کاخ سعدآباد

کاخ سعدآباد به مجموعه عمارت ها و کاخ هایی گفته می شود که در زمینی به مساحت 300 هکتار بنا شده است. این مجموعه دارای 180 هکتار جنگل طبیعی، چشمه سارها، قنات ها، باغستان ها، گلخانه ها و خیابان هست. این عمارت از شمال با کوههای البرز، از شرق با گلاب دره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. رودخانه جعفرآباد، از وسط محوطه کاخ میگذرد و میانگین دمای سالانه این منطقه 12 درجه سانتیگراد برآورد شده است. در دوران پهلوی اول سراسر باغ سعدآباد از رودخانه دربند مشروب میشد ولی در دوران پهلوی دوم به دلیل بخشیدن آب رودخانه در نیمی از شبانه روز به رعایا و کافی نبودن این میزان آب رودخانه برای آبیاری سراسر مجموعه، از دوازده رشته قنات قدیمی و جدیدالاحداث استفاده گردید. سعدآباد امروزه با مجموعه هجده کاخ بزرگ و کوچک از دوره های قاجار و پهلوی یکی از بزرگترین و مهمترین مجموعه موزه های ایران است.

کاخ سعدآباد شامل موارد زیر هست:

• کاخ شهوند (کاخ موزه سبز فعلی)
• کاخ سفید (کاخ موزه ملت)
• کاخ اختصاصی (موزه تاریخ طبیعی پیشین که در اکنون در اختیار نهاد ریاست جمهوری است)
• دفتر وزیر دربار شاهنشاهی یا کاخ سیاه (موزه هنرهای زیبا)
• کاخ شمس پهلوی (موزه مردم شناسی)
• کاخ اشرف پهلوی (موزه ظروف پیشین)
• کاخ ملکه مادر (ساختمان جمهور)
• کاخ احمدرضا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
• کاخ بهمن پهلوی پسر غلامرضا پهلوی (مرکز آموزش)
• کاخ شهرام پسر اشرف پهلوی (موزه نظامی)
• کاخ فریده دیبا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
• ساختمان محل سکونت عصمت دولتشاهی همسر رضاشاه پهلوی (موزه فرشچیان)
• کاخ های قدیم و جدید رضا پهلوی (موزه بهزاد و دفینه)
• کاخ فرحناز و علیرضا فرزندان محمدرضا شاه پهلوی (موزه خط و کتابت میرعماد)
• کاخ لیلا دختر محمدرضا شاه (موزه آبکار)
• دفتر رئیس تشریفات کاخ (موزه آب)

علاوه بر کاخ های یاد شده و چندین ساختمان قدیمی دیگر، تاسیسات و امکانات دیگری همچون سالن های مرغداری و گاوداری، گلخانه ها، استخرها، چشمه سارها، زمین های تنیس و سالن بولینگ، سینما و آمفی تئاتر روباز در این مجموعه وجود دارند. این مجموعه همچنین دارای دوازده قنات بوده که هر یک دارای عنوانی خاص است و هشت ورودیه برای عبور و مرور شاه و دربار در این مجموعه تعبیه شد.

کاخ سعدآباد چهار دوره تاریخی قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران را سپری کرده است. سعدآباد در دوره قاجار بنا شد و سکونتگاه تابستانی و ییلاقی شاهان این سلسله بود. پس از کودتای 1299 و تصرف آن توسط خاندان پهلوی، بناها و عمارتهای متعددی در آن ساخته شد که بالغ بر 18 کاخ در ابعاد مختلف می شوند. هر یک از بناها محل سکونت یکی از افراد دودمان پهلوی بوده است. محمدرضا پهلوی نیز در دهه 1350 در این مکان سکنی گزید.