آیا سنددار شدن باغستان قزوین مرهم دردهایش می شود؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست آمده، این سوال مطرح می گردد که آیا سنددار شدن باغستان قزوین مرهم دردهایش می شود؟

قزوین شهر کهنی است که با سابقه یکجانشینی مستمر 9 هزار ساله تغییرات بسیاری را تاب آورده تا امروز ما را در خود پناه دهد. آنان که اهل فرهنگ و ادب و اصالت هستند، قزوین را شهری شناسنامه دار قلمداد می کنند، اما چه فایده که این روزها ساختار شکنی باعث شده تا اصالت از اهمیت بیافتند و هر روز زخمی بر چهره تاریخی قزوین نشانده شود.

قزوین این روزها به سختی نفس میکشد، از هویت اصیلش روز به روز کاسته می شود؛ آری توسعه بدون پیوست فرهنگی پیشگام شده و نفس قزوین را بریده است. اینجا در قزوین که روزگاری به عنوان بهترین شهر برای زندگی شناخته میشد، آدمی نفس کم می آورد.

صحبت از باغستان است، باغستانی چهار هزار هکتاری که امروز مساحت آن به نصف رسیده است. این مجموعه سنتی که بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط زیستی آن را ریه شهر می دانند، از شرق تا جنوب و غرب استان را در آغوش گرفته است و کمربند سبزی است، تحفه شهر مینودری!

از هزاران سال پیش تاکنون این سرمایه محیط زیستی قزوین را انواع بلایای طبیعی چون سیل نجات داده و منبع درآمدی برای مردم بوده است. همچنین اهمیت باغستان در تنظیم آب و هوای شهر و تثبیت خاک بر هیچ کس پوشیده نیست، اما چه کند که دست روزگار، چنان آن را مورد بی مهری قرار داده که بخش شرقی آن به دلیل پل سازی و پروژه های عمرانی شهرداری رو به زوال رفته است.

کم آبی، توسعه نامتوازن شهری، نبود صرفه اقتصای، نبود متولی خاص، مسائل امنیتی و خرد شدن باغات بین وراث از موضوعاتی است که به بهانه آنها باغستان سنتی در معرض آسیب قرار گرفته است؛ در حالی که متخصصان کشاورزی و مسئولان ارشد کشوری از جمله وزیر کشاورزی بر مسائلی چون افزایش تولید محصولات باغی و تأمین امنیت غذایی کشور تأکید دارند، متأسفانه مسئولان استانی نسبت به این سرمایه محیط زیستی و اجتماعی بی تفاوت هستند. البته با تغییر استاندار و معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قزوین روزنه های امیدی بر زنده نگه داشتن باغستان بوجود آمده که باید دید تا چه اندازه مؤثر خواهد بود.

در خرداد سال جاری بود که مسئولان شهرداری برای ادامه دادن پروژه پل امام رضا (ع) شبانه به باغستان رفتند و بالغ بر 200 رأس درخت کهنسال پسته و بادام را که در مسیر فاز دوم پروژه روگذر امام رضا (ع) حیات داشتند، قطع کردند، اقدامی که واکنش ها و اعتراضات بسیاری را برانگیخت و از سوی مقامات قضایی و همچنین استاندار قزوین متوقف شد.

پس از آن مهدی رجحانی، معاون عمرانی استاندار قزوین حفظ باغستان سنتی قزوین را امری ضروری قلمداد کرد و بارها در صحبت های خود به برنامه ریزی در راستای حفظ و عدم آسیب آن سخن گفت. بتازگی نیز طرح سنددار شدن برخی از اراضی باغستان توسط این مدیر جوان مطرح شد.

خواسته های باغداران از مدیریت شهری

عباس باباییان، از باغداران باغستان سنتی قزوین پیرامون اینکه آیا سنددار شدن باغستان قزوین مرهم دردهایش می شود؟ اظهار می کند: یکی از خواسته های باغداران این است که باغداری مدرن با دانش عمومی و سنت تلفیق شود، زیرا این تلفیق می تواند میزان و حجم تولید در باغستان را ارتقا بخشد.

وی ادامه می دهد: بدون شک ارتقای تولید باغستان سبب ارتقای ثروت استان می شود. از همین رو میتوان گفت که باغستان سنتی قزوین نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی کشور دارد.

باباییان پیرامون اینکه آیا سنددار شدن باغستان قزوین مرهم دردهایش می شود؟ تصریح می کند: موضوعی که در خصوص سنددار کردن برخی از اراضی باغستان مطرح شده، دغدغه اول باغستان نیست. اقتصادی نبودن و کمبود آب باعث شده تا بسیاری از باغداران نسبت به باغ خود بی توجه باشند و بعضاً سند هم نداشته باشند. تأمین آب اولین خواسته و مطالبه باغداران است و چنانچه این خواسته تأمین شود؛ باغداری در باغستان سنتی قزوین برای باغدار توجیه اقتصادی خواهد داشت و باغداری که سند ندارد، خودش به دنبال سند می رود.

