پارک سرچشمه محلات یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری کشور است

ایسنا/ براساس آخرین گزارشات منتشر گشته، پارک سرچشمه محلات یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری کشور است.

پارک سرچشمه در شمالی ترین نقطه شهرستان محلات قرار گرفته و با بهره گیری از چشمه ای خروشان، سرچشمه حیات در منطقه بوده است. درباره علت نامگذاری یا تاریخچه تاسیس آن اطلاعات چندانی وجود ندارد اما اکثر روایت ها و نوشته ها، تاسیس آن را به دوران قاجار نسبت می دهند. هرچند یافته های تاریخی قدمت آن را به صفویه نیز می رساند.

تصاویر قدیمی از سرچشمه نیز وجود دارد که ادعا می شود مربوط به پادشاهان قاجار و ناصرالدین شاه است که خبرگزاری نمی تواند آن را تائید یا رد کند اما چنارهای قطور و سربه فلک کشیده و یکپارچه داخل پارک و پائین دست آن تا آسیاب آبی و از آسیاب تا چنار کهنسال این شهرستان، نشان از قدمت این پارک دارد.

ظل السلطان، فرزند ناصرالدین شاه کسی که بیش از 30 سال بر اصفهان حکومت کرد نیز از سرچشمه یاد کرده است.

در جلد دوم کتاب خاطرات ظل السلطان که سرنوشت مسعودی نیز نامیده می شود، آمده است: "...چون دو محله یکی در دامنه کوه در شمال واقع شده، سه چهار هزار قدم پائین تر از آن محله، محله دیگر که طرف جنوب واقع شده، در حقیقت دو قصبه است؛ به این جهت محلات می گویند، یعنی دو محله و این دو محله که دو قصبه بسیار بزرگی است، فقط مشروب می شود از یک چشمه خدا آفریده که از ریشه کوه محلات به حکم خداوند تبارک و تعالی به قرب بیست سنگ آب صاف سرد بسیار خوب از یک نقطه و یک جوشی جوشیده، از شمال به جنوب می ریزد؛ این دو محله را سیراب کرده و صرف زراعت این دو محله می شود که در حقیقت دو قصبه است. آنقدر باغات خوب و جاهای باصفا و شکارگاه های خوب دارد که شخص از عهده توصیف او بر نمی تواند بیاید..."

یافته های باستان شناسی در حین بازسازی سرچشمه در سال 1395، از جمله لوله های سفالی که برای تقسیم آب استفاده می شده است و کتیبه ای مربوط به همین موضوع، روایتگر تاریخ کهن این پارک است.

علی مشهدی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خمین که در زمان کشف این لوله های سفالی مسئولیت میراث فرهنگی شهرستان محلات را بر عهده داشت، گفت: لوله های سفالی کشف شده در جریان بازسازی، تنبوشه نام دارد که برای انتقال آب شرب به داخل شهر استفاده می شده است و به گفته برخی، حتی در جریان بازسازی حسینیه موسوم به حسینیه آقا در محلات پایین (قسمت جنوبی محلات) نیز نمونه این تنبوشه ها توسط اهالی محلی مشاهده شده است.

وی پیرامون اینکه پارک سرچشمه محلات یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری کشور است، ادامه داد: در جریان بازسازی سرچشمه کتیبه ای کشف شد که تاریخ نگارش آن به دوران صفویه باز می گشت که در اختیار شهرداری بود اما با پیگیری، به اداره میراث فرهنگی منتقل شد. به منظور کاوش های باستان شناسی، فعالیت های عمرانی شهرداری از سوی میراث فرهنگی متوقف شد که البته این اقدامات به تنبوشه ها آسیب وارد کرده بود.

وی افزود: در دوران صفویه به دلیل احترام به قداست آب، یک چهارطاقی در محل خروجی اصلی آب سرچشمه احداث شده و این کتیبه نیز بر روی آن نصب شده بود. در زمان کشف تنبوشه ها پیشنهاد شد که با ساخت نمادین چهارطاقی و نمونه مشابه کتیبه، سرچشمه به یک سایت موزه تاریخی تبدیل شود که استقبال نشد.

وی ادامه داد: بخشی از این تنبوشه ها در دو نقطه با نصب شیشه در معرض دید عموم قرار گرفته است اما کمتر کسی از ماهیت آنها اطلاع دارد.

