مسجد جامع فهرج

مسجد جامع فهرج تنها مسجد به جا مانده از قرن اول هجری و قدیمی ترین مسجد ایران است. با توجه به شواهد تاریخی این مسجد پس از فتح یزد به دست سپاهیان اسلام بنا گردید اما هیچ سند معتبری مبنی بر این حرف در دسترس نیست. بیشتر بنای این مسجد از خشت و گل ساخته شده و تاریخ آن به صدر اسلام بر می گردد.
این مسجد یکی از عمارت های مقدس و ارزشمندی ایران است و مسجد جامع فهرج، که بعضی از باستان شناسان قدمت آن را 1400 سال پیش می دانند، یکی از بناهای تاریخی ایران و در واقع قدیمی ترین مسجد ایران است که هنوز هم حیات در آن جریان دارد. جالب است بدانید که فهرج تنها مسجدی در جهان است که هیچ وقت تا حالا تغییری در آن داده نشده و با وجود قدمتی که دارد همچنان در آن مراسم نماز برگزار می شود.

مسجد جامع فهرج یزد؛ عمارتی کهن با قدمتی بالغ بر 1400 سال

در اولین نگاه شاید فهرج خیلی شبیه مساجد دیگر نباشد چون در آن نه خبری از گنبد است و نه محراب و کاشیکاری های معمول در مساجد دیگر، بنایی بسیار ساده و بی آلایش که به سبک معماری دوران ساسانیان ساخته شده است.
بین کارشناسان و باستان شناسان داخلی و خارجی در مورد تاریخ دقیق احداث مسجد جامع فهرج در یزد اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد. این مسئله به گونه ای رقم خورده است که به دلیل عقیده ی برخی از آن ها، مبنی بر قدمت این عمارت تاریخی به دوران اوایل ظهور اسلام (قرن اول هجری)، این مسجد را قدیمی ترین مسجد ساخته شده در ایران می پندارند. شاید در نگاه اول تصور کنید که مسجد جامع فهرج در استان یزد به دلیل اینکه کاشی کاری ها تزئینی ندارد و هیچ گونه گنبدی در آن دیده نمی شود کمی جالب به نظر نیاید و گمان کنید که این مسجد شباهتی به مساجد تاریخی دیگر ایران نداشته باشد، اما دقیقا همین سادگی و بی آلایشی این مسجد سبب شده تا در فهرست آثار تاریخی ایران قرار بگیرد.
معمار این مسجد از نقشه شبستانی با سه دهانه برای طراحی و ساخت آن بهره برده است. در این مسجد شبستانی دو دهانه در چپ و راست و همچنین یک رواق اصلی که حیاط مرکزی را در برگرفته است. وجود قوس کم خیز تیزه دار بر بالای هر دهانه شبستان از نکاتی است که در معماری شبستانی این بنای تاریخی به کار برده شده و پاکار آن از سطح جرزهای طرفین، به میزان کمی، داخل آمده است. همچنین سازندگان این بنای کهن، عرض دهانه مرکزی شبستان را با اندکی اختلاف از نظر پهنا (دو دهانه کناری آن، از عرض کم تری برخوردارند)، احداث کرده اند. در حقیقت دهانه مرکزی که رو به حیات بوده نشانگر قبله بوده و به دلیل حضور محراب با وسعت بیشتری نسبت به دیگر دهانه ها طراحی می کردند. در بخش شمال غربی این مسجد مناره ای استوانه ای احداث شده که در چندین اتاق در مجاورت آن به چشم می خورد. برای این که کسانی بتوانند از این مناره بالا بروند پله هایی به صورت مارپیچ برای آن اختصاص داده شده است. بعد از طی کردم پله های مارپیچ می توانید به رواق مسجد وارد شوید.