ماسوله و دیزمار از جهانی شدن بازماندند

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده و گزارش های منتشر شده، ماسوله و دیزمار از جهانی شدن بازماندند.

در حالی کار هیات اعزامی ایران به چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که امسال در شهر ریاض عربستان برگزار می شود، به اتمام رسیده که از سه پرونده ارسالی 2 پرونده بازگشت داده شدند.

این روزها 50 پرونده میراث تاریخی و طبیعی در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در حال بررسی است و ایران موفق شد تنها یک پرونده از سه پرونده خود را با موفقیت به ثبت برساند.

نخستین پرونده ای که از ایران در اجلاس ریاض مورد بررسی یونسکو قرار گرفت، پرونده پیشنهادی الحاق دو سایت میراث طبیعی دیزمار به پرونده ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی بود. این پرونده با وجود نواقصی که داشت اما برای الحاق به جنگلهای هیرکانی ارائه شده بود. در حالی که براساس تصمیم کمیته یونسکو مقرر شد که این دو سایت در قالب پرونده میراث جهانی ارسباران در سالهای آینده ارسال شود.

در واقع به دلیل شباهت پوشش گیاهی جنگلهای دیزمار به جنگلهای ارسباران این پیشنهاد از سوی یونسکو به ایران داده شد تا دیزمار در قالب پرونده ای جداگانه به ارسباران الحاق شود. در نهایت این پرونده بازگشت داده شد و دیزمار امسال در فهرست میراث جهانی قرار نگرفت.

بعد از پرونده دیزمار و نخستین شکست ایران در ماراتن ثبتهای جهانی، شاید بتوان بزرگترین دستاورد را در اجلاس ریاض ثبت جهانی 54 کاروانسرای تاریخی با قدمت از ساسانی تا قاجار دانست که از 2 منظر شایان اهمیت است. این پرونده از این منظر که پر تعدادترین پرونده ثبت جهانی ایران است، قابل توجه بوده یا به عبارت دیگر، در این پرونده بیشترین تعداد آثار موجود به یکباره به ثبت جهانی رسیده اند. همچنین، برخی از استانهای کشور از جمله قزوین، کهگیلویه بویراحمد فاقد آثار ثبتی بودند که با ثبت جهانی کاروانسراهای ایران، این استانها دارای آثار ثبت جهانی شدند. ایران بیش از 1000 کاروانسرا دارد که 700 مورد آن ثبت ملی شده است. 54 کاروانسرای ثبت شده در 24 استان کشور پراکنده اند و این داشته ها ظرفیتی بزرگ برای میراث فرهنگی شهرهای کشور است.

البته در این پرونده نیز در ابتدای امر 56 کاروانسرا برای ثبت جهانی معرفی شده بود که با ایرادات مطرح شده، دو کاروانسرا حذف و پرونده با 54 کارونسرا به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شد.

آخرین پرونده ای که تیم ایران امسال در ریاض مطرح کرد، «منظر فرهنگی ماسوله» بود. پرونده ای پر حاشیه که از یک ماه قبل با ارائه گزارش ایکوموس جهانی، حرف و حدیث های زیادی را با خود یدک می کشید. در آن گزارش، نماینده ایکوموس ایرادات زیادی را به پرونده ماسوله وارد دانسته بود و مدارک و مستندات پرونده را کافی نمی دانست. شاید همین عوامل سبب شد تا این پرونده در کمیته میراث جهانی یونسکو پذیرفته نشود و درخواست دیفر (رفع ایرادهای پرونده و بررسی در اجلاس سالهای بعد) و ریفر (رفع ایراد جزئی و بررسی بدون نوبت) کرد و در پاسخ به دفاعیات گفت که فرصتی برای بازبینی پرونده نیست.

در نهایت بعد از اعلام نظرات و انتقادات، یونسکو نظر به «دیفر» پرونده ماسوله داد یعنی ایران می تواند دوباره پرونده را برای ثبت جهانی ارسال کند. با این وجود هنوز مشخص نیست که سهمیه ایران در سالهای آینده با وجود ارائه مجدد پرونده ماسوله حفظ خواهد شد یا خیر، چرا که تصمیم گیری درخصوص این موضوع به برگزاری جلسه ای دیگر موکول شده است.

با وجود آنکه منظر فرهنگی ماسوله از سال 2007 میلادی در فهرست در انتظار میراث جهانی یونسکو قرار گرفت اما بنابر نظر مشورتی و مصوبه شورای ملی ثبت آثار در سال 1400 به دبیرخانه مرکز میراث جهانی یونسکو فرستاده شد تا در اجلاس 2023 بررسی شود. طی این مدت ارزیابان یونسکو و ایکوموس بازدیدهای میدانی از ماسوله داشتند و هر یک نظرات خود را به مسئولان میراث فرهنگی ارائه داده بودند.

در نهایت یک ماه پیش بود که گزارش نهایی ایکوموس به ایرادات اساسی در پرونده منظر فرهنگی ماسوله اشاره داشت و درخواست رد پرونده ثبت جهانی ماسوله را داد اما پاسخ مصطفی پورعلی (مدیر کل پیشین ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) که در تهیه پرونده منظر فرهنگی ماسوله نیز نقش داشت، این بود که «شائبه های مطرح شده درباره نظر ایکوموس راجع به پرونده ماسوله، به ابهاماتی بر می گردد که ایکوموس علی الظاهر به دلیل نبود امکان ارتباط کامل با کارشناسان تهیه کننده پرونده وارد کرده است.

بدیهی است این موضوع نگرانی هایی را برای طرح موضوع ثبت جهانی ماسوله در کمیته میراث جهانی فراهم میکرد. از این رو در ماه گذشته هیأتی از کارشناسان متخصص در حوزه ثبت جهانی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یونسکو اعزام شدند و رایزنی های لازم در راستای بازتبیین ارزش های منظر فرهنگی ماسوله و رفع ابهامات مطرح شده با اعضای کمیته میراث جهانی به انجام رسید.»

او پیرامون اینکه ماسوله و دیزمار از جهانی شدن بازماندند، تاکید داشت: کمیته میراث جهانی متشکل از 21 کشور منتخب از میان کشورهای عضو کنوانسیون میراث جهانی بوده و مرجع تصمیم گیری قطعی در خصوص ثبت یا عدم ثبت جهانی آثار پیشنهادی کشورهاست. در این میان، ایکوموس، نهاد مشورتی مستقل از کمیته میراث جهانی است که اعضای کمیته میراث جهانی پس از استماع نظرات مشورتی این نهاد، به ثبت یا عدم ثبت یا تصمیماتی موسوم به «ریفر» یا «دیفر» یک پرونده رأی می دهند.

در گذشته و طبق روال مرسوم کمیته میراث جهانی موارد عدیده ای پیش آمده است که کمیته میراث جهانی به اصلاح یا تکمیل نظر ایکوموس رأی داده باشد، برای مثال در پرونده راه آهن یا محور ساسانی فارس یا حتی شهر تاریخی یزد با وجود نظر «دیفر» ایکوموس، کمیته میراث جهانی با ثبت این پرونده ها موافقت کرد.

اما در نهایت، شاهد آن بودیم که چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو با تمام خوش بینی هایی که مسئولان میراث فرهنگی دولت داشتند، نه تنها پرونده الحاقی دیزمار را رد کردند بلکه پرونده منظر فرهنگی ماسوله را نیز دیفر کردند تا تیم ایران دفاع خاصی از آنچه توانسته امسال به فهرست میراث جهانی بیافزاید را نداشته باشند.