رد زغال و تخریب و فرسایش در گورهای سنگی کافرکلی های آمل دیده می شود

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، رد زغال و تخریب و فرسایش در گورهای سنگی کافرکلی های آمل دیده می شود.

میثم فلاح (سرپرست فصل دوم بررسی و شناسایی کافرکلی های شهرستان آمل) گفت: کافرکلی ها معماری دستکند کوهستانی و صخره ای هستند که در دره هراز شهرستان آمل قرار دارند. موجودیت این کافرکلی ها از منطقه چلاو آغاز و تا روستای اسک پراکنده اند. جز 4 مورد که در جبهه شرقی دره هراز شناسایی شده، سایر کافرکلی ها در جبهه غربی دره هراز و پای دست کوه دماوند ایجاد شده اند.

او با اشاره به آنکه در فصل نخست و دوم بررسی باستان شناسی در این منطقه، گوردخمه، استودان و گورسنگی بدست آمده، گفت: احتمال می دهیم بخش هایی از اتاقک های مجموعه کافرکلی ها به صورت حجره هایی برای تعلیم و آموزه های دینی (مرتبط با مهرپرستی و زرتشتی گری) مورد استفاده قرار می گرفت. هر چند این موضوع در حال حاضر مفروض است و درباره تمام این موارد بعد از مطالعات بیشتر و کاوش های روشمند، میتوان با صراحت بیشتری صحبت کرد و اکنون تنها احتمالات موجود را مطرح می کنیم.

فلاح همچنین با اعلام خبر کشف 5 گورسنگی در کافرکلی های آمل که نمونه های مشابه آن تاکنون در مازندران بدست نیامده، گفت: در یکی از روستاهای زیر قله دماوند که بیش از 2 هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد، منطقه ای به شکل دامنه کوه قرار دارد که در آن چندین سنگ منفرد و حجیم موجود بوده که روی یکی از این سنگها، دو گور و روی دیگری سه گور سنگی شناسایی شده است. این گورها با عمق متوسط 50 سانتیمتر از سطح سنگ کنده شده اند. این گورها از لحاظ ظاهری، تکنیک ساخت، فرم و پلان بسیار شبیه به نمونه های موجود در فارس و جنوب ایران از جمله گورسنگی اقلید فارس به نام حوض دختر گبر و گورسنگی تپه کوهسار اهواز است.

او ادامه داد: تفاوت گورهای سنگی بدست آمده در آمل با گورهای سنگی اهواز آن است که این گور سنگی ها روی سنگهای منفرد ساخته شده اند و به صورت جدا از هم هستند. این قبور سنگی با گوردخمه ها تفاوت دارند، چرا که گوردخمه اصولاً درون بدنه کوه و صخره کنده می شوند، اما این قبور روی سنگهای منفرد موجود بر سطح زمین ایجاد شده اند.

سرپرست فصل دوم بررسی و شناسایی کافرکلی های شهرستان آمل در پاسخ به این سئوال که آیا شی یا اشیای فرهنگی در این گورها بدست آمده و آیا دارای سنگ مزار بوده اند یا خیر گفت: آنچه که ما در این فصل از بررسی بدست آوردیم، علاوه بر آنکه دچار فرسایش و تخریب شده، گورهایی خالی از هر نوع داده های فرهنگی است. اما شواهد نشان از موجودیت قبور برای تدفین بوده است. امیدواریم بعد از انجام مطالعات دقیق تر، بتوانیم متقن تر درباره این قبور صحبت کنیم.

او ادامه داد: با توجه به فرض های در نظر گرفته شده، میتوان گفت دوره این قبور به ساسانیان و حتی پسا ساسانی تا میانه دوره اسلامی برسد، چرا که در مازندران حتی پس از اسلام تا حدود قرن 4 و 5 هجری قمری شاهد وجود فرهنگ، عقاید و باورهای ساسانیان، مخصوصاً در این منطقه هستیم. در حال حاضر هیچ داده باستان شناسی بدست نیاورده ایم و براساس فرم و ساختار گورها این احتمالات مطرح می شود. البته با توجه به آنکه حفاظت درستی از این آثار نشده، شاهد آثار روشن کردن آتش و زغال و…در این گورهای سنگی هستیم. متاسفانه شاید گردشگران گمانشان آن بود که این گورسنگی های باستانی چاله هایی هستند روی سنگها و از آنها به عنوان فضای آتش استفاده کرده اند.