در این کتیبه که در موزه میراث فرهنگی شهرستان محلات نگهداری می شود، به این نکته اشاره شده است که چهارطاقی در سال 988 هجری قمری به دستور شاه سلطان محمد خدابنده، چهارمین شاه صفوی در این محل احداث شده است.

به جرات میتوان سرچشمه را پربازدیدترین نقطه استان مرکزی نامید، چراکه در ایام تعطیلات و به ویژه تعطیلات نوروز، همواره شاهد جمعیت انبوه بازدیدکنندگان از این منطقه نمونه گردشگری هستیم. براساس اعلام نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان محلات، در بازه 15 اسفند 1401 تا 15 فروردین 1402، بیش از 55 هزار نفر یعنی تعدادی فراتر از جمعیت این شهرستان، از سرچشمه بازدید کرده اند و تراکم جمعیت در روزهای تعطیل موید این مسئله است.

فارغ از علاقه گردشگران و مسافران به این جاذبه زیبای شهرستان، سرچشمه از دهه های گذشته تاکنون، میزبان دورهمی ها و استراحت چندساعته عصرهای پنجشنبه یا روزهای تعطیل محلاتی ها بوده است. پیش از انقلاب نیز سکانس هایی از یک فیلم سینمایی در سرچشمه ضبط شده است.

در سالهای اخیر، دو واژه سرچشمه قدیم و سرچشمه جدید به دایره کلمات شهروندان محلات اضافه شده است که نوعی اعتراض به بازسازی انجام شده در این محل است.

پارک سرچشمه در سال 1395 برای چندین ماه بسته شده و مورد بازسازی قرار گرفت و سیمای جدید آن در نوروز 1396، شگفتانه ای ناراحت کننده برای مردم بود، چرا که آن همه زیبایی، سرسبزی، فضای سنتی و صدای دلنشین آب، جای خود را به پارکی خشک و بی روح با سنگفرش های زشت و بی کیفیت داده بود. جوی های آبی که دیگر آن شکل سنتی خود را نداشتند و جای خود را به آبراهه های سنگی بی روح داده بودند.

یکی از زیبایی های سرچشمه قدیم، شلوغی ناشی از شاخ و برگ درختان بود که افراد را به دیدن نقاط مختلف سرچشمه، وادار میکرد تا قدم به قدم در این بوستان حرکت کند اما در سرچشمه جدید، همه چیز از دور آشکار است. شاه بیت این نارضایتی در دو مسئله خلاصه میشد؛ نابودی درختان بید و کاهش سطح آب سرچشمه!

بدون شک یکی از جلوه های زیبای سرچشمه، درختان بید سالخورده ای بود که در جای جای سرچشمه و بویژه کنار مسیر حرکت آب خودنمایی می کردند و رقص شاخه های آنها در آب یا در اثر وزش باد، صحنه هایی دلنشین خلق میکرد اما در سرچشمه جدید و در قسمت بازسازی شده، اثری از بید نبود و درختان بیدی که در اثر فشار افکار عمومی جایگزین آن درختان کهنسال می شدند، پس از مدتی دچار آفت شده یا از بین می رفتند، در واقع بیدهای سرچشمه نیز مانند سرچشمه قدیم به تاریخ پیوستند.

بسیاری به یاد دارند که در همایشی برای توجیه نابودی بیدها، آنها را درختان غیربومی محلات نامیدند. توجیهی که شاید شخص بیان کننده نیز به آن اعتقاد نداشت چه برسد به مردمی که دهه ها بیدها را به عنوان بخشی جذاب از سرچشمه دیده بودند.

هر چند برای آرام کردن افکار عمومی، به صورت غیررسمی، بحث انتقال موقت بیدها به مکانی دیگر مطرح شد؛ صحبتی که افکار عمومی آن را باور نکرد. البته در سالهای اخیر، اقداماتی برای احیای بیدهای سرچشمه انجام شده که تا حدودی موفق است.

پس از بازسازی، آب چشمه برای مدتی به لطف پمپ در سرچشمه جاری میشد که این مسئله نیز اعتراض مردم و کشاورزان را در پی داشت، البته این مشکل پس از چند ماه، با برخی اقدامات برطرف شد. هرچند برخی معتقدند که آب دهی چشمه هرگز به دوران سرچشمه قدیم بازنگشت.

