مصلای پایین خیابان یکی از جاذبه های دیدنی خراسان رضوی است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، مصلای پایین خیابان یکی از جاذبه های دیدنی خراسان رضوی است.

رجبعلی لباف خانیکی، یک پژوهشگر و باستان شناس خراسانی اظهار کرد: مصلی اسم مکان عربی و به معنای مکان نماز و سازه ای با کاربری عبادی است. معمولا در مجاورت شهرها و سمت قبله قطعه زمینی نسبتا وسیع ساخته می شد به نام مصلی تا جمع کثیری از اهالی شهر بتوانند در آن نمازهای جماعت اعیاد یا جمعه را در صف های منظم اقامه کنند.

وی افزود: ایوان بلند سمت قبله برای نمازگزاران به مثابه محراب و مانند ماکت بزرگ شده یک محراب بود. نمازگزاران رو به آن ایوان به نماز می ایستادند. شهرهای بزرگ از مصلا برخوردار بودند و معمولا در شهرهای کوچک تر و روستاها نمازهای جمعه و جماعات در مساجد یا زمین های باز برگزار می شد. مشهد به لحاظ جایگاه والای مذهبی و جمعیت زیاد از گذشته های دور نهادهای مذهبی فراوان از جمله مساجد، بقاع متبرکه و مدارس علوم دینی داشته اما مصلاها مکان های ویژه ای بودند که می توانستند قاطبه مردم را جهت اقامه نماز در صف های فشرده گرد هم آورند.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی بیان کرد: در برخی از شهرها مانند بخارا مصلاها آنقدر وسیع بودند که علاوه بر ایوان چندین مناره در نقاط مختلف دور و نزدیک آن برافراشته میشد تا صدای مکبر و امام جماعت را به گوش نمازگزاران برسانند. در مشهد از قدیم هم مصلی وجود داشته است. بقایای یکی از آنها متعلق به دوران تیموری هنوز در طرق به فاصله یک فرسخی حرم مطهر رضوی وجود دارد که به «ایوان طرق» معروف است.

وی عنوان کرد: ظاهرا ایوان یا مصلای طرق در عصر صفوی به دلیل بعد مسافت یا حمله و هجوم های گاه و بی گاه ازبک ها از حیز انتفاع خارج شده و لازم دانسته اند با رعایت همه جوانب مصلایی جهت استفاده عامه مردم ایجاد کنند که اکنون به مصلای پایین خیابان معروف است.

لباف خانیکی تصریح کرد: بانی مصلای پایین خیابان یکی از نقبای سادات رضوی به نام «میرزا ابوصالح» مشهور به «نواب» بوده است. شخص خیری که بانی مدرسه نواب نیز بوده و رقبات زیادی بر آن مدرسه وقف کرده است. مصلای پایین خیابان واقع در کنار بلوار مصلا قرار دارد و در عصر صفوی مشتمل بر زمینی وسیع و ایوانی در حاشیه جنوب شرقی شهر مشهد قرار داشته است. بنای این مصلا طی سالهای 1086 و 1087 هجری قمری در کنار آب خیابان و به فاصله کمی از دروازه پایین خیابان مشهد ساخته شده است.

وی خاطرنشان کرد: حاجی شجاع بنای اصفهانی، معمار معروف و چیره دست عصر صفوی، نقشه مصلی را به گونه ای طرح کرده که یک ایوان بلند با یک گنبدخانه در انتهای ایوان داشته و آن ایوان متکی بر 2 غرفه ایوان مانند کوچک تر در طرفین ایوان بوده تا از رانش ایوان مرکزی ممانعت کنند. در جلوی ایوان زمین وسیعی قرار داشته تا جمعیت زیادی بتوانند در صف های طولانی در آن به نماز قیام کنند.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی با بیان اینکه معماری مصلای پایین خیابان به شیوه آذری است، خاطرنشان کرد: طاق های ایوان و ایوانچه های طرفین جناقی و گنبد انتهای ایوان از نوع «عرقچین» است. مصالح ساختمانی بنا آجر، گچ، ماسه و تزئینات بنا با استفاده از کاشی، گچ و کتیبه اجرا شده است. زیر پوشش انتهای ایوان و گوشه ها به مقرنس های گچی آراسته بوده که عمدتا فرو ریخته و اکنون قطعاتی از مفتول های چوبی نگهدارنده مقرنس ها یا مقر آنها بر جای مانده است.

وی اظهار کرد: مصلا در دوران رونق خود از جلوه، زیبایی و شکوه خاص برخوردار بوده، بدنه داخلی ایوان را قابها و تزئینات کاشی و گچی زینت داده و بر لچکی ها و نمای پایه ها نیز قاب هایی محاط در تزئینات گل و برگ و اسلیمی بوده است. در مجموع معماران و هنرمندان کوشیده اند مصلی را مانند دیگر فضاهای کاربردی عبادی زیبا و باشکوه بسازند.

لبافی خانیکی اضافه کرد: در مجموع مصلای پایین خیابان بنایی فاخر و زیباست که به لحاظ ویژگی های معماری و هنری می تواند از جذابیت های خوب و مناسب برخوردار باشد. این بنا در طول حیات خود بارها مورد مرمت قرار گرفته و اکنون در کنار کارگاه های صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یکی از جاذبه های معتبر گردشگری مشهد نیز محسوب می شود.

وی تصریح کرد: این اثر تاریخی 15 دی 1310 خورشیدی به شماره 141 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.