بخشی از رازهای سر به مهر غار قلعه اسپهبد خورشید سوادکوه آشکار شد

ایرنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های منتشر شده، بخشی از رازهای سر به مهر غار قلعه اسپهبد خورشید سوادکوه آشکار شد.

غارقلعه اسپهبد خورشید در شهرستان سوادکوه که یکی از آثار طبیعی تاریخی ارزشمند و کمتر شناخته شده مازندران محسوب می شود، از اوایل ماه گذشته وارد دوران جدیدی از نگهداری و فعالیتهای باستان شناسی شده است.

پس از اینکه از سال 1399 اداره کل پایگاه های میراث ملی و جهانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید را افتتاح کرد، برنامه ریزی ها برای نگهداری و حفاظت از این اثر ارزشمند و کم نظیر تاریخی وارد فاز جدیدی شد. اکنون پس از حدود 2 سال پیگیری و برنامه ریزی توسط این پایگاه ملی، مدیر پایگاه از پایان یافتن فصل نخست کاوش باستان شناسی غار قلعه اسپهبد خورشید خبر داده است.

به گفته آرش عابدینی که علاوه بر مسئولیت مدیریت پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید و آثار وابسته، سرپرستی تیم کاوش این غار را نیز به عهده دارد، مجوز نخستین فصل کاوش باستان شناسی و حفاظت سازه های معماری اسپهبد خورشید برای بازه زمانی 5 شهریور تا 20 مهر صادر شد که عملیات کاوش اخیرا به پایان رسیده و اقدامات مربوط به حفاظت سازه های معماری نیز در حال انجام است.

وی اظهار می کند: فصل اول کاوش غار اسپهبد خورشید در تراس اول ضلع غربی غار انجام شد که طی آن پدیده ها و آثار معماری این غار قلعه بدست آمد.

مدیر پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید از کشف یک کارگاه تولید جنگ افزارها در محوطه کاوش شده خبر می دهد و می گوید: در بخشی از محدوده کاوش شده تراس اول ضلع غربی یک کوره از دوره ساسانی یافت شد که در این کوره برای خودشان اسلحه می ساختند. در حقیقت مکانی برای ساخت نوک پیکان، خنجر، شمشیر و زوبین بود. آثار و شواهد فلزکاری مانند قالب ها و ماسه ریخته گری هم مشاهده شده است. شمش فلز در این مکان قالب گیری شد. قبضه شمشیر، نوک پیکان و قالب و خنجر و زوبین یافت شد. ماسه ریخته گری و قالب ها هم کشف شد.

عابدینی درباره آثار معماری کشف شده در این بخش از غار قلعه اسپهبد خورشید نیز خاطرنشان می کند: دو طاق بسیار زیبای به جا مانده از دوره ساسانی داشتیم که یکی در محل ورودی به فضای بعدی بود و در فصل بعدی کاوش ها برای بیرون آوردن آن از خاک اقدام می شود. یک نورگیر هم که به نوعی پنجره طاق دار است و نور فضای پشت سرش را تامین میکرد نیز در این قسمت قابل مشاهده است.

وی می افزاید: یک طاقچه بسیار زیبا هم با نقوشی دیدنی یافت شد. در این طاقچه نقش سوار ساسانی، نقش ببر و نقش اسب در کنار نقوش انتزاعی انسانی قابل مشاهده است. نقش ببر در این طاقچه می تواند نشانه ای از مشاهده ببر مازندران در همان دوران باشد. یک راه پله با بیش از 20 پله نیز وجود دارد که طبقه اول را به طبقه دوم وصل میکرد.

مدیر پایگاه ملی غار قلعه اسپهد خورشید و آثار وابسته به کشف و مشاهده بقایای ظروف شیشه ای و سفالی نیز در این محوطه اشاره می کند و می گوید: علاوه بر ادوات جنگی و بقایای فلزکاری، شیشه های شکسته دوره ساسانی و سفال های آن دوران هم بدست آمد. یک مهر به خط پهلوی کتیبه ای نیز از زیر خاک بدست آمد که پاکسازی آن انجام شد و مرمت و رمزگشایی آن را قرار است انجام دهیم.

