کلیسای مریم مقدس یکی از قدیمی ترین و بزرگترین کلیساها در تبریز است

میراث آریا/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده، کلیسای مریم مقدس یکی از قدیمی ترین و بزرگترین کلیساها در تبریز است.

کلیسای مریم مقدس تبریز باگذشت قرن ها هنوز هم یکی از مهمترین مکانهای مذهبی تبریز برای مسیحیان است که تمامی جشن ها و مراسم های معنوی خود را در این کلیسا برگزار می کنند. این کلیسا از جمله کلیساهای قابل بازدید تبریز برای گردشگران است که سبک معماری و زیبایی آن چشمان هرکسی را به خود خیره می کند.

کلیسای سنت ماری یا همان مریم مقدس تبریز توسط جامعه ارامنه شهر تبریز اداره و نگهداری می شود. غسل تامید، مراسم ازدواج، مراسم تدفین، مراسم های ملی و مذهبی ازجمله مراسم هایی هستند که در این کلیسای زیبا و قدیمی انجام می شوند. علاوه بر این ها، بنای ساختمانی فوق العاده کلیسای سنت ماری نیز، زبان را به تحسین می گشاید.

کلیسای قدیمی مریم مقدس تبریز، مقر اسقف اعظم

کلیسای مریم مقدس تبریز برای سالهای زیادی به عنوان مقر اسقف اعظم ارامنه آذربایجان محسوب میشد. معماری و ساختمان زیبای این کلیسا بگونه ای است که شما در نگاه اول خود را در میان قصر تصور خواهید کرد. هیئت همتایان ارمنی در جلسه های کلیسا شرکت می کنند که در امر نگهداری و اداره آن بسیار تأثیرگذار است.

پلان معماری کلیسای مریم مقدس

این مکان مذهبی تبریز برای گردشگرانی که از کشورهای خارجی به تبریز می آیند بسیار حائز اهمیت است، زیرا می توانند تمامی مراسم های مذهبی خود را در این کلیسا انجام دهند. پی ریزی بنای کلیسا از سنگ آهک بوده و دیواره های آن از سنگ و آجر، همچنین طاق آن نیز با آجرهای زیبا ساخته و طراحی شده است.

معماری کلیسا به سبک معماری ارمنی، با پلانی صلیبی شکل است که گنبد مرکزی آن روی چهارستون قطور سنگی قرار گرفته است. در بالای در ورودی، روی کتیبه مرمری کوچکی، به خط و زبان ارمنی تاریخ تأسیس کلیسا نوشته شده است. در ورودی اصلی کلیسا، هشت ستون سنگی اتاقی را شکل داده اند که روی آن دو ناقوس کلیسا نصب شده است. داخل کلیسا، همانند اغلب کلیساهای گریگوری (ارمنی)، چهارستون قطور سنگی هست که گنبد مرکزی روی آن قرار گرفته است.

داخل کلیسا تصاویر زیبایی از حضرت مریم، حضرت عیسی و حواریون و قدیسان مسیحی بچشم می خورد. از چهار پرده نقاشی شده بالای چهارستون اصلی، دو پرده براثر رطوبت کاملاً از بین رفته اند و دو پرده باقی مانده بر دیوار شمالی و جنوبی قرار داشتند. چهار تابلو نقاشی اصلی (تاریخی) روی چرم اجرا و سپس بر سطح دیوار چسبانده شده بود. اکنون دیگر آن نقاشی ها وجود ندارند و نقاشی های حاضر روی کرباس کار شده که از این لحاظ کلیسا را بین کلیساهای ایران خاص کرده است.

به نقاشی هایی که روی پارچه کرباس انجام می شود و سپس بر دیوار چسبانده می شود اصطلاحاً دیوارنگاره بوم پارچه می گویند. در این حالت نقاشی روی کرباس جزئی از معماری شده و جدا شدن از محل اصلی تمامیت و اصالت اثر را خدشه دار می سازد. کلیسای مریم مقدس تبریز به همراه کلیساهای وانک و مریم اصفهان از معدود کلیساهای ایران هستند که دیوارنگاره بوم پارچه دارند

کلیسای مریم مقدس تبریز به همراه کلیسای وانک و کلیسای مریم اصفهان از معدود کلیساهای ایران هستند که دیوارنگاره بوم پارچه دارند.

دیوارنگاره بوم پارچه از عصر رنسانس در اروپا شروع شد اما نقاشی های این کلیسا نسبتاً جدید هستند؛ پس از آنکه نقاشی های قدیمی از بین رفت، خلیفه گری وقت، استادکاری به نام آندرانیک سیمباریان را از ارمنستان به ایران دعوت کرد و او از روی پرده های قدیمی، چهار پرده فعلی کلیسا را کشید و در زیر گنبد در قسمت پا طاق نصب کرد.

