قلعه سرخه جلوه ای از معماری اصیل ایرانی است

میراث آریا/ براساس آخرین اخبار و گزارش های منتشر شده، قلعه سرخه جلوه ای از معماری اصیل ایرانی است.

خانه اربابی موسوم به قلعه سرخه، در روستایی به همین نام در محدوده روستای نوترکی و در بخش مرغاب از توابع شهرستان ایذه در خوزستان واقع شده است.

براساس شواهد موجود و گفته افراد مطلع به تاریخ منطقه و اهالی روستای قلعه سرخه، این قلعه توسط حاج اسکندرخان احمدخسروی در اواخر دوره قاجار بنا شده است. اسکندرخان احمدخسروی با همراهی عموزادگان و برادران خود، ار بزرگان منطقه هلایجان و نوترکی بودند و از این خاندان بناهای دیگری نیز در منطقه به یادگار مانده است.

الگو و فناوری ساخت بنا، برگرفته از معماری اصیل ایرانی در حوزه فلات مرکزی است و در ساخت بنا و بناهای دیگری که منتسب به این خاندان هستند، از سنگ لاشه، قلوه سنگ و گچ نیم کوب محلی به عنوان ملاط و اندود استفاده شده است.

این بنا و دیگر بناهای مرتبط با خاندان احمدخسروی مانند خانه های اربابی «وَر زَرد» و «مال سیدی (سعیدی)» و…، توسط معماران اصفهانی و یزدی ساخته شده که حداقل نامی که از این معماران برجای مانده، نام یک معمار اصفهانی به نام اوس رحیم بوده که خانه اربابی «وره زرد» توسط او بنا شده است.

بنای قلعه سرخه به شکل پلان مربع و در سه ضلع، دارای فضاهای سرپوشیده مانند آغل / اصطبل، یک فضای مسکونی با سالن مرکزی و اتاق های اندرونی، آشپزخانه و سرویس بهداشتی است. وجه تسمیه این بنا به سبب استفاده از لاشه سنگ های محلی رایج در منطقه که مایل به رنگ سرخ هستند، قلعه سرخه نام گرفته است.

با توجه به ساختار و ویژگی های دفاعی مورد انتظار در قلعه های نظامی باید گفت این بنا بیشتر کاربرد عمارت اربابی را داشته است. قلعه سرخه باتوجه به ویژگی هایش از خانه های افراد عادی ممتاز شده است؛ بنابراین این بنا بیشتر یک خانه اربابی برای سکونت خان یا خوانین بوده است تا یک قلعه نظامی.

در مقابل این بناها، از بناهای شناخته شده دیگری که در منطقه مالمیر ممکن بود کاربری قلعه را داشته باشند، میتوان به قلعه اناری رکعت در بخش دهدز اشاره کرد که دارای برجک بلند بر بدنه خود و مزغل های تیرکش بوده است و به دلیل آبگیری سد کارون 3، در زیر دریایی از آب برای همیشه به خواب رفته است.

گفتنی اینکه اگرچه عمارت اربابی مال سیدی نیز دارای برجک است، اما این بنا به دلیل موقعیت متزلزل آن در برابر حملات پراکنده، ممکن نیست یک قلعه یا کاروانسرا باشد و باید گفت در واقع این بنا نیز یک عمارت اربابی برای خوانین منطقه بوده است.

به دلیل موقعیت ویژه منطقه مالمیر برای خوانین بختیاری به عنوان قشلاق، از این گونه بناها در بیشتر روستاهای شهرستان ایذه قابل مشاهده است که به مرور زمان به نسبت متروک و تخریب شده اند.