اگرچه اطلاع چندانی از جزئیات مذاکرات و موافقان یا مخالفان در صحن شورای چهارم درخصوص طرحی که برای سرچشمه اجرا شد در دست نیست اما گفته می شود در آن زمان، ایده ایجاد دیوار در اطراف سرچشمه، ممنوعیت نشستن در هسته مرکزی، افزایش فضا در سایر نقاط برای استراحت یا برپا کردن چادر مسافران و نصب المان های تاریخی با حفظ بافت سنتی سرچشمه مطرح شده بود، ولی آنچه که اجرا شد، تغییر کلی سیمای آن بود.

سرچشمه جدید حاصل بی توجهی به نظر مردم بود؛ آنجا که در جلسه ای پیش از اجرای این طرح، جزئیات آن توسط شرکت مشاور برای کارشناسان، برخی NGO ها و گروه هایی از جوانان و مردم بیان شد که مخالفت آنان را به همراه داشت. قرار بر این بود که پیش از عملیاتی شدن طرح، جلسه دیگری برگزار شود اما انتظار برای جلسه تا امروز ادامه دارد و آنچه که نباید اتفاق می افتاد، روی داد.

طبق گفته های سالخوردگان، ضلع شمالی شرقی سرچشمه که در محدوده پارکینگ فعلی قرار دارد، قبرستان بوده و اموات همانجا شستشو و دفن می شدند اما در حال حاضر اثری از قبرستان مشاهده نمی شود. البته در فاصله حدود یک کیلومتری این محل نیز قبرستانی قدیمی موجود بود که تا چند سال گذشته، حتی تعدادی سنگ قبر نیز قابل مشاهده بود و بر اساس باور برخی، قبرستان گبرها بوده است. اگرچه اکنون اثری از آن سنگ ها وجود ندارد.

با توجه به موارد یاد شده و تاریخ حک شده بر کتیبه یافت شده در سرچشمه که قدمت بیش از 400 ساله را نشان می دهد، شاید کاوش های بیشتر میتوانست بخش دیگری از تاریخ سرچشمه و محلات را روشن کند اما بدون شک با توجه به تجربه تلخ گذشته، شهروندان محلات به هیچ قیمتی حاضر نیستند این محل دستخوش اقدامات اینچنینی شود.

سرچشمه حتی پس از تغییر سیما نیز هیچگاه مخاطبان خود را از دست نداد و روز به روز بر حجم بازدید کنندگان آن افزوده می شود. جلوه های بصری زیبا، چشمه خروشان، درختان قطور و سر به فلک کشیده در کنار آب و هوای مطبوع حتی در فصل گرم سال، از دلایل علاقمندی گردشگران به این پارک است.

از نکات منحصر بفرد سرچشمه، زیبایی چهارفصل آن است. در بهار و تابستان گلهای رنگارنگ در کنار سرسبزی غالب بر بوستان جلوه زیبایی را خلق می کند و در زمستان، درختان مه گرفته در کنار بخار آب، تصویری دلنشین خلق می کند بویژه اگر با برف نیز تلفیق شود.

در فصل پاییز به دلیل برخورداری این پارک از درختان چنار و ریزش برگها، تابلوی بی نظیری از نقاشی طبیعت خلق می شود که چشم هر بیننده ای را به خود میخکوب می کند.

سرچشمه از ابتدا تا انتها، کتابی از زیبایی، لذت و آرامش را پیش روی شما می گشاید که هرکسی را تا ورق زدن تک تک برگها، پای خود میخکوب می کند، چشمه ای خروشان که در ابتدا با حوضی پر از ماهی، کودکان و چه بسا بزرگترها را برای مدتی سرگرم می کند، آب چشمه که در رگ های پارک جاری شده و به آن زندگی می بخشد و درختان چناری که هویت محلات هستند با عمری چند ده ساله همچون تمام نقاط شهر، در سرچشمه نیز جلوه ای بدیع خلق می کنند.

آب چشمه پس از سیری کوتاه در سرچشمه، با یک سقوط آزاد، آبشاری دلنشین را بوجود می آورد که خود سندی دیگر بر منحصر بفرد بودن سرچشمه است.

در محوطه پایین دست آبشار نیز فضایی دلنشین برای استراحت فراهم است. پایان بخش فضای پارک، دریاچه و پلی است که روی آن ایجاد شده تا علاوه بر افزایش فضای پارک، محل مناسبی برای استراحت یا چادر زدن مسافران فراهم شود.

