گردشگری سلامت در ایران با چالشهایی مواجه است

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، گردشگری سلامت در ایران با چالشهایی مواجه است.

بسیاری از ایرانیان مقیم خارج از کشور و حتی افراد غیر ایرانی برای دریافت خدمات تشخیصی و درمانی به عنوان گردشگر سلامت به کشور ما وارد می شوند و خدماتی دریافت کرده و به کشور محل زندگی خود بر می گردند. یکی از دلایل این موضوع، پایین بودن زمان انتظار برای دریافت خدمات درمانی، هزینه مناسب و گاهی اندک برای گردشگران سلامت است. بسیاری از ایرانیان برای خدماتی مانند کاشت مو، جراحی بینی، جراحی قلب و بسیاری دیگر از خدمات در سال به ایران می آیند.

در شرایطی که گردشگری سلامت یک فرآیند چند وجهی است و به هم افزایی نیاز دارد، هر از گاهی جلسه ای برگزار می شود و وعده هایی روی کاغذ می نویسند، اما متولی واحدی برای آن تعیین نمی شود و گردشگری سلامت همچنان دست و پا می زند تا شرایط بهتری پیدا کرده و به کشور سود برساند.

گردشگری سلامت هیچ وقت متولی واحد نداشته و بخشی بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بخشی بر عهده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بخشی بر عهده وزارت امور خارجه است. ولی این بخشها نتوانستند به موضوع گردشگری سلامت، مسیر واحدی بدهند. هرچند هر کدام به تنهایی وظایف خود را انجام داده اند، اما در این زمینه هم افزایی از هر چیزی مهمتر است.

در خبرها گفته شده که سال گذشته بیش از یک میلیون و 200 هزار گردشگر سلامت وارد کشورمان شده اند. ولی نکته قابل تامل این است که آمارها چندان قابل اتکا نیست و سوال اینجاست که چرا این حوزه نباید آمار رسمی و ثبت شده داشته باشد؟

ایرج خسرونیا «متخصص بیماری های داخلی و رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران» در این رابطه میگوید: وضعیت گردشگری سلامت در گذشته به مراتب بهتر بود، اما به واسطه هجمه هایی که به جامعه پزشکی شد، تعداد گردشگران سلامت به نسبت گذشته کمتر شده است. از طرفی تعدادی از پزشکان متخصصی که در کشور مشغول به کار بودند، به کشورهای همسایه رفته و مشغول به طبابت شده اند.

بسیاری از بیماران به دلایل مختلفی از جمله وجود فهرست انتظار و هزینه های بالای درمان به دنبال مقاصدی می گردند که هم به سرعت اقدامات درمانی را انجام بدهند، هم هزینه کمتری بپردازند، هم توسط پزشکان متبحر درمان شوند و هم اقامت جذابی داشته باشند. یکی از مقاصد گردشگران سلامت که می تواند عمده این موارد را در بر داشته باشد، ایران است. هر چند همین موضوع منجر به سوء استفاده برخی افراد و دلال ها شده است.

ابراهیم رزم پا «جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و فلوشیپ جراحی سر و گردن و عضو هیات مدیره انجمن راینولوژی» پیرامون اینکه گردشگری سلامت در ایران با چالشهایی مواجه است، میگوید: سطح علمی و عملی پزشکی در ایران با بسیاری از کشورهای دنیا رقابت می کند. به خصوص در حوزه جراحی های زیبایی، پزشکان کشور ما حرف اول را می زنند و مراجعان مختلفی از کشورهای مختلف داریم، زیرا هزینه اعمال جراحی در ایران به نسبت سایر کشورها کمتر است اما در عین حال، کیفیت بالاتری ارائه می شود.

علاوه بر ایرانیان خارج از کشور، افراد خارجی و غیر ایرانی هم برای اعمال جراحی به ایران می آیند و همین موضوع منجر به ارزآوری خوبی برای کشور می شود. این موضوع انعکاس خوبی در جهان داشته و افرادی که در ایران جراحی می کردند، به نوعی وضعیت پزشکی ایران را در کشور خودشان تبلیغ می کردند.

جذابیت حوزه گردشگری سلامت برای دلال ها اینجاست که متولی واحدی ندارد و در واقع یک نفر باید چند نیاز گردشگر را گردآوری کرده و در بسته ای به او ارائه کند. برای دلال حوزه گردشگری سلامت، سود بیشتر مهم است و در نتیجه کیفیت خدمات درمانی اهمیت چندانی ندارد. همین که محل اقامت و برنامه های تفریحی برای گردشگر سلامت فراهم شود و در چشم او پر رنگ باشد، از نظر روانی بخش زیادی از مسیر را طی می کند و در واقع گردشگر به دام تبلیغات می افتد.

نکته این جاست که گردشگر سلامت برای دریافت خدمات درمانی با کیفیت و قیمت مناسب مراجعه می کند، اما همین اعتماد به دلال ها تبدیل به چشم اسفندیاری می شود که کل ماجرا را زیر سوال می برد.

