معرفی قسمت های تشکیل دهنده پوشاک سنتی زنان میناب

میراث آریا/ این خبر پیرامون معرفی قسمت های تشکیل دهنده پوشاک سنتی زنان میناب برای شما نگارش شده است.

تن پوش انسانها به مقتضی ویژگی های اقلیمی، درجه، تمدن و فرهنگ، عقاید مذهبی و آداب و رسوم دستخوش دگرگونی های بیشماری شده است. پوشاک و لباس مانند خوردوخوراک از نیازهای اولیه و ضروری انسان بوده و هست. بطوریکه بشر اولیه از پوست حیوانی که شکار میکرده برای خودش تن پوش درست می کرد و از گوشت آن تغذیه می کرد. اینکه انسان در چه زمانی اقدام به پوشیدن لباس نموده، روشن نیست ولی حداقل تا این اندازه می توان گفت که از عمر این دستاورد اولیه انسان هزاران و شاید صدها هزار سال گذشته است. در طول این مدت انسان این پوشین خود را به اشکال مختلف بافته و از آن استفاده کرده است.

شهرستان میناب

میناب از شهرستان های سرسبز، آباد و بارونق استان هرمزگان است. این شهرستان در شمال خاوری تنگه هرمز و در حاشیه ساحلی دریای عمان و در 110 کیلومتری شرق بندرعباس واقع شده و به علت فاصله از دریا ارتفاعش از سطح دریای آزاد 30 متر است. میناب از شمال به شهرستان رودان، از باختر به شهرستان بندرعباس، از خاور به شهرستان جاسک و استان کرمان و از جنوب به شهرستان جاسک و تنگه استراتژیک هرمز محدود است. بخشهای شمالی و خاوری این شهرستان کوهستانی و بخش مرکزی و باختری آن دشتی است. بخش دشتی آن به درازای حدود 120 کیلومتر از بندر تیاب تا نزدیک روستای کرگوشکی نوار کرانه ای قرار دارد. آب و هوای این شهرستان مانند دیگر نواحی استان هرمزگان گرم و مرطوب است. رطوبت هوا زیاد و هرچه به کرانه نزدیکتر شویم، اثر آن محسوس تر است.

لباسی زیبا و محلی

شکل پوشاک و تنوع آنها تابع وضعیت مخصوص منطقه است که مردمش روی حفاظت از گرما و سرما یا توجه به اعتدال هوا، وادار به ایجاد آنها می شوند.

ساحل نشینان جنوب که به بندری ها مشهورند بر اثر آمد و رفت عمومی از راه دریا و خشکی غالباً دستخوش تبادل سلیقه دائمی ساحلی شده اند و در طی قرون با توجه به انتخاب احسن از دو نوع پوشاک عربی و هندی چیزی کم وبیش چاشنی سلیقه بومی خود کرده اند و در مقام مقایسه با سلیقه برخوردکنندگان، وضعی مخصوص برای خود بوجود آورده اند. ولی این وضع مخصوص و مطلوب، خاص بانوان بندری است، زیرا مردان بندری پوشاک خاصی ندارند. تن پوش آنان اگر شلواری در منظر بلوچی یا قشقایی یا نیمه بلوچ و نیمه قشقایی نباشد، قطعاً لنگی است بر میان بسته و در موقع لزوم لنگی دیگر بر دوش افکنده یا پارچه ای به شکل عمامه در هم، رهاتر بر سر پیچیده و پاپوشی بافته از گیاه است.

پوشاک زنان میناب از تن پوش، سرپوش، پاپوش، نوعی ماسک یا نقاب به نام برقع یا به لهجه محلی برکه و زیورآلات تشکیل شده است.

الف) تن پوش

کندوره لباس نسبتاً تنگ تا روی زانو که پایین آن چاک داشته و دور چاک پایین لباس، خوس دوزی شده و دور یقه و دور مچ آن نیز با انواع نوارها تزیین یا گلابتون دوزی شده است.

گون نام لباسهایی است که از ناحیه کمر چین خورده، آستین آن تنگ است و در قسمت جلوی سینه لبه آستین ها و لبه دامن خوص دوزی، زری دوزی، گلابتون دوزی یا پولک دوزی شده است.

جمه نام لباس دیگری است که آن نیز از روی کمر چین خورده و روی آن خوص دوزی شده و آستین آن گشاد است که معمولاً بلوچ های ساکن میناب آن را می پوشند. شکل آن شبیه پیراهن بلوچی است؛ به صورت لباسهای گشاد آستین خفاشی است که در قسمت مچ تنگ می شود و فقط در قسمت یقه و جلوی سینه و مچ تزیین دارد.

شلوار (تنبان) یک نوع آن از پایین تا بالای مچ پا تنگ است و با زیپ یا دکمه و بندینک بسته می شود و روی قسمت تنگ انواع تزئینات از قبیل خوس دوزی، ودویی (vaduyi) گلدوزی با چرخ خیاطی، گلابتون دوزی دارد. از انواع دیگر، شلواری است که پایین آن تنگ نیست و حاشیه ای نام دارد و مانند شلوارهای راحتی معمولی دوخته می شود و پای ین یا حاشیه آن تور و گلدوزی دارد و معمولاً افراد مسن از آن استفاده می کنند و عموماً از جنس نخی یا ابریشمی و با رنگهای روشن و شاد است و نقشهای روی شلوار در ذهن بیننده فضای سرسبز و آبادانی را تداعی می کند.

