مسجد جامع نائین نگین کویر مرکزی ایران است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، مسجد جامع نائین نگین کویر مرکزی ایران است.

بی شک شهرستان نائین یکی از کهن ترین شهرهای کویری ایران زمین است، بگونه ای که قدمت حیات متمدنانه آن به بیش از 3هزار سال قبل می رسد. این شهرستان در محور تاریخی و گردشگری شرق استان اصفهان واقع شده و یکی از پهناورترین شهرستان های استان از نظر وسعت است.

در بسیاری از منابع، از این شهر تاریخی به عنوان دروازه کویر مرکزی ایران یادشد بگونه ای که بسیاری از مسیرهای مواصلاتی از قلب استان اصفهان به کویر مرکزی ایران از مسیر این شهرستان عبور می نماید، لذا این شهرستان همواره در طول تاریخ از اهمیت ویژه ای ازجمله از منظر اقتصادی برخوردار بوده و تردد کاروان ها و تجار مختلف از این مسیر بتدریج منجر به مبادلات فرهنگی و توسعه تمدنی در این دیار شد.

بافت تاریخی شهرستان نائین دارای ارزش تاریخی بی نظیری است و این در حالی است که وجود بنای باستانی نارین قلعه همراه با خانه های تاریخی و آب انبارهای متعدد که در دل محلات هفتگانه و تاریخی این شهر واقع شده اند، به این شهر جلوه خاصی بخشیده است.

مسجد جامع نائین که در قلب بافت تاریخی نائین واقع شده، مشهورترین اثر تاریخی این شهر کویری است، بگونه ای که این مسجد همراه با مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع اردستان یکی از کهن ترین مساجد جامع ایران بشمار می رود.

این مسجد در محله «باب المسجد» نائین واقع و از یکسو به حسینیه محله باب المسجد راه می یابد و دگر سو به حصار شهر محدود می شود. در کتاب «مراه البلدان» نقش شد که این مسجد به دستور «عمربن عبدالعزیز» خلیفه خوشنام اموی در سده اول هجری بنا نهاده شد. لکن اوج عظمت این مسجد به ترتیب متعلق به سده های دوم و سپس چهارم، پنجم و ششم هجری قمری است. از نظر ساختار معماری، این مسجد دارای شبستان های بزرگی به سبک چهارستونی است که به ترتیب در سه بخش جنوب، شرق و غرب صحن اصلی مسجد قرار دارند. در سمت شمال و شمال شرق مسجد، ایوانی سراسری با یک ردیف ستون قرار دارد. تزئینات صحن ها و شبستان های مسجد متعلق به سده چهارم هجری قمری است، و شباهت زیادی با تزئینات سردر مسجد جورجیر اصفهان دارد.

این مسجد دارای طاق نماهای بسیار زیبایی همراه با سقف های هلالی بوده که کار معماران و هنرمندان ایرانی است. آنچه در این مسجد بخصوص محراب آن قابل توجه است، وجود نقوش متنوع و اشکال هندسی است که به طرز زیبایی بر روی دیوارها، ستون ها و طاق نماهای مسجد بصورت گچ بری تزئین شده است.

منبر مسجد جامع نائین از جمله نفیس ترین منبرهای مساجد ایران بشمار می رود. این منبر با استفاده از هنر منبت بر روی چوب ساخته شده و متعلق به سال 711 هجری قمری است. این منبر زیبا و چوبی دارای مدخلی است که با هنر منبت تزئین شده و 7 پله و 5 متر ارتفاع دارد. از جمله دیگر ویژگی های منحصر بفرد این مسجد، تک مناره آن هست که دارای طرح ساده ای بوده و حدود 28 متر ارتفاع دارد. همچنین مسجد دارای شبستانی زیرزمینی است که بنا بر اظهار نظر محققین بسیار ساده و به صورت دست کند ایجاد شده است. این شبستان زیرزمینی در تابستان گرم و سوزان نائین به منظور عبادت بنا شده و بسیار خنک است.

در بخش شرقی مسجد گنبدی آجری و منفرد بچشم می خورد که به نظر می رسد متعلق به یک خانقاه بوده و در مجاورت مسجد جامع و حسینیه باب المسجد بنا شده است.

براساس شواهد موجود، مسجد جامع نائین در ادوار مختلف تاریخی مرمت شده و الحاقاتی نیز همچون محراب و منبر به آن افزوده شده است. همچنین در مسجد کتیبه ای وجود دارد که تاریخ مرمت بخشی از مسجد را سال 841 هجری قمری یعنی سده نهم ذکر کرده است.