رستوران ها، سوپرمارکت ها، شهربازی، گلخانه ها و فضاهای اقامتی و رفاهی موجود در داخل و اطراف سرچشمه، اقامتی بی دغدغه را برای مسافران و بازدیدکنندگان فراهم کرده است. در کنار اینها، تونل سبز حاصل از درختان چنار تنومند در خیابان های منتهی به سرچشمه، در هنگام ورود، شما را به میهمانی جذابی فرا می خواند و در هنگام خروج، بدرقه ای آرامش بخش خواهد بود.

با وجود فضای نسبتا زیاد، یکی از مشکلات سرچشمه، تراکم مسافران در هسته مرکزی، از چشمه تا آبشار است که در ایام تعطیل، حتی قدم زدن در آن را دشوار می کند. به همین منظور، شهرداری محلات برای تمرکززدایی از هسته مرکزی آن، اقدام به تجهیز سایر فضاهای سرچشمه برای استفاده مسافران و نیز افزودن فضاهای جدید به آن کرده است که از جمله این اقدامات میتوان به ایجاد دریاچه و فضاسازی اطراف آن، توسعه تجهیزات رفاهی و کمپینگ از جمله احداث آلاچیق در ضلع شمال غربی سرچشمه، نورپردازی قسمتهای مختلف و ایجاد و تسهیل راههای دسترسی پیاده به قسمتهای مختلف آن اشاره کرد.

این اقدامات در قسمت موسوم به بیشه نیز انجام شده و طرحهای مختلفی در منطقه ای که به نام پشت اروج شناخته می شود نیز در دست مطالعه است تا به گسترش این بوستان ملی کمک کند.

علاوه بر این اقدامات، شهرداری محلات هرساله و در آستانه نوروز، با گل کاری، رنگ آمیزی جدول ها، ترمیم سازه های فرسوده و آسیب دیده، نصب هفت سین، سبزه و المان های نوروزی، بر زیبایی های سرچشمه می افزاید. آنچه که در سالهای اخیر بیشتر به چشم می آید، توجه ویژه شهرداری به نظافت و آراستگی سرچشمه است که بیانگر تلاش بی وقفه پاکبانان است.

شهردار محلات پیرامون اینکه پارک سرچشمه محلات یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری کشور است، گفت: بوستان سرچشمه در اسناد شهرداری به عنوان منطقه نمونه گردشگری ملی ثبت شده است. این پارک با فضایی به مساحت 300 هکتار دارای پروانه سرمایه گذاری از سوی هیئت وزیران است.

عزیز تقی زاده اظهار کرد: در این 300 هکتار، انواع و اقسام کاربری ها از هتل، متل، فضاهای تفریحی، اقامتی و تجاری پیش بینی شده است. پیشتر، اقداماتی از سوی شهرداری در هسته مرکزی سرچشمه به عنوان باغ گل انجام شد ولی تحت تأثیر شرایطی نتوانست طبق برنامه و منطق خود پیش برود.

وی ادامه داد: سایر بخشهای سرچشمه به عنوان فضای عمومی در نظر گرفته شده است. اگر نگاه منطقی به این مسئله داشته باشیم، سرچشمه می تواند به عنوان یک بوستان ملی عمل کرده و مانند بسیاری از باغات و بوستان هایی که در شهرهای مختلف مانند کاشان، اصفهان و شیراز وجود دارد منبع درآمدی برای شهر و شهرداری باشد تا بتواند هزینه های خود را جبران کند.

وی افزود: در حال حاضر هزینه های سنگینی برای نگهداری سرچشمه به شهرداری و به تبع آن به مردم شهر تحمیل می شود، زیرا هزینه های شهرداری به طور مستقیم تحت عنوان عوارض و مالیات از مردم دریافت می شود. بیشترین کاربران سرچشمه گردشگران هستند و زمانی که واژه توریسم به میان می آید، نگاه اقتصادی نیز همراه آن است.

وی تصریح کرد: باید به سمتی حرکت کنیم که از توریسم برای شهر درآمد کسب شود. شهرداری به عنوان متولی این مسئله، اقداماتی را برای توسعه بوستان سرچشمه انجام می دهد.

تقی زاده خاطرنشان کرد: مالکیت اراضی سرچشمه به دو شکل حقیقی و حقوقی است. در بخش حقوقی، مسکن و شهرسازی به نمایندگی از دولت مالک است.

