یک اکتشاف جدید در ساخت و سازهای مقبره الشعرای تبریز

ایسنا/ این خبر پیرامون یک اکتشاف جدید در ساخت و سازهای مقبره الشعرای تبریز برای شما نگارش شده است.

قضیه چیست؟

نجف قلی خان دمبلی، پادشاه وقت تبریز بدلیل تعلق خاطر مردم به تبریز و سخت بودن آوار برداری، سازه های جدید پس از وقوع زلزله را بر روی سازه های قدیمی و تخریب شده بنا کرد؛ بنابراین احتمال کشف آثار تاریخی مربوط به تبریز قدیم در هر بار کاوش، حفاری های عمیق و سایر عملیات های عمرانی به ویژه در مرکز شهر وجود دارد و شنیدن چنین خبری برای مردم تبریز دیگر عجیب نیست.

کشف گورستان تاریخی عصر آهن تبریز در سال 1376 شمسی حین یک عملیات خاکبرداری ساده در جوار مسجد کبود هم دلیلی بر وجود شهر زیرزمینی در تبریز است، این سایت موزه به یکی از موزه های جالب و پرطرفدار تبریز برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شد که شاید تعداد موزه های مشابه آن در دنیا کمتر از انگشتان یک دست باشد، اما سایر سازه های کشف شده مانند سازه کشف شده در حفاری های مربوط به پروژه احداث زیر گذر قاضی طباطبایی در خیابان جمهوری اسلامی تبریز که 20 سال قبل انجام شد و آثار کشف شده در حفاری های پروژه ی تجاری والمان و ایستگاه متروی باغ گلستان در سال گذشته بدون انجام مطالعات طولانی مدت، دوباره مدفون شده یا نتیجه مطالعات، اعلام و رسانه ای نشد.

خبر کشف تونلی در حفاری های مربوط به ساخت و سازهای مقبره الشعرا هم از جدیدترین خبرهایی است که این روزها تصاویری از آن در فضای مجازی دست به دست می شود.

تایید کشف سازه در حین عملیات عمرانی در مقبره الشعرای تبریز

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با تایید کشف سازه ای حین ساخت و ساز در محوطه مقبره الشعرا می گوید: ماهیت این سازه فعلا مشخص نبوده و همکاران باستان شناس ما در محل حضور دارند و نتیجه بررسی ها و ارزیابی های این گروه پس از رسیدن به نتیجه ای قطعی اعلام می شود.

به گفته احمد حمزه زاده، اینکه این سازه، تونل یا آب انبار است، مشخص نبوده و احتمالات زیادی در این زمینه وجود دارد، او در این خصوص می افزاید: در تصاویر منتشر شده هم مشخص است که در این محل ساخت و ساز انجام می شود و سازه مانندی در حین ساخت و ساز بیرون آمده که همکاران ما برای بررسی ماهیت آن به محل رفته اند.

بعد از انتشار این تصاویر در فضای مجازی، حواشی زیادی مبنی بر کشف تونل در مقبره الشعرا مطرح شد، اما متخصصان امر معتقد هستند، تشخیص ماهیت این بنا نیاز به مطالعه داشته و به این زودی نمیتوان در این مورد اظهار نظر کرد.

سازه کشف شده به احتمال زیاد سرداب است

مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی تبریز و دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز هم در این خصوص می گوید: اخبار زیادی در خصوص وجود کانال های زیرزمینی در رسانه های مختلف دیده می شود، اما تاکنون هیچ چیزی از طرف هیچکدام از باستان شناسان تایید نشده است؛ بنابراین تا قبل از تایید باستان شناسان نمیتوان نظری در این خصوص داد، ولی این نکته کاملا روشن است که تبریز شهر زلزله خیزی بوده و براساس مطالعات مرحوم یحیی ذکاء در کتاب زلزله های تبریز، این شهر هر 200 سال شاهد زلزله های وحشتناکی بوده است به این دلیل قطعا لایه های مختلف تاریخی در تبریز از گذشته در زیر تبریز کنونی وجود دارد و الان آشکار شده و تمامی ساخت و سازها از جمله مساجد، بازار و خانه ها به مرور زمان بر روی آثار مخروبه قبلی ساخته شده اند، وجود محوطه عصر آهن تبریز با اختلاف حدود هشت متری نسبت به کف موجود دلیلی بر این ادعا است.

دکتر احد نژادابراهیمی ادامه می دهد: با توجه به تصاویر منتشر شده به نظر می رسد این سازه، سرداب خانه یا یک آرامگاه و مقبره باشد، چرا که قبرستان معروف به قبرستان سید حمزه که از قرن هشتم به بعد، مقبره الشعراء نامیده شد، براساس آنچه که در کتاب «کوی سرخاب و مقبره الشعرا» نوشته دکتر ضیاءالدین سجادی آمده، قدمت گورستان مقبره الشعرا به قرن اول هجری بازمی گردد و آرامگاه ضمره ابن عمر، پسر شخصی که نامه حضرت محمد (ص) را نزد پادشاه حبشه برد، اولین کسی است که در این گورستان تدفین شده است.

او می گوید: سیستم ساخت آرامگاه ها در گذشته به گونه ای بود که قسمت فوقانی آن نمازخانه و قسمت پایینی آن سرداب بود، وجود سرداب های بزرگانی همچون سید حمزه، ابراهیم ظهیرالدین، عزیزخان مکری، میرزا عیسی قائم مقام و ثقه الاسلام در این قبرستان، نشان می دهد که آرامگاه های این مکان نیز به این شکل ساخته شده بودند که تا همین اواخر هم بود و نمی دانم در ساخت و سازهایی که در این محل انجام شد، چه بر سر این سرداب ها آمد؟، احتمال آن زیاد است که سازه ای که از آن به نام تونل یاد می شود، یکی از این سرداب ها باشد، اما اعلام نظر قطعی قبل از تایید باستان شناسان کار درستی نیست.

نژادابراهیمی در بخش پایانی سخنانش، خاطرنشان می کند: هر چند برخی از منابع از کشف تونل یاد کرده اند، اما از شخص مرحوم یحی ذکاء در زمان حیاتشان شنیده ام که ششگلان تبریز در واقع شش کهول به معنای شش غار است، با توجه به اینکه ششگلان منطقه ای اعیان نشین و در معرض سیل بود، شش غار یا به تعبیر امروزی، تونل هایی از پشت دیوار شهر بصورت زیرزمینی ساخته بودند تا سیلاب های احتمالی فصلی و سالانه از طریق این تونل ها به رودخانه میدان چای انتقال داده شود و محله از گزند سیل در امان بماند؛ به گفته مرحوم یحیی ذکاء شش کوهول به مرور زمان به شش گلان معروف شد، منظور از تونل همین غارها هستند، اما آجری بودن سازه پیدا شده و ضخامت 20 سانتی متری آن نشان می دهند این سازه به احتمال زیاد سرداب باشد.