به روشنی به این جشن کهن و پیدایش آن در دوران پادشاهی فریدون اشاره کرده است.

آیین های مهرگان

مردمان در این روز تا حد امکان با جامه های ارغوانی (یا دستکم با آرایه های ارغوانی) بر گرد هم می آمده اند؛ در حالی که هر یک، چند «نبشته شادباش» یا به قول امروزی، کارت تبریک برای هدیه به همراه داشته اند. این شادباش ها را معمولاً با بویی خوش همراه می ساخته و در لفافه ای زیبا می پیچیده اند. بهرام فره وشی از برگزاری مهرگان به عنوان جشنی خانوادگی، در بین زرتشتیان یزد و کرمان و نیز ” از آیین قربانی کردن گوسفند، در برخی از روستاهای زردشتی نشین یزد، برای ایزد مهر ” خبر می دهد. تا سی سال پیش، زردشتیان کرمان، در این روز، به یاد مردگان، مرغی را کشته و شکمش را با حبوبات و آلو انباشته و به عنوان خوراک ویژه، یادمان مردگان می پختند.