معبد هندوهای بندرعباس یادگار تاجران هندی است

میراث آریا/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده و خبرهای منتشر شده، معبد هندوهای بندرعباس یادگار تاجران هندی است.

معبد هندوها به نام بُت گوری نیز معروف است. به گفته سدید السلطنه در سال 1310 هجری قمری محمدخان سعدالملک در ازای مبلغی ناچیز اجازه بنیان این معبد را به هندی ها داد. این بنا به سبک کاملاً هندی ساخته شده و به دوره قاجار و عصر مظفرالدین شاه قاجار مربوط است یعنی حدود 128 سال پیش و علت ساخت آن وجود هندوهایی بوده که در بندر تجارت می کردند.

بنای معبد هندوها به علت شکل کاملاً متفاوت آن با معماری این ناحیه بیانگر یک معماری کاملاً متفاوت است، به شکل کلی میتوان آن را به عنوان یک نمونه منحصر بفرد از این گونه معماری در سواحل خلیج فارس معرفی کرد.

از سال 1326 هجری شمسی به علت مهاجرت تجار هندی و انتقال بت های معبد به کشور خود به جز چندین قبر چیز به خصوصی در این معبد یافت نمی شود و به عبارتی معبد از این سال متروک شده است. (کتاب سدید السلطنه کبابی ـ کنفرانس دکتر فخری دانش پور پرور)

مشخصات بنا

براساس مقاله معبد هندوهای بندرعباس یادگار تاجران هندی است باید بدانید که فرم کلی این بنا مکعب مستطیل و نوع مصالح آن سنگ و ملاط ساروج است. این بنا در یک فضای باز قرار گرفته که در قسمت شرقی، بنای معبد مستقر شده است.

نوع بهره برداری

بهره برداری از این مکان در زمان گذشته طبق نوشته های کتاب های مربوط به استان به شکل بت خانه بوده که معبد خدایان شیوا و ویشنو از مذهب هندوئیسم است و هم اکنون به عنوان موزه فعالیت دارد.

عوامل تزیین شده و نوع آنها

سطوح نقاشی شده، تزیینات گچبری و نقاشی های دیواری از جمله تزیینات این معبد است.

از سال 1326 هجری شمسی به تدریج تجار هندی مقیم بندرعباس راهی هند شدند و بت های خود را نیز بردند، ولی پایه هایی در این معبد مشاهده می شود که جایگاه بت ها و خدایان را مشخص می کند.

آنچه از نظر معماری این بنا مشخص است اینکه هنرمندان معمار هندی با شتاب بنا را به اتمام رسانده اند و ریزه کاری هایی که در معابد هندوئیسم هند بچشم می خورد زیاد مورد توجه قرار نداده اند. در ساخت این معبد سه موضوع اصول معماری معابد خدایان شیوا و ویشنو از مذهب هندوئیسم، اصول معماری و موضوعات رمزی و سمبلیک مذهب بودائی هند و اصول معماری و سنت های اسلامی هند مورد توجه قرار گرفته است.

معابد شیوا و ویشنو پرستان هند از جنس سنگ و دارای برج های هرمی و یا به شکل زیگورات ها بوده و دارای حجاری های زیاد از اشکال مختلف حیوانی، گیاهی و انسانی است. معابد دارای نقشه مربع و حیاط های مستطیل شکل است که تا حدی این شیوه ها در معبد هندوها بکار رفته است.

استوپاهای بودایی را می توان در محراب معبد یا در درون بعضی از آثار این معبد شناخت. گنبدسازی اسلامی هند و قابهای کور که بعنوان تزیینات بنا بکار می روند در این معبد نقش دارند.

پلان کل بنا چلیپا شکل است و شامل اتاق معبد، محراب استوپا شکل، راهروها و تالار اجتماعات است.

