کاروانسرای تی تی استان گیلان ثبت جهانی شد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارش های منتشر گشته، کاروانسرای تی تی استان گیلان ثبت جهانی شد.

در چهل و پنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو به میزبانی ریاض عربستان «تی تی کاروانسرا» استان گیلان از 54 کاروانسرای ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شد. اکنون پس از روستای قاسم آباد و جنگلهای هیرکانی سومین اثر از گیلان در میراث جهانی ثبت می شود.

«ایرانیان» پیشگامان ساخت کاروانسرا برای توسعه اقتصاد و تجارت بودند. مورخانی همچون هرودت نوشته اند که ساخت کاروانسرا در ایران توسط هخامنشیان صورت میگرفت و آنها در جاده ها به مسافت هر چهار «پرسنگ» مهمانخانه ای خوب دایر می کردند.

دوره صفویه، دوران طلایی ساخت کاروانسرا در ایران بود و گفته شده به دستور شاه عباس اول، 999 کاروانسرا در ایران ساخته شد اما برخلاف دیگر کاروانسراهای ایران، سنگ بنای ساخت «تی تی کاروانسرا» در شهرستان سیاهکل استان گیلان، به دوره کیائیان می رسد. سادات کیایی در فاصله سالهای 769 تا 1000 قمری بر شرق دره سپیدرود حکومت می کردند.

برخی منابع ساخت تی تی کاروانسرا را به دوره صفوی نسبت می دهند و نوشته اند در دوره صفوی توسط مریم بیگم سلطان، دختر شاه تهماسب اول و همسر خان احمد، خان کیایی معروف به تی تی خانم ساخته شده است.

در حال حاضر، این کاروانسرا بر سر راه سیاهکل به دیلمان و بر بلندای تپه باباکوه، مشرف به رودخانه «شیمی رود» قرار دارد. آخرین مالک آن «گودرز پرتوی دیلمی» از بازماندگان خان آن منطقه بود و این بنا را به اداره کل میراث فرهنگی می فروشد. این بنای تاریخی در سال 1375 به شماره 1784 در فهرست آثار ملی ثبت گردید. اما کاروانسرا سالها رها شده بود و از آنجا که حتی دربی هم نداشت، متاسفانه محل تردد گاوهای اهالی و آغل دام های روستای بالارود بوده است.

این کاروانسرا دارای حیاطی مرکزی، ورودی هشتی مانند و دو ایوان در اطراف هشتی است و از ویژگی های معماری این بنا میتوان گفت که این کاروانسرا از 2 نوع کاروانسراهای برون شهری و دو ایوانی است.

ورودی بنا در ضلع شمالی قرار دارد که پس از گذر از آن به فضای هشتی به میان سرا می رسیم، در ضلع شرقی و غربی این هشتی از طریق فضاهای واسط به 2 اتاق با مساحت 17 متر مربع راه پیدا می کنیم و این در حالی است که مساحت میان سرا حدود 400 متر مربع است.

در وسط کاروانسرا حوضی کوچک قرار دارد و در چهار کنج آن اتاق مربع شکلی به مساحت 14 متر مربع که محل استراحت کاروانیان و محافظت آنان از راهزنان و حیوانات وحشی بوده، وجود دارد.

ارزیابان یونسکو سال 1400 برای بازدید از کاروانسرای تی تی به گیلان آمدند. این ارزیابی در راستای بررسی وضعیت کاروانسرا و تکمیل پرونده برای ثبت جهانی این کاروانسرا صورت گرفت. خوشبختانه در سال یاد شده و پیش از ورود ارزیابان، با گیاه زدایی از بنا و نصب درب چوبی در ورودی کاروانسرا و همچنین تعیین عرصه و حریم برای یک بنای ثبتی، نظر ارزیابان یونسکو مثبت اعلام شد.

حالا این کاروانسرا جزو میراث جهانی ثبت شده و باید نسبت به حفاظت و مرمت آن بیش از این توجه کرد.

ولی جهانی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان درباره این کاروانسرا می گوید: تی تی کاروانسرا در گذشته مسیر راه کاروانروی سیاهکل دیلمان به سمت قزوین قرار داشت و اکنون نیز در محور گردشگری سیاهکل به دیلمان قرار دارد.

وی افزود: قدمت تی تی کاروانسرا به قرن ششم می رسد. مصالح آن از آجر، ساروج و سنگهای رودخانه ای است. ساخت این بنا زمانی که کاروانسراهای اندکی در کشور ساخته میشد، نشان از اهمیت مسیر مذکور دارد و دلیل آن تجارت پرسود ابریشم گیلان در دوره تیموری است. شمال کشور و بویژه گیلان یکی از مهمترین مناطق تولید ابریشم بود که از این استان به دیگر شهرهای کشور و از طریق دریای کاسپین به دنیا صادر میشد.

اگرچه در برخی از منابع اشاره شده که تی تی کاروانسرا بعدها توسط عمه شاه صفوی مرمت شده است، ولی مدیر کل میراث فرهنگی میگوید: این بنا در زمان حکومت محلی کیایی که در عصر تیموریان در لاهیجان حکم می راندند، ساخته شد و بعدها توسط حکومت صفویه نابود گردید و آثار بجا مانده از آنان به نام دوره صفویه ثبت شده است.

وی در وجه تسمیه این کاروانسرا میگوید: تی تی در زبان گیلکی به معنی شکوفه است و به دلیل قرارگیری کاروانسرا در جنگلهای پرشکوفه به این نام خوانده می شود.