چرا سهم صنایع دستی از اقتصاد فارس متناسب با ظرفیتها نیست؟

ایرنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست رسیده، این پرسش مطرح می گردد که چرا سهم صنایع دستی از اقتصاد فارس متناسب با ظرفیتها نیست؟

شهرهای آباده و شیراز در استان فارس شهرهای جهانی منبت و صنایع دستی هستند و فعال بودن 80 رشته هنر صنعت در این استان نشان دهنده غنای فرهنگی آن در این عرصه است، بیش از 10 رشته اقبال بیشتری برای جذب هنرمندان و هنر دوستان داشته و هنر دست قلم زنان، استادکارهای منبت، حجاری سنتی، گل و مرغ، کاشی هفت رنگ و خاتم شیرازی و فارسی سالهاست که آرایش دهنده مراکز فرهنگی، مذهبی و رسمی ایران است.

اما کارشناسان معتقدند که رونق اقتصاد صنایع دستی فارس متناسب با داشته های این استان هنرپرور نیست و آنچه آن را "تولید غیر اقتصادی" عنوان می کنند سبب شده تا دیگر استانها در فروش و تجاری کردن دست ساخته های خود گوی سبقت را بربایند و درآمدزایی هنرمندان فارسی به قدر هنر دستشان نباشد.

صنایع دستی هرچقدر هم که چشم نواز باشد و بیننده را از تراکم هنر و چیره دستی به حیرت وادارد اما زمانی می تواند زنده باشد و ادامه حیات دهد که بتواند برای هنرمندان درآمدزایی درخور داشته باشد تا ضمن تگهداشت آنها در این حرفه ها زمینه جذب جوانان جویای کار به این سو شود.

اما اکنون مسئولان و کارشناسان معتقدند که صنایع دستی فارس اینگونه نیست و هنر دست استادکاران صاحب سبک این استان بیش از اینکه به سبد خرید عموم مردم راه یابد به کالایی بوتیکی بدل شده است.

به اعتقاد معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس، مهمترین مشکل سد راه صنایع دستی این استان برا رونق اقتصادی این است که منجر به تولید اقتصادی نشده است.

بهزاد احمدی فارسانی پیرامون اینکه چرا سهم صنایع دستی از اقتصاد فارس متناسب با ظرفیتها نیست؟ می گوید: آنچه امروز در فارس تولید می شود بیش از اینکه به حراجی ها بیاید به کاری بوتیکی تبدیل شده و حجمی انبوه تولید و فروخته نمی شود.

او معتقد است که صنایع دستی فارس در فعالیت تجاری و برند سازی با چالش هایی روبرو است که میتوان با در اختیار گذاشتن اماکن عرضه به صورت حمایتی بهبود یابد، اقدامی که امسال با راه اندازی 40 کارگاه و غرفه های دائمی فروش به استادکاران شاخص استان کلید خورده است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز با اذعان به غیر اقتصادی بودن تولیدات هنرمندان صنایع دستی شیراز و فارس در رقابت با دیگر استانهای فعال این حوزه مانند اصفهان، ریشه این امر را در تعهد و تعصب هنرمندان فارسی به تولید و ارائه محصولی با بهترین مواد، بیشترین کیفیت و هنرنمایی تمام میداند.

سید موید محسنی راد معتقد است که استادان صنایع دستی فارس بهترین ها را تولید می کنند و این متناسب با جیب همه مخاطبان این تولیدات حتی گردشگران خارجی نیست.

برای ریشه یابی و دریافت پیشنهاداتی برای اقتصادی شدن دست ساخته های نفیس هنرمندان استان فارس بویژه در رشته های شاخص این استان همچون خاتم کاری، منبت کاری، معرق، قلم زنی، شیشه گری، کاشی هفت رنگ، مینیاتور و دست بافته های داری، علاوه بر مسئولان دولتی این حوزه، به سراغ برخی از فعالان خصوصی و هنرمندان این حوزه رفتیم.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس 2 پیشنهاد را برای اقتصادی تر کردن و نزدیکتر کردن صنایع دستی این استان به درآمدزایی مطرح می کند؛ یکی کاربردی کردن دست ساخته ها و دیگری تنوع بخشی به آن. بررسی این پیشنهادات می تواند راهگشا باشد.

او می گوید: چنانکه دفاتر خدمات گردشگری بسته های سفر خود را در سطح های مختلف از سفر هوایی و اقامت در هتلهای چند ستاره تا سفر با قطار و امکانات پذیرایی و اقامتی ارزان تر ارائه می کنند تا میزبان هر قشر و با هر درآمدی باشند، فعالان صنایع دستی نیز باید این تنوع را به تولیدات خود ببخشند.