اتاق معبد

این بخش دارای پلان مربع بوده که به وسیله فیل پوش ها مربع بنا را به هشت ضلعی تقسیم کرده اند و توانسته اند گنبد رفیعی را بر فراز بام ایجاد کنند. گنبد دو پوشش است و در فضای داخل گنبد سه پنجره برای تنظیم نور تعبیه شده، پنجره شمال که بالای محراب است کور است. سقف به صورت گنبد پیازی شکل است که بر روی آن 72 برج کوچک به اضافه نقوش گل نیلوفر و در موضوع هایی از هنرهای معابد شیوا و ویشنو پرستان و تزیینات دیگری استفاده شده است.

فضای اتاق معبد

محراب استوپا شکل در جبهه شمال اتاق قرار دارد. سطح دیوار داخل از دو قسمت تشکیل شده و در قسمت بالا و پایین هر دو مجسمه مقدسین را قرار می دادند. در بخش پایین دو حفره دایره مانند است که احتمالاً آن ها نیز محل قرار دادن مجسمه های کوچکتر بوده است. این استوپا دارای پیشانی بیرون آمده به شکل گلبرگ های گل نیلوفر است که کاملا گچبری و برجسته کاری شده است. بر فراز گل ها میله ای از غنچه های گل نیلوفر قرار دارد.

جمعاً این اتاق سه در ورودی که بر پیشانی آنها گل های نیلوفر بطور برجسته گچبری شده است، دارد. در زاویه شمال غرب اتاق در سه گوشه دیوار طاقچه ای بنا شده که طاق آنها همان مشخصات گل نیلوفر و در پایین آن گلدان گل نیلوفر قرار گرفته است. مجموع طاقچه های اتاق معبد برای قرار دادن مجسمه های مقدسین بوده است.

راهروها

راهروها دورتادور معبد و در جهت طواف زائران بوده است، سقف راهروها مسطح قابی شکل و در چهار گوشه حالت فضای داخلی گنبد را پیاده کرده اند. در راهروها نیز نورگیرها، طاقچه ها و تزیینات قابی شکل نمایان است.

راهروی شمالی دارای سه حجره کوچک است که دو حجره کاملاً شبیه و کنار یکدیگر و هر دو دارای محراب بوده و یکی از آنها در چوبی خود را حفظ کرده است. در هر کدام یک طاقچه است که برای قرار دادن بت ها بوده است. در اتاق شمال غربی یک طاقچه و یک نورگیر موجود است و دیواره سمت راست دارای نقاشی است.

راهروی غربی دارای یک حجره نسبتاً بزرگتر است که سابقاً دو حجره را تشکیل میداده و در همان زمان تبدیل به دو حجره شده و در ورودی آن مسدود شده است. نورگیر و طاقچه در هر مکان این معبد از جمله امور ضروری بوده است.

راهروی جنوبی دارای یک حجره بزرگ است که این اتاق نیز دارای دو حجره بوده و در همان زمان به دو قسمت تبدیل شده است. در داخل این اتاق یک بنای شاخص وجود دارد که سه جبهه آن دارای طاق های هلالی و پلان مربع است که در قسمت بالا بصورت ذوزنقه شکل درمی آید، سطح شاخص نقشه دار و گچبری شده در مقابل محراب اتاق معبد قرار گرفته است. این سطح قبلاً رنگ آمیزی داشته که هم اکنون اثراتی از آن بچشم می خورد. این بنای کوچک در ضلع چهارم آن موجود نیست و به دیوار چسبیده است که برای سوزاندن عود و خوشبو کردن استفاده می کردند. بر روی این بنا تزییناتی قرار دارد.

راهروی شرقی دارای اتاق یا حجره نیست به علت اینکه در ورودی اصلی در این راهرو قرار گرفته است و این راهرو به ایوانی متصل می شود.

تالار اجتماعات

این تالار در قسمت شرق معبد قرار دارد، تالار مستطیل شکل بوده که امروز نیمی از آن متعلق به پارکینگ کنار معبد است. این تالار دارای سقف حصیری با تیر چوبی است و دیوار روبروی آن دارای نقاشی است.

بنای معبد هندوها در سال 1377 به شماره 1999 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.