نگاهی به مراسم چهارشنبه سوری در استان آذربایجان غربی

ایلنا/ این خبر پیرامون نگاهی به مراسم چهارشنبه سوری در استان آذربایجان غربی برای شما نگارش شده است.

آخرین چهارشنبه سال یا همان چهارشنبه سوری در بیشتر شهرهای ایران جشن گرفته می شود. در آذربایجان غربی نیز این روز با برگزاری مراسم مختلفی جشن گرفته می شود.

مطابق سنت های کهن و قدیمی مردم آذربایجان چهارشنبه اول اسفند را «چیلله قوان» یعنی هفته ای که چله زمستان را فراری می دهد یا «یالانچی چیلله» یعنی چهارشنبه دروغین می نامیدند و با آیین هایی اتمام فصل زمستان را جشن می گرفتند.

چهارشنبه هفته دوم اسفند موسوم به «کوله چارشنبه» یعنی چهارشنبه کوتوله بود و سومین چهارشنبه نیز «موشتولوقچی چارشنبه» یعنی پیام آور نامیده میشد و چهارشنبه آخر را «آخیر چارشنبه» می گفتند که چهارشنبه آخری مهمتر از سایر چهارشنبه ها بود و جشنهای بزرگی در آن برپا میشد.

از میان تمامی مراسمات باقی مانده، آیین گسترده چهارشنبه آخر سال به عنوان یکی از رسوم نوروزی هنوز با حال و هوای قبلی برگزار می شود.

یکی دیگر از مراسم چهارشنبه سوری، فرستادن خنچه هایی از هدایا به همراه نقل، شیرینی و آیینه برای تازه عروس ها است، در این روز خانواده داماد و فامیل های آنان هدایایی رنگارنگ را در طبق های بزرگ تزئین شده چیده و به خانه تازه عروس می فرستند. همچنین در این روز پدر و مادرها هدایایی را با عنوان «چارشنبلیخ» به منزل دختران خانواده می فرستند.

یکی از رسومات قدیمی که در بیشتر مناطق آذربایجان در چهارشنبه آخر سال برگزار می شود مراسم شال ساللاماق است، به این صورت که در شبهای چهارشنبه سوری، جوانان و نوجوانان با شال، چادر و پارچه ای به پشت بام خانه اقوام و آشنایان رفته و از روزنه پشت بام آن را به داخل آویزان می کنند. صاحب خانه نیز با میوه، شیرینی، آجیل، تخم مرغ، پول، جوراب پشمی و مواردی از این دست از آنان پذیرایی می کند. این رسم که در بیشتر نقاط آذربایجان رایج بوده و امروزه نیز عملی می شود، اگرچه مشکلات آپارتمان نشینی این مراسم را کم رنگ کرد ولی هنوز در شهرها و روستاها با عناوین مختلفی چون «باجالیق»، «بیللی – بیللی»، «شال ساللاماق» شناخته می شود.

در قاشق زنی یا بیللی بیللی دختران و پسران جوان قاشق بدست یا با آویزان کردن شال از پشت بام برای آنکه شناخته نشوند چادری بر سر و روی خود می کشند و به در خانه دوستان و همسایگان خود می روند و با در آوردن صدای قاشق ها صاحب خانه را از حضور خود با خبر کرده و او را به در خانه می کشانند که بر طبق رسم صاحب خانه کاسه های آنها را از آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول پر می کند.

فال گوش ایستادن یکی از رسم های چهارشنبه سوری است که در آن دختران جوان نیت کرده و پشت دراتاق ایستاده و به سخنان اهل خانواده گوش می دهند. سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می گیرند و به همین خاطر معمولا بزرگان خانواده تأکید می کنند که همه اعضای خانواده در این شب سخنان خوب و خوش یمن بگویند. کوزه های کهنه را هم از روی پشت بام ها بر زمین می اندازند و به جای آن کوزه نو می خرند و معتقدند که نحسی سال با شکستن کوزه از آنها دور می شود.

در شب چهارشنبه سوری معمولا خانواده ها به منزل بزرگان فامیل رفته و با خوردن آجیل و خواندن ابیات ترکی که به آن بایاتی می گویند، سرگرم می شوند. یکی از بزرگان فامیل شروع به خواندن بایاتی کرده و به ترتیب دیگر اعضای خانواده نیز اشعاری با زبان ترکی می خوانند. دم دمای غروب آخرین چهارشنبه سال هم جوانان و بزرگسالان با شور و شوق تمام کوپه هایی از هیزم را در حیاط و جلوی درب منازل جمع کرده و خانواده ها دور هم جمع می شوند. با غروب آفتاب اقدام به افروختن این هیزم ها کرده و از روی آتش می پرند. در هنگام پریدن از روی آتش شعری را زیر لب زمزمه می کنند.

رفتن به سر چشمه یکی دیگر از مراسمات این روز است که در روستا ها هنوز هم سپیده دم زنان و دختران کوزه به دست سر چشمه رفته و کوزه های خود را پر از آب کرده و به خانه می آوردند و اندکی از آن آب را بر حیاط خانه می پاشند تا سال پر برکت و خوبی را داشته باشند.