بایدها و نبایدهای مرمت و بهسازی بافت تاریخی و فرسوده

ایسنا/ این خبر پیرامون بایدها و نبایدهای مرمت و بهسازی بافت تاریخی و فرسوده برای شما نگارش شد.

مرمت، احیا، حفظ و نگهداری بناهای میراثی خصوصا بناهای ثبت شده میراثی همواره یکی دغدغه های مهم مسئولان و علاقمندان به این بخش بوده است؛ موضوعی که همچنان در فراز و نشیب های نبود و کمبود اعتبار و دیگر بهانه های وارد و ناوارد، بالا و پائین می شود.

از گذشته تاکنون، بناهای میراثی و تاریخی بیشترین لطمه را از ناحیه حفظ و نگهداری متحمل شده است. اگر به سالهای نه چندان دور بازگردیم، آسیب وارد شده به بنای ارگ کریم خانی یا پس از آن مشکلاتی که برای بازار وکیل و حمام وکیل و حتی مسجد وکیل حادث شد و .... ریشه در یک زمین دارد و آن هم زمین نبود اعتبار مناسب و ردیف اعتباری مشخص و پایدار از یک سو و البته ناتوانی برخی مدیران و مسئولان در تحقق اعتبارات مصوب است؛ زمینی که حالا بعد از سالهای سال آنقدر سفت شده که نفوذ در آن حتی برای مسئولان دلسوز و کارآمد و با پشتکار هم سخت شده است.

این مشکل در حالیست که شهرهایی نظیر شیراز و استانهایی نظیر فارس که بواسطه تعدد آثار و ابنیه تاریخی در گستره ادوار مختلف، بواسطه جذب گردشگر در بخشهای مختلف مذهبی، تاریخی و طبیعی قادر به اداره بخش مهمی از مسائل خود خواهد بود، اگر درآمدهای حاصله مستقیما به جیب استان واریز شده و مدیریت آن در اختیار دستگاه های تصمیم ساز و مدیریتی استانی بود.

در کنار بناها و آثار تاریخی ارزشمند، توجه به بافت های تاریخی نیز در سالهای اخیر به عنوان یک اولویت در زمینه توسعه گردشگری مد نظر مسئولان قرار گرفت. این مهم در شهری نظیر شیراز مطرح هست که بواسطه وجود حرم های مطهر امامزادگان و مساجد و بقاع و ... دارای جاذبه مذهبی ویژه در حوزه گردشگری و زیارتی است.

شیراز، حرم سوم اهل بیت (ع) طی سالهای اخیر شاهد تلاش هایی از سوی مسئولان و دستگاه های مسئول برای بهسازی و مناسب سازی بخشی از بافت تاریخی خصوصا محدوده اطراف حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع)، سیدعلاءالدین حسین (ع) و دیگر حرم های مطهر بوده ایم، اقداماتی که با اهداف مختلف خصوصا مناسب سازی بافت پیرامونی حرم ها و جبران ضعف در جذب گردشگران مذهبی و زائران داخلی و خارجی از سوی دستگاه های مختلف به ویژه شهرداری شیراز اجرا شده و همچنان تداوم دارد.

اقدامات اجرایی شده از نگاه برخی صاحب نظران مناسب و از دید برخی دیگر نه چندان مناسب ارزیابی شده است؛ عده ای اعتقاد دارند که اقدامات خوب بوده و می تواند در همین مسیر ادامه یابد و شمار بیشتری معتقد هستند که ذات اجرای طرح هایی برای بهسازی و مناسب سازی و زیباسازی بافت بسیار شایسته است اما آنچه در بخش هایی از این اقدامات نظیر رنگ آمیزی دیوارها و اجرای طرح هایی مشابه در سراسر بخش های بافت اجرا می شود، فاقد دیدگاه و زیرساخت کارشناسی است و باید بیشتر در مورد آن تامل کرد.

شکیبا هاشمیان، دانش آموخته و فعال گردشگری که از اهالی کوچه قوام است، گفت: کوچه تاریخی قوام واقع در خیابان لطفعلی خان زند، یکی از مهمترین گذرهای تاریخی شیراز بشمار می رود که در دوره ای تاریخی، محل سکونت خاندان قوام از خاندان های دیوان سالار دوره قاجار بوده که جایگاه و نفوذ زیادی در حکومت داشته و حدود دویست سال کلانتر و حاکم فارس بودند.