وی با بیان اینکه 85 درصد از باغستان سنتی قزوین دارای سند است، عنوان می کند: از زحمات و پیگیری های معاون عمرانی استاندار تشکر می کنیم و از ایشان تقاضا داریم چنانچه تمایل دارند در خصوص باغستان گام بردارند بر روی اولویت های باغستان تمرکز کنند؛ بکارگیری از ایده های باغداران می تواند در پیشبرد اهداف مربوط به باغستان یعنی حفظ و حراست از آن و همچنین تأمین امنیت بسیار مؤثر باشد.

این باغدار قزوینی با بیان اینکه استان به توسعه کشاورزی روی آورده در حالی که از باغستان غافل است، میگوید: خلال پسته و بادام قزوین به عنوان یک برند اصلی ایرانی در کشورهای همسایه مورد استقبال قرار گرفته بنابراین اولویت بخشی به باغستان می تواند نقش مؤثری در حوزه صادرات داشته باشد، خاک باغستان بگونه ای است که با یکبار آبیاری بهترین محصولات را در سال تولید می کند.

وی اظهار می کند: چاه های آب بسیاری در شهر قزوین حفر شده که اگر امتیازات آن برای باغستان خریداری شود و آب مدیریت شود مشکلات این مجموعه حل و فصل خواهد شد.

این باغدار قزوینی بیان می کند: باغداری در باغستان باید از نظر اقتصادی برای باغداران جذابیت داشته باشد و این موضوع در اولویت قرار گیرد، چرا که با سند دار کردن باغستان یا تشکیل صندوق تعاونی هیچ گره ای از مشکلات باغستان باز نخواهد شد.

85 درصد اراضی باغستان شناسنامه دار است

اصغر بابوک، از دیگر باغداران قزوینی پیرامون اینکه آیا سنددار شدن باغستان قزوین مرهم دردهایش می شود؟ اظهار می کند: بالغ بر 85 درصد از باغستان سنتی قزوین دارای سند است و بدون استثنا تمامی اراضی این باغستان دارای پلاک های اصلی است و جایی در باغستان نداریم که دارای شناسنامه نباشد.

وی با بیان اینکه تنها مزایای سنددار کردن باغستان برای تعیین تکلیف وراث یا خرید و فروش های قولنامه ای است، میگوید: سنددار کردن باغستان برای افرادی چون من که 75 قطعه باغ در باغستان داریم مزیتی ندارد و در اولویت نیست.

این باغدار قزوینی عنوان می کند: آب و امنیت اقتصادی 2 موضوع مهم است که جز اولویت های باغستان سنتی بشمار می آیند، اگر به فکر احیا و حفظ باغستان هستیم، باید به این 2 موضوع به صورت ویژه نگاه کنیم.

وی خاطرنشان می کند: مشکلات باغستان تنها با مدیریت صحیح است که مرتفع می شود. بالغ بر 50 سال است که به دنبال اصلاح الگوی مصرف و کشت هستیم، در حالی که خاک باغستان سنتی قزوین چنان ظرفیت دارد که بدون استفاده از سفره آبهای زیرزمینی و منابعی چون چاه ها و قنات ها، از آب روان و سیلاب ها تغذیه کند.

بابوک تصریح می کند: هیچ باغ کشاورزی در قزوین به مقیاس باغستان وجود ندارد که به صورت دیم پسته تولید کند؛ در حالی که باغستان از لحاظ اقتصادی کاملاً بصرفه است.

وی ادامه می دهد: آبی که برای یک کیلو پسته مصرف می شود 4500 لیتر است و به جرئت میتوان گفت که باغستان یکی از اقتصادی ترین مجموعه های کشاورزی قزوین است.

این باغدار قزوینی تأکید می کند نگاه مسئولان در این زمینه خوب است اما مشاوره هایی که گرفته می شود از خبرگان باغستان نیست.

سنددار کردن باغستان در اولویت نیست

محمود داوران، از فعالان و پژوهشگران محیط زیستی استان است که اظهار می کند: باغستان سنتی قزوین بطور عمده دارای سند است و آنچه در خصوص باغستان مهم و حائز اولویت است، سنددار شدن برخی از اراضی آن نیست.

وی ادامه داد: برای آنکه فعالیت اقتصادی باغستان به چرخه بیفتد نیاز است که ابتدایی ترین زیرساختها در این مجموعه مهیا و حقوق مالکیت در آن مهم شمرده شود.