لباس عروس مینابی: در میناب چنین رسم است که عروس در روز عقد لباس سبز می پوشد و در جایگاهی که از تشک، مخده و سفره سبز تشکیل شده می نشیند و این سبزی را نشانه سرسبزی و آبادانی زندگی می دانند که برگرفته از نوع معیشت منطقه است که مبتنی بر کشاورزی و باغداری است.

ب) سرپوش

براساس مقاله معرفی قسمت های تشکیل دهنده پوشاک سنتی زنان میناب باید بدانید که لچک مانند کلاه کوچکی است که وسط سر می گذارند و به وسیله دو قیطان به زیر چانه بند می شود. روی آن گلابتون دوزی و خوص دوزی شده است. درگذشته زنان هنگام مراسم مختلف و همچنین عروسی ها به سر می کردند و بنا به توانایی خانواده از سکه های طلا برای تزیین جلوی آن بالای پیشانی استفاده می کردند و در قسمت وسط یعنی وسط پیشانی بین دو ابرو جواهری به شکل ماه یا سکه ای درشت تر از سایر سکه ها به کار می رفت.

جلویل (جلبیل) نوعی شال به رنگ مشکی و عمدتاً توری است و روی آن را با خوص تزیین می کنند. پایین شال را با چپر که نواری است با نخ های رنگارنگ، تزیین می کنند و به آن گلابتون یا بشکی باریشه های بلند می دوزند.

لیسی شال نخی نرم و از جنس وال است که به رنگ های روشن و شاد تهیه و در تابستان از آن استفاده می شود. لیسی، شال نسبتاً بزرگی است که زنان هنگام کار یا مهمانداری به جای چادر از آن استفاده می کنند.

ارنی نوع دیگری از شال است که از حریر سبزرنگ تهیه و گلدوزی و گلابتون دوزی شده و معمولاً برای سر عروس استفاده می شود

چادر نوع دوخت چادر تفاوتی ندارد ولی شیوه سر کردن آن متفاوت است. بدین صورتکِ یک سمت چادر یا به اصطلاح دستک چادر را به دور گردن پیچیده یا روی سر می برند. دستک دیگر را زیر بغل می گذارند تا بدین وسیله هر دودست برای انجام امور آزاد باشد. چادرها معمولاً از جنس نخ یا وال است و عموماً از رنگ های روشن استفاده می شود. افراد سالمند از رنگ های تیره استفاده می کنند. رنگ چادرها بستگی به موقعیتی دارد که زنان شرکت می کنند. مثلاً در مراسم عروسی از رنگ شاد و پارچه نازکتر و در عزا از چادرهای نخی مشکی استفاده می کنند.

ج) روپوش

زنان میناب برای پوشاندن چهره خود از بیگانه از ماسک یا نقابی به نام برقع «borqe» استفاده می کنند. برقع به ضم ب و کسر ق به معنی روبند، نقاب و تکه پارچه ای است که زنان با آن چهره خود را می پوشانند برقع، پوشش جالب و دیدنی زنان حاشیه شمالی و جنوبی خلیج فارس و دریای عمان است. در ساحل استان هرمزگان و خطه ساحلی بلوچستان آن را «برکه» و در حوزه بندرلنگه به نام «بتوله» خوانده می شود.

برقع را از جنس پارچه نخی یا ابریشمی درست می کنند و روی آن را با نخ های ابریشمی و به رنگی که موردنیاز است، سوزن دوزی می کنند. قسمت روی بینی برقع که «به دار برقع» معروف است به اندازه بینی فرد استفاده کننده برش می خورد و داخل قسمت دار برقع از چوب انتهای خوشه خرما که صاف است استفاده می کنند.

رنگ برقع بستگی به سن، موقعیت اجتماعی و وضعیت تأهل فرد استفاده کننده دارد. بطور مثال رنگ مشکی برای دختران و بیوه زن ها است که در بعضی موارد دختران دور برقع مشکی خود را بارنگ بنفش تیره کناره دوزی می کنند. رنگ قرمز مخصوص زنان متأهل و شوهردار است و برخی از سالمندان نیز از برقع به رنگ قهوه ای استفاده می کنند. دختران بلوچ ساکن میناب از برقع مشکی با حاشیه دوزی قرمز استفاده می کنند.

د) پای افزار یا پاپوش

کبکاب نوعی کفش که از جنس چوب است و زنان از آن استفاده می کنند. کف آن از چوب و نوار چرمی است که بصورت تسمه به روی کفش می آید و با میخ وصل می شود.

سواس نوعی پای افزار است که از لیف خرما یا به لهجه محلی پنگ (انتهای خوشه خرما) استفاده می شد. بدین صورت که پنگ را با سنگ می کوبیدند تا نرم شود سپس کف کفش را می بافتند و به وسیله بند بافته شده از همان پنگ به دور پا بسته میشد. درگذشته اهالی معمولی منطقه پابرهنه راه می رفتند و اشخاص خاص و ثروتمند از سواس استفاده می کردند.