سبک مینیاتوری تصاویر متعلق به حدود اواخر قرن دوازدهم هجری به بعد در ایران است. دیوارنگاره های بوم پارچه کلیسا با تکنیک رنگ و روغن و به شیوه اروپایی کشیده شده اند.

طول این کلیسای قدیمی 16 متر و عرض آن 14 متر است. یک ناقوس در ناقوس خانه کلیسا وجود دارد که توسط 4 ستون مربع شکل نگهداری می شود. در این چهارستون چهار طاق وجود دارد که بیانگر نقاشی هایی از داستان انجیل (کتاب مقدس مسیحی ها) حضرت عیسی (ع) و حضرت مریم (س) است.

خیمه ای که در کلیسای مریم تبریز ساخته شده سبک معماری ارمنی دارد که برخی قسمت های آن متعلق به قرن 12 میلادی است. علاوه بر این موارد ساختمان های الحاقی دیگری در منطقه وسیعی از کلیسا پراکنده شده اند. در این بنای مذهبی سنگ قبرهایی از اشخاص برجسته وجود دارد.

قدیمی ترین سنگ قبر این کلیسای قابل بازدید تبریز مربوط به قرن شانزدهم میلادی است. کلیسای مذکور دارای یک لولای سنگی بوده که با توجه به تزئین، نوع طاق و مشخصات معماری می توان آن را به قرن 7 هجری قمری هم زمان با دوره ایلخانیان نسبت داد.

تخریب کلیسای مریم مقدس با زلزله تبریز

ساختمان این کلیسا پس از زلزله 1160 هجری شمسی یا همان سال 1780 میلادی به کلی تخریب شد. نه تنها کلیسای مریم مقدس بلکه تمام شهر به ویرانه ای تبدیل شد. ساختمانی که در حال حاضر وجود دارد مربوط به عصر صفویه است و در آن زمان بر روی ویرانه های قبلی کلیسا ساختمان جدید با همان طرح قبلی ساخته شد.

موزه ارامنه تبریز

موزه ارامنه از موزه های کمتر شناخته شده و جاهای دیدنی تبریز است که در محل این کلیسا قرار دارد. این موزه دارای آثار و اشیای تاریخی زیادی است که بعضی از این وسایل با تاریخ و فرهنگ ارامنه گره خورده است که از این نظر برای ارامنه از اهمیت زیادی برخوردار است. این موزه زیر نظر خلیفه گری ارامنه آذربایجان اداره می شود که به همین خاطر به موزه کلیساهای خلیفه گری ارامنه آذربایجان نیز معروف است.

انواع کتاب های چاپی و خطی تاریخی در این موزه نگهداری می شود که به زبان های ارمنی، فارسی و عربی هستند.

کتاب های به زبان ارمنی در این موزه، 35 جلد از کتاب های خطی هستند که روی پوست آهو و در قالب خط عبری نوشته شده اند. همچنین کتاب هایی مانند خمسه نظامی، ذخیره خوارزمشاهی، معراج النبوه و ترجمه کتاب مقدس به زبان ارمنی از کتاب های تاریخی و مهم هستند که در این موزه حفاظت می شوند.

موزه ارامنه دارای وسایل قدیمی نیز است که از میان آنها میتوان به نگین ها، سکه ها، مجسمه ها، زیورآلات، پارچه ها، میز و صندلی، صلیب های قدیمی زیبا، لباس های رهبران ارامنه، تاج های پادشاهی، طومارها، فرمان ها، تابلوهای نقاشی، سلاح ها، عصاها، ظروف نقره ای، مسی، سفالی، چینی، بلورآلات، زینت آلات، هنر چوبی، ناقوس و زنگ های قدیمی اشاره کرد.

این وسایل قبلاً نزد خانواده های ارمنی بود که پس از گذشت زمان همه ی آنها جمع آوری شده و به موزه انتقال یافته است.

بعضی از وسایل این موزه برای ارامنه خیلی مهم است، علت آن هم پیوند داشتن این وسایل با تاریخ و فرهنگ ارامنه است. ازجمله این وسایل، صندلی منبت کاری مخمل پوش شده ای است که در ارمنستان در سال 1728 میلادی برای اسقف اعظم کلیسای بزرگ ارامنه صلیب مقدس در جزیره آختامار واقع در دریاچه وان ساخته شد و در اتفاقات سال های 1895 میلادی، همراه عصای اسقف اعظم و ناقوس سوراخ سوراخ کلیسای بزرگ ارامنه صلیب مقدس به خلیفه گری تبریز انتقال یافت. عصا در سال 1825 میلادی و ناقوس در سال 1831 میلادی ساخته شده است. در دوران وقوع این حوادث تاج ها، نشان ها و صلیب های مختلفی به تبریز منتقل شد. این کلیسا در تاریخ 7 مهر 1381 به شماره 6176 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.