به گفته محسنی راد، برای تولید اقتصادی باید تفاوت های طبقاتی را در نظر گرفت، ضمن تولید با کیفیت های متفاوت و متناسب با توان مالی اقشار مختلف جامعه، زمینه را برای خرید عموم مردم فراهم کرد.

رئیس اتحادیه تعاونی های صنایع دستی استان فارس نیز قیمت بالای تولیدات صنایع دستی این استان را در نوع کیفیت و نوع مواد اولیه بکار رفته در آنها می داند و می گوید: با افزایش قیمت تمام شده این محصولات، امکان تولید انبوه را از هنرمند می گیرد.

حسین همتی اضافه می کند: خریدار صنایع دستی فارس در مقایسه بهای این تولیدات با مشابه آن از دیگر استانها تصمیم به خرید محصول دیگری می کند، چرا که چنین کیفیتی برای بسیاری از مردم اهمیت ندارد.

او ادامه می دهد: باید تولیدات صنایع دستی فارس وارد چرخه اقتصادی قرار گیرد تا با تولید انبوه فروش به قیمت پایین تر برای هنرمندان مقرون بصرفه باشد و بتواند محصول خود را به دست عموم مخاطبان برساند.

رئیس اتحادیه تعاونی های صنایع دستی استان فارس در ادامه به ارائه 2 راهکار برای اقتصادی تر کردن این محصولات و قرار گرفتن در سبد خرید محصولات فرهنگی و هنری همه مردم ارائه می کند.

به اوعتقاد او کوچک سازی یکی از بهترین راهکارها است تا با کاهش مقیاس این دست ساخته ها، قیمت تمام شده آنها کاهش یابد و توان خرید آن برای همگان فراهم شود.

همتی راهکار دیگر را وارد کردن عمده مواد اولیه صنایع دستی شاخص استان فارس و رساندن ارزان تر آن به دست هنرمندان میداند و می گوید: بیشتر مواد اولیه صنایع دستی فارس از دیگر استانها و کشورها وارد می شود که چوب های مورد نیاز خاتم و منبت نمونه هایی از آن است.

او با بیان اینکه اتحادیه تعاونی های صنایع دستی تنها به فعالان این حوزه خدمات می دهد و منابع اعتباری و کمکهای مالی برای آن تعریف نشده؛ بنابراین متناسب با بضاعت خود تنها در فروش و عرضه می تواند به هنرمندان کمک کند.

همتی کیفیت بسته بندی را یکی دیگر از چالش های پیش روی رونق اقتصادی و تجاری سازی صنایع دستی فارس میداند و این نوید را می دهد که طی سالهای گذشته، انفاقات خوبی در این حوزه البته به صورت تک رشته ای افتاده است و امید است امسال و سال آینده تولیدات چند رشته شاخص فارس در بسته بندی های شایسته به بازارهای داخلی و خارجی ارائه شود.

به اعتقاد رئیس اتحادیه تعاونی های صنایع دستی استان فارس، بسته بندی در ورود به بازارهای جهانی بسیار کمک کننده است، چرا که این بسته بندی در جلب نظر جامعه هدف بین المللی و خرید این تولیدات به طور مستقیم اثرگذار است.

او این را هم اضافه کرد که ایجاد بازارچه های دائمی در کشورهای همسایه بویژه کشور قطر در راهیابی تولیدات هنرمندان شیراز و فارس به بازارهای خارجی بسیار کمک کننده است و در این زمینه استانداری فارس و وزارت کشور باید تسهیلگر باشند.

امید فلاح پور، خاتم کار پر آوازه و چیره دست شیرازی نیز با اذعان به اینکه تولیدات فارس در قیاس با استانی چون اصفهان فروش اقتصادی ندارد، می گوید که اکنون در کارگاه خود محصولاتی مانند جاقرآنی، شکلات خوری، قلمدان، جا دستمال کاغذی و دیگر محصولات کاربردی خاتم را در مکتب شیراز اما با قیمت تمام شده کمتر را تولید می کند تا ضمن حفظ اصالت امکان خرید را برای طیف بیشتری از مردم و گردشگران را فراهم کند.

اما با این حال این خاتم کار نام آشنای شیرازی معتقد است که هر چه تلاش شود نیز آثار صنایع دستی شیراز نمی تواند در قیمت تمام شده و عرضه ارزان با اصفهان وارد رقابت شود، چرا که به عنوان نمونه مواد اولیه خاتم شیراز متفاوت از آن چیزی است که در خاتم های ارزان اصفهان به کار می رود.