خسرونیا «رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران» در این زمینه نیز میگوید: وجود دلال ها در حوزه گردشگری سلامت نیز سبب بروز کلاهبرداری ها شده که در نهایت به اسم جامعه پزشکی تمام می شود. به طور مثال بیمار را به مراکزی می برند که تخصص کافی وجود ندارد و هزینه زیادی از بیمار دریافت می کنند.

رزم پا «جراح و متخصص گوش و حلق و بینی» نیز در این زمینه میگوید: دخالت در درمان و دلال بازی در حوزه گردشگری سلامت منجر به وضعیتی شده که روی بیماران خارجی تمرکز شده و این بیماران را با هزینه پایین جذب می کنند. اعمال جراحی مانند جراحی بینی در کشورهای اروپایی و آمریکا با حدود 10 تا 20 هزار دلار انجام می شود و فرض کنید پزشکان با تجربه این اعمال را در کشورمان با حدود 3 تا 4 هزار دلار انجام می دهند.
افراد غیر پزشک و دلال ها با تبلیغات وسیع، این جراحی ها را با هزینه ای حدود 500 دلار و حتی کمتر انجام می دهند و آپشن هایی نیز می گذارند. بعد فرض کنید یک جراحی انجام شده و مشکلی پیش می آید و دیگر به بیمار پاسخگو نیستند.

فلوشیپ جراحی سر و گردن ادامه می دهد: این اتفاقات در مراکز جراحی و کلینیک هایی انجام می شود که کنترل مناسبی روی آنها نیست یا اینکه مرکز مربوطه هم با این افراد همکاری می کنند، زیرا منافع مالی مناسبی در این زمینه دارند. این مراکز و افراد، هیچ گونه پاسخگویی به گردشگر سلامت در صورت بروز عارضه ندارند. چند وقت قبل، یک بیمار از قطر برای جراحی بینی به کشورمان آمد که توسط همین افراد غیر پزشک جراحی شده بود و پس از بازگشت به کشورش و بروز عوارض، در فضای مجازی و رسانه ها به وضعیت پزشکی ایران معترض شده بود. این موضوع باعث خدشه دار شدن چهره پزشکی کشور می شود و نباید به سادگی از آن گذشت.

عضو هیات مدیره انجمن راینولوژی درباره تفاوت وضعیت پزشکی ایران و ترکیه و مراجعه گردشگران سلامت به این کشور همسایه میگوید: وضعیت پزشکی و جراحی ترکیه به هیچ عنوان قابل مقایسه با ایران نیست و وضعیت ایران از هر نظر از ترکیه بهتر است، ولی بررسی کنید که ترکیه چه سودآوری ارزی از حوزه گردشگری سلامت دارد و چقدر روی این موضوع سرمایه گذاری کرده است. حس عدم اعتماد به واسطه همین رفتارها به حدی رسیده که برخی بیماران خارجی برای اعمال جراحی به ترکیه می روند.

گردشگری سلامت حرکت روی لبه تیغ است. یعنی همان طور که می تواند منجر به افزایش اعتبار بین المللی کشورمان در حوزه درمان شود، با ارائه خدمات نامطلوب در مراکز غیر استاندارد، می تواند آبروی جامعه پزشکی را به خطر بیندازد.

رزم پا «عضو هیات مدیره انجمن راینولوژی» در این زمینه میگوید: یک شیوه برخورد با این جنس دخالتها در امور پزشکی، رفتار خود پزشکان است که اگر مشاهده کردند یک غیر پزشک در مرکز جراحی یا کلینیک، اعمال جراحی را انجام می دهد، باید با این موضوع برخورد کنند.

شیوه دیگر برخورد، باید توسط مسئولان و مدیران فنی این مراکز جراحی انجام شود. همچنین معاونت های درمان دانشگاه های علوم پزشکی و سازمان نظام پزشکی باید نظارت بیشتری در این زمینه داشته باشند و با این موارد برخورد کنند.

وقتی نتوانیم جایگاه خود را در صنعت گردشگری سلامت در منطقه تثبیت کنیم، بسیاری از کشورهای همسایه و به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس، جای کشورمان را در این حوزه خواهند گرفت.

رزم پا میگوید: صنعت گردشگری سلامت نیازمند مدیریت صحیح است. بسیاری از متخصصان خارجی، وضعیت جراحی ایران را تحسین می کنند. بنابراین باید این صنعت جدی گرفته شده و برای آن برنامه ریزی شود.

یکی از دلایل افول گردشگری سلامت در چند سال اخیر، شیوع ویروس کرونا بود. با این حال میتوان با قطعیت گفت که بزرگترین مشکل حوزه گردشگری سلامت، اختلاف نظر بین نهادهای ذیربط و نبود متولی واحد است. گردشگری سلامت نیازمند یک شورای چند بخشی و دستورالعمل هایی است که وظیفه هر بخش را مشخص کند تا دست دلال ها و سوء استفاده کنندگان از این حوزه کوتاه شود.

ظرفیت بسیار خوب کشور در جذب گردشگر سلامت به راحتی از دست می رود و اگر بخواهیم فقط به برگزاری جلسه و کاغذ بازی های معمول اکتفا کنیم، نمی توانیم از این نمد کلاهی داشته باشیم و عرصه را برای بهره برداری کشورهای حاشیه خلیج فارس و سایر کشورهای همسایه خالی خواهیم کرد.