این فعال محیط زیستی بیان می کند: متأسفانه باغستان سنتی قزوین با آن همه اهمیت و توجیه تاریخی و اقتصادی امروز امنیت تولید ندارد. بخشی از عدم امنیت تولید در باغستان، به تغییر اقلیم و کمبود آب برمی گردد و بخش دیگر آن مربوط به توسعه شهری است که تیشه به ریشه این میراث ماندگار قزوین زده است.

وی ادامه می دهد: مدیریت شهری رقیب اقلیم شده و با برداشت سهمیه و حق آبه این مجموعه به بهانه های مختلف از جمله آبیاری بوستان ملی باراجین، باغستان را در مسیر خشکسالی قرار داده است. وجود برخی شهرک ها و روستاها در حاشیه شمال قزوین سبب شده تا برداشت آب از رودخانه فصلی که منتهی به باغستان می شود، باغستان را از نظر آبی به چالش بکشد.

مشکلاتی که شهرک های اطراف قزوین برای باغستان ایجاد می کنند

داوران تصریح می کند: اگر بخواهیم به طور کلی این موضوع را بیان کنید باید بگوییم که افزایش مصرف آب در مصارف شهری و صنعتی در قزوین زیاد شده و همین امر باعث شده تا باغستان با معضلی به نام کم آبی و خشکسالی مواجه شود.

وی ادامه می دهد: روز به روز به تعداد شهرک های اطراف قزوین اضافه می شود که نیاوران و عظیمیه گواه این سخن است، با ظهور شهرک های جدید قطعاً باید تأمین آب آنها صورت گیرد؛ این در حالی است که قزوین ظرفیت بالایی در ذخیره سازی آب شرب ندارد و قطعاً تأمین آب مورد نیاز این شهرک ها از سهمیه باغستان می کاهد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مشکل باغستان با مدیریت صحیح و فرهنگ سازی در الگوی مصرف قابل حل است، ادامه می دهد: احداث چاه های آب یکی از مواردی است که در کاهش بهره وری باغستان از آب کافی اثر دارد؛ بنابراین اگر مسئولان مدعی نگرانی برای باغستان هستند؛ باید نسبت به این عوامل نیز دغدغه مند باشند.

این فعال محیط زیستی بیان می کند: متأسفانه در دهه های اخیر هیچ اقدام مثبتی از سوی مسئولان استانی در خصوص حفظ و توسعه باغستان صورت نگرفته است. البته تأکید معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار برای سنددار کردن باغستان را به فال نیک می گیریم. اما این موضوع حائز اهمیت است که سنددار کردن باغستان یک مسئله کلی در خصوص باغستان است. در حالی که باغستان از مسائل جزئی رنج می برد، باید در نظر داشته باشیم آن دسته از اراضی که به دلایل مختلف فاقد سند هستند مشکل اصلی سند نیست، بلکه تأمین آب است.

جلوگیری از تهاجم به باغستان با سنددار کردن اراضی آن

در ادامه به سراغ مهدی رجحانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قزوین رفتیم تا در این خصوص نظرات وی را نیز جویا شویم؛ رجحانی اظهار می کند: از سال گذشته جلسات مستمری برای ساماندهی باغستان و رفع مشکلات آن تشکیل و تصمیم گیری های خوبی صورت گرفته که نتیجه آن بزودی به اطلاع مردم خواهد رسید.

این مسئول بیان می کند: پیرو جلسات برگزار شده هم رفع نیاز اضطراری سال قبل آب باغستان مرتفع شد و هم برای تأمین منابع آبی جدید فکر شده است. در حال حاضر مهمترین کار در حال انجام، اصلاح ساختارهای مدیریتی، اقتصادی و امنیتی باغستان است که این تصمیمات در حال شکل گیری بوده و نتایج آن به اطلاع مردم خواهد رسید.

وی با اشاره به الزام سنددار شدن همه اراضی باغستان که طی آن سند تک برگ و نقشه کاداستر اراضی باغستان انجام خواهد شد، ادامه می دهد: اهمیت موضوع سنددار کردن باغستان از این باب است که اولاً برای حفظ باغستان و جلوگیری از تهاجم به آن یک عامل مهم و تأثیرگذار بشمار می رود، زیرا هریک از باغ ها دارای شناسنامه رسمی با حدود مختصاتی کامل و دقیق و نقشه کاداستر می شود.

رجحانی خاطرنشان می کند: ثانیاً برای ساماندهی باغستان، اصلاح نظام اقتصادی و موضوعات این چنینی لازم است که مالکان باغستان را بشناسیم و از آنجایی که در حال حاضر بسیاری از بخش های باغستان رها شده بنابراین سنددار شدن باعث می شود از همه مالکین فهرست تهیه شود و ما در تعامل با آنها قرار بگیریم تا زمانی که بخواهیم تصمیم گیری کنیم باغدار حضور داشته باشد.