این دانش آموخته رشته گردشگری ادامه داد: کوچه قوام بدلیل موقعیت خوب تاریخی همواره مورد توجه گردشگران است اما از سوی میراث تاکنون برای مرمت آن اقدامی نشده است.

هاشمیان پیرامون بایدها و نبایدهای مرمت و بهسازی بافت تاریخی و فرسوده گفت: اهالی کوچه قوام برای حفظ این گذر تلاش زیادی کرده و گاهی بصورت خودکار به رنگ آمیزی معابر این محله می پردازند، اما اگرچه رنگ آمیزی چهره خوبی را به این محله خواهد داد اما با بارش باران این رنگ ها وجه کوچه را از بین برده و حتی باعث بد چهره شدن دیوارها می شوند.

رضا زارع، یکی دیگر از اهالی محله قوام در رابطه با این گذر تاریخی گفت: بیشتر خانه های تاریخی قوام خالی از سکنه و درحال تخریب است و مالکین آنها تصوری از مرمت و احیای این خانه ها نداشته و قصد فروش ملک خود را دارند که همین باعث می شود افراد غیر بومی یا اتباع به این محله سکونت کنند.

وی ادامه داد: بومیان محله قوام به مرور زمان آموخته اند که با دوچرخه و موتورسیکلت از کوچه های تاریخی عبور و آنها را از آسیب حفظ کنند، اما بازدید کنندگان از بافت این مهم را رعایت نکرده و باعث تخریب های پیاپی کناره های دیوارها می شوند که نیازمند فرهنگ سازی یا ایجاد یک زیر ساخت اصولی برای رفع این مشکل هستیم.

زارع اضافه کرد: رنگ آمیزی دیواره ها بدلیل کم توجهی به انتخاب رنگ و طرح، بعضا تناسبی با محیط نداشته و در مواردی با کوچکترین بارندگی یا تابش نور خورشید بد فرم می شود؛ به نظر می رسد که طراحی در موضوع مرمت و بهسازی هر بخش از بافت باید با توجه به اصالت آن بخش انجام شود.

یک کارشناس مرمت و شهرسازی گفت: رنگ آمیزی به جای مرمت امری نادرست و غیر اصولی است، زیرا رنگ آمیزی باید بر پایه الگوهای تاریخی باشد و نیازمند نگاه مهندسی است و این امر نه تنها کمک کننده نیست بلکه باعث آسیب به اصالت و چهره بافت نیز می شود.

خشایار شیبانی خاطرنشان کرد: رنگ آمیزی برای بافت های فرسوده مانعی ندارد اما در بافت ارزشمند تاریخی، این یک اقدام مهندسی و مناسبی نیست.

وی افزود: شیراز دارای 460 هکتار بافت تاریخی نیازمند مرمت و 9 شهر تاریخی است که مرمت آنها زمان بر و نیازمند اعتبارات سنگینی است که میراث به تنهایی قادر به مقبولیت آن نیست، زیرا تعدد بافت های مهم زیاد و بودجه میراث در برابر این حجم از میراث اندک است.

شیبانی ادامه داد: مرمت بافت ها نیازمند همکاری مالی و فکری دیگر ارگان ها نیز می باشد که شهرداری با اختصاص بودجه در این زمینه می تواند نقش مهمی را ایفا کند.

وی با بیان اینکه مردم نیز باید در این امر سهیم بوده و به تسریع مرمت و احیای بافت کمک کنند، گفت: دوران بارندگی می تواند برای برخی از بناهای مهم که در فصول مختلف سست شده اند، مخرب باشد. برای جلوگیری از این امر میراث باید مرمت مسیرهای خروج آب را در دستورکار خود قرار دهد.

شیبانی گفت: متاسفانه دوران بارندگی همیشه برای اهالی بافت نشین شیراز نگران کننده بود، زیرا جاری شدن آب بر روی سقف های گلی باعث تخریب آنها شده و مرمت مکرر آنها را می طلبد؛ این موضوع باید قبل از آغاز فصل بارندگی مدنظر قرار گیرد.