وی گفت: اگر کاربری بخش هایی از این 300 هکتار که در مالکیت دولت است، فضای سبز باشد، این بخش به شهرداری واگذار می شود اما در صورتی که این فضا انتفاعی باشد، سازوکار بهره برداری و واگذاری آن بر عهده مسکن و شهرسازی خواهد بود.

وی اظهار کرد: در آن بخش از این اراضی که دارای مالکیت خصوصی بوده و در تصرف شهرداری است، با مذاکره در حال جبران هزینه ها هستیم. شهرداری تلاش می کند تا برای حفظ و افزایش جذابیت سرچشمه، زیرساختهای مورد نیاز شهروندان را تأمین کند.

وی ادامه داد: از جمله این اقدامات میتوان به ساخت دریاچه، آماده سازی فضاهای عمومی و تاسیسات زیربنایی اشاره کرد. در حال حاضر شهرداری به منظور زیباسازی و استفاده از فضای بالادست دریاچه که به صورت زمین خالی و بلااستفاده بود، اقداماتی را از اوایل سال 1401 آغاز کرده و در حال تراسه بندی آن منطقه است تا به فضاهای عمومی سرچشمه افزوده شود.

وی افزود: شهرداری قراردادی 15 میلیارد تومانی برای تجهیز شهربازی با بخش خصوصی منعقد کرده است که طبق قرارداد باید 23 وسیله بازی راه اندازی و ظرف یک سال برای استفاده عموم آماده شود.

شهردار محلات تصریح کرد: بخشی از فضای سرچشمه مانند پلاژها به صورت بلااستفاده رها شده بود که این فضا به صورت رایگان در اختیار هنرمندان قرار گرفته است. اخیراً فضای زیر آبشار نیز آماده شده تا در اختیار فعالان عرصه گل و گیاه و ماهیان زینتی قرار بگیرد، چرا که به دلیل رطوبت بالای این محل، مناسب استفاده برای سایر فعالیتها نیست.

وی گفت: در ورودی شهربازی ساختمانی وجود دارد که در گذشته به عنوان انبار از آن استفاده میشد و در حال حاضر به دو واحد تجاری برای استفاده به عنوان سوپر مارکت و بستنی یا آبمیوه فروشی تبدیل شده است. برای برخی فضاها از قبیل باغ پرندگان نیز برنامه هایی وجود دارد تا در صورت امکان با کاربری های مناسب در اختیار مردم قرار بگیرد. آماده سازی مسیر زیر دریاچه برای ایجاد دسترسی به تراسه های بالای دریاچه نیز در دستور کار قرار دارد.

وی ادامه داد: در حال مطالعه بر روی طرحی برای فضای سبز 9 هکتاری منطقه اروج (شمال غربی سرچشمه) به عنوان پارک یا مجتمع ویژه دوچرخه سواری با انواع پیست های مختلف ویژه این رشته ورزشی و در حال رایزنی با فدراسیون دوچرخه سواری برای تهیه این طرح هستیم.

وی افزود: طی مذاکرات با هیئت اتومبیلرانی شهرستان، پارکینگ منطقه اروج که به صورت بلااستفاده بود، به عنوان پیست اسلالوم در اختیار آن هیئت قرار می گیرد. در این زمینه برخی نواقص رفع شده و سایر مشکلات آن نیز در حال مرتفع شدن است.

وی تصریح کرد: تلاش ما بر این است که بتوانیم با ایجاد فضا و امکانات، از منطقه اروج استفاده بهینه کنیم تا به عنوان فضای خدماتی برای استفاده مردم در اختیار آنان قرار بگیرد. در حال مطالعه ایجاد زیپ لاین از کوه اروج به داخل سرچشمه نیز هستیم تا در صورت امکان این کار با همکاری بخش خصوصی صورت بگیرد.

تقی زاده گفت: ایجاد پل معلق از کوه اروج به سمت کلاه فرنگی نیز از سایر برنامه های سرچشمه است که به این منظور با چند شرکت خصوصی مذاکراتی انجام شده است. برنامه های دیگری نیز برای تقویت سرچشمه به عنوان یک مرکز خدماتی رفاهی در دستور کار شهرداری برای خدمات رسانی به گردشگران قرار دارد.

وی افزود: از آنجا که روشن کردن آتش و برپایی منقل در هسته مرکزی سرچشمه جلوه ظاهری مناسبی ندارد، شهرداری از گذشته آلاچیق هایی را در منطقه اروج و منقل هایی را در اطراف دریاچه برای استفاده گردشگران تهیه کرده است.