اوا ادامه می دهد: اگر خاتم کاران شیرازی از استخوان شتر، فلز برنج، چسب چوب و سیریشیوم استفاده می کنند، خاتم های تولیدی اصفهان که به بازار راه یافته از چوب های ارزان قیمت تر، فیبر پلاستیگی و چسب های صنعتی مانند چسب کفش تولید شده است؛ بنابراین سرعت تولید خاتم شیراز پایین تر است و بسته به مواد اولیه به کار رفته قیمت نهایی بالاتری دارد.

فلاح پور این را هم اضافه می کند که اگر خاتم ساخته شده از مواد اولیه ارزان تر حداکثر 10 تا 15 سال دوام دارند، عمر خاتم شیراز کمتر از 100 سال نیست.

با این همه این خاتم کار شیرازی معتقد است که اگر بخواهیم در این عرصه و بازار صنایع دستی عقب نمانیم باید اقداماتی انجام شود؛ تامین ارزان تر مواد اولیه و برداشتن بار هزینه مرکز عرضه از دوش هنرمند اقداماتی است که از نظر او مسئولان استان می توانند یاریگر بشند.

آنطور که فلاح پور می گوید: امروز مواد اولیه خاتم شیراز وارداتی است و بیشتر از اصفهان تامین می شود و این انحصار سبب شده تا با تغییر قیمت ها فعالیت هنرمندان این استان دچار تلاطم شود؛ بنابراین راهکار خودکفایی در تامین این مواد است.

او اضافه می کند: یکی از چالش هایی که امروز نتنها خاتم که دیگر هنرهای فاخر فارس مانند قلم زنی و کاشی هفت رنگ را نیز با مشکل مواجه کرده نداشتن فروش کافی است که ناشی از قیمت تمام شده محصول است و سازنده نمی تواند دست ساخته خود را ارزان تر بفروشد.

فلاح پور در این راستا معتقد است که بهترین راهکار این است تا مسئولان مراکز عرضه مستقر در اماکن تاریخی و فرهنگی فارس را که شمارشان کم هم نیست در اختیار هنرمندان واقعی بگذارند.

این خاتم کار شیرازی ادامه می دهد: با دریافت چنین حمایتی، بهای اجاره مرکز عرضه و فروش از کالای تولیدی صنایع دستی برداشته می شود و فشارهای ناشی را تامین مواد اولیه را تعدیل می کند، از سویی با افزایش فروش تولید گسترده تر میسر می شود.

به گفته او، اکنون بسیاری از این اماکن به افرادی سپرده شده که با خرید محصول از هنرمندان آن را با قیمت چند برابری می فروشند و دست سازنده اثر خالی می ماند.

فلاح پور در این مسیر به اقدام مفید و اثرگذار در احیای محله بالاکفت و در اختیار گذاشتن خانه های قدیمی برای هنرمندان صنایع دستی اشاره کرد و گفت: چنین اقداماتی قیمت تمام شده محصول را کاهش و فروش را افزایش می دهد و در ادامه منجر به فروش اقتصادی و اشتغالزایی در این حوزه می شود.

هرچند این خاتم کار شیرازی می گوید: تولیداتش را دسته بندی کرده و با مرز بندی محصولات و طراحی خاتم کاری هایی ساده تر سعی کرده تا اصالت و کیفیت مکتب شیراز را حفظ و محصولی ارزانتر تولید کند اما معتقد است برخی حمایت های مسئولان مانند اسکان آنها در مراکز دائمی عرضه اماکن تاریخی و فرهنگی با اقصادی تر کردن نتیجه نهایی، مانع از کوچ استادکاران این حوزه به دیگر اصناف شود.

اکنون نزدیک به 21 هزار هنرمند استان فارس در 80 رسته صنایع دستی فعال هستند و محصولاتی فاخر و چشم نواز تولید می کنند، فعالیت چنین جمعیت در این عرصه به تنهایی ضرورت اقتصادی شدن آن را توجیه می کند.

به گفته مسئولان و کارشناسان حاصل دست هنرمندان استان فارس باید راهکارهای مختلفی را از تنوع بخشی به محصول تا کاربردی و کوچک کردن آنها در پیش گیرند تا در ادامه پایگاه شایسته خود را متناسب با جایگاه بی بدیل صنایع دستی در این استان بیابند و البته در این مسیر دست حمایتگرانه دولت نیط می تواند گره های بسیاری را بگشاید.