عابدینی با بیان اینکه در فصل نخست کاوش باستان شناسی غار قلعه اسپهبد خورشید حدود 100 متر مربع کاوش شد، دستاوردهای این کاوش را برای دستیابی به اطلاعاتی بیشتر و دقیق تر از تاریخ منطقه و همچنین رازهای تاریخی غار اسپهبد خورشید بسیار اثرگذار و ارزشمند توصیف می کند و می افزاید: خوشبختانه نخستین فصل کاوش بسیار رضایت بخش بود. با پایان یافتن کار کاوش از چند روز پیش عملیات حفاظت و مرمت سازه های معماری این محوطه مانند تثبیت نقوشی که روی دیوار ثبت شده آغاز شده است.

وی اظهار می کند: وسعت معماری غار بسیار زیاد است و شاید کاوش کامل آن سالها طول بکشد. ضمن این که منطقه صعب العبور است و به سادگی نمیتوان به آن دسترسی داشت. اما پس از جمع بندی نتایج این فصل از کاوش و همچنین انجام عملیات حفاظت همین محدوده کاوش شده، در فصل های بعدی طبقات دوم و سوم را کاوش می کنیم.

مدیرپایگاه ملی غار قلعه اسپهبد خورشید و آثار وابسته از ثبت یک اقدام مردمی برای کمک به حفاظت از این غار نیز خبر می دهد و می گوید: با توجه به صعب العبور بودن محوطه غار و دسترسی دشوار به آن، برای انتقال مصالح مد نظر به محوطه با مشکل و محدودیت مواجه هستیم. به همین دلیل برای حمل مصالح مرمت، در فضای مجازی فراخوان دادیم که با استقبال بسیار زیاد کوهنوردان و طبیعت گردان و دوستداران میراث فرهنگی مواجه شد. حدود 70 نفر اعلام آمادگی کردند و مصالحی که بسته بندی کرده بودیم را به محوطه انتقال دادند.

در حال حاضر فعالیتهای مربوط به حفاظت اضطراری بقایای معماری کشف شده در تراس اول ضلع غربی اسپهبد خورشید آغاز شده و با اولویت استحکام بخشی به منظور جلوگیری از تخریب و آسیب در حال انجام است. به گفته مسعود نیکوبیان، جانشین معاون میراث فرهنگی و کارشناس مرمت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران، برای این قبیل آثار در کار حفاظت عمدتا استحکام بخشی و حفاظت اضطراری مطرح است.

نیکوبیان میگوید: برای این محوطه در واقع اقدامی به نام بازسازی نداریم. مثلا در گوشه های طاق ها که به دلیل عوامل انسانی و محیطی تخریب شده و امکان دارد که کلا تخریب شود، قسمتهای دچار تنش را استحکام بخشی می کنیم.

مدرس گروه هنر و معماری دانشگاه مازندران اظهار می کند: معمولا برای سازه هایی که به این شکل در اثر عوامل زمانی و انسانی آسیب می بیینند و بحث باستانی بودنشان هم مطرح است استحکام بخشی اهمیت بیشتری دارد. مثلا در مورد بناهای دوره قاجار بازسازی هم مطرح است تا قابلیت استفاده داشته باشند. اما در چنین مواردی بازسازی از نظر مرمت اشتباه است و اولویت با حفظ شرایط موجود است.

جانشین معاونت میراث فرهنگی مازندران درباره روند استحکام بخشی این محوطه و بقایای معماری میگوید: قسمتهای آسیب دیده با مصالح و خاکی که از همان نقطه بدست آمده و برخی مواد شیمیایی استحکام بخشی می شود و استحکام بخشی نقش و نگار کشف شده نیز با پارالویید و پیلی مال انجام می شود.

این اقدامات در قالب فعالیتهای پایگاه ملی غار اسپبهد خورشید و آثار وابسته انجام می شود.