فلاح خاطرنشان کرد: کافرکلی ها از خاص ترین نمونه های دستکندهای ایران از حیث تعدد و تنوع و پراکندگی هستند. برخی از آنها چند طبقه و برخی دیگر دارای اتاقهای تو در تو (4 الی 5 اتاق) است. درواقع میتوان گفت با توجه به این کشفیات، فقط بحث تدفین مطرح نبوده و احتمالاً فضاهای نمازگاهی و عبادتگاهی نیز مفروض است. تعدادی از کافرکلی ها در بخش هایی از سنگهای رسوبی و آتشفشانی کوه کنده شده اند و تعدادی دیگر نیز در بخش صخره ای کنده شده که در ارتفاعی در حدود 5 متر هستند و حتی در بخشهایی از روستا در ارتفاع 150 متری قرار دارند.

این باستان شناس درخصوص کشف نقوش انسانی، حیوانی و گیاهی در بخش هایی از کافرکلی های آمل نیز گفت: یکی از کافرکلی ها دارای 4 دخمه مجزا از یکدیگر است. بعد از آنکه این بخش را درون کوه کندند، روی بدنه دیواره آن را ملات گچ کشیدند و روی آن نقوشی به صورت سوزنی و خطی کنده کاری کرده اند. بعدها روی این گچ ها را کاهگل کشیده اند و این نقوش پوشانده شده بودند. از آنجایی که طی سالهای اخیر چوپانان در این مکان استقرار می یافتند و آتش روشن می کردند، این امر سبب شد تا بخشهایی از کاهگل روی این نقوش بریزد و نمایان شوند.

مردم محلی نیز از آن بی اطلاع بودند و روی آن یادگاری نوشته اند. بعد از پاکسازی بخشی از نقوش بدست آمد و تقریباً بیش از 200 نقش با نقش مایه های جانوری (اسب، گاو، کل، کبک، قرقاول و…)، انسانی (در حال مبارزه بصورت پیاده و سواره نظام)، طبیعت (نقشی احتمالی از قله دماوند)، اسلیمی و هندسی، پوشاک، ابزار و ادوات جنگی (شمشیر، سپر، کمان، تیر و…) و سازه هایی همچون برج دیده بانی یا بقایای قلعه شناسایی و مستندنگاری شده است.

فلاح یادآور شد: با توجه به بررسی های منطقه ای و آثار و شواهد موجود و مکتوبات تاریخی و مقایسه های نسبی با نمونه های موجود، می توانیم بگوییم که این نقوش به احتمال زیاد به دوره ساسانیان باز می گردد. احتمال می دهیم طراحی این نقوش طی چند مرحله یا دوره اتفاق افتاده باشد، چرا که برخی از نقوش ساده هستند و برخی دیگر انحنا دارند. اینگونه به نظر می رسد که برخی از نقوش مثلاً اسب با چهار خط و خیلی ساده کشیده شده باشد اما نقش دیگری از اسب هم داریم که انحنای زیر شکم اسب هم کشیده شد. احتمال می دهیم در دو یا سه مرحله و در زمانهای مختلف این نقوش کشیده شده باشند، چرا که حتی برخی از این نقوش روی هم افتاده اند.

سرپرست فصل دوم بررسی و شناسایی کافرکلی های شهرستان آمل ادامه داد: نقوش انسانی و حیوانی در این بخش بیشتر است و نقوش انسانی بیشتر جنگ آوری و رزم را تصویر می کند. بیشترین نقش حیوانات هم گوزن، اسب و پرندگان است.