مسجد جامع خرمشهر؛ نمادی از مقاومت و پیروزی

با وجود خرابی های زیادی که در خرمشهر به بار آمده، مسجد جامع خرمشهر همچنان با صلابت و محکم قد برافراشته است؛ مسجدی که بعد از جنگ تحمیلی ایران و عراق، جایگاهی ویژه در بین ایرانیان برای خود به عنوان نماد مقاومت ایجاد کرد. شاید تصور شود که این مسجد فقط برای ایرانیان جذاب است، اما توریستهای خارجی هم آن را می شناسند و به دیدارش می آیند. مسجد جامع خرمشهر تنها بنای تاریخی در ایران بوده که ساختار، معماری و قدمت نقشی در شهرتش دارند. با ما در این مقاله جذاب و خواندنی همراه باشید تا شما را با مسجد جامع خرمشهر پس از آزادسازی و مسجد جامع خرمشهر در زمان جنگ آشنا کنیم.

موقعیت مکانی و تاریخچه

مرکز شهر و خیابان جاسپی، جایی است که مسجد جامع در آن قرار دارد. این مسجد از زمانهای قدیم هم بدلیل موقعیت مکانی ویژه اش، یکی از مکانهایی بوده که مردم برای عبادت و مراسم مذهبی به آنجا می آمدند و همیشه به نوعی از جاذبه های گردشگری خوزستان بحساب می آمد.

با اینکه فقط 120 سال از عمر این بنای مذهبی می گذرد، اما از موسس و بانیش اطلاعات دقیقی در دست نیست. سال 1348 بود که زمینی کوچک با مساحت 1209 مترمربع به ضلع غربی مسجد اضافه و به صورتیکه در حال حاضر است، تجدید بنا شد. حدود 40 درصد این مسجد در زمان جنگ تحمیلی تخریب شد؛ دو گلدسته آن کاملا از بین رفت و گنبدش نیز هدف توپ دشمن قرار گرفت. با این حال، با اعتباراتی که پس از پایان جنگ برای بازسازی این مسجد در نظر گرفته شد، هر ساله بخشی از آن ترمیم و بازسازی می شود. زمینی به وسعت 4000 متر هم در ضلع شمالی مسجد خریداری شده که برای ساخت میهمانسرا برای زائرین استفاده گشت.

معماری

نمای این مسجد از آجرهای ساده و هزار متر مربع کاشی خشتی که روی آنها آیات قرآن حک شده، تشکیل شده است. دو گلدسته آن دارای 28 متر ارتفاع بوده و دو گنبد بزرگ و کوچک نیز دارد. گنبد بزرگ و گلدسته ها را با کاشی های معرق تزیین کرده اند. برای خنک کردن داخل مسجد در گرمای خرمشهر، سه دستگاه تهویه هوای مرکزی نیز در آن به کار رفته اند.

مسجد و جنگ تحمیلی

دلایل زیادی وجود دارند که مسجد جامع این شهر را باید نقطه ثقل و نماد مقاومت دانست. در میان هزاران مسجدی که در تمام ایران دیده می شوند، این بنای مذهبی تنها جایی بوده که رزمندگان در حین جنگ به آن پناه می آوردند. این مسجد با گلدسته هایش به خوبی از رزمنده ها و مردم این شهر حراست کرد و به همین دلیل، برای مردم شهر اهمیت ویژه ای دارد. عبادت و معنویت رزمندگان در این مسجد باعث بالا رفتن انگیزه و اشتیاق آنها می شد تا بتوانند دفاعی قوی تر از کشور و شهرشان داشته باشند.

زمانیکه جنگ به خرمشهر و مرزهای شلمچه رسید، تازه سپاه در این شهر ایجاد شده بود و مردم قرارگاهی بهتر از این مسجد برای خود نمی دیدند. مردم خرمشهر در کنار فرماندهان، تکاوران کلاه سبز نیروی دریایی ارتش، دانشجویان دانشگاه افسری و رزمنده های سپاهی که محمد جهان آرا هم در بین آنها بود، از شهر دفاع کردند و در این مسجد که نماد مقاومت آن روزها بود، جمع می شدند. مسجد جامع خرمشهر در زمان جنگ هم نقش بیمارستان و هم نقش پایگاه نیروهای خودی را داشت و هم ستاد فرماندهی عملیات؛ مکانی که به نظر می رسید به راحتی تحت اشغال دربیاید، اما در 4 آبان 1395 که خرمشهر سقوط کرد، مسجد جامع سقوط نکرد.

بعد از نزدیک به ششصد روز، در روز سوم خرداد 1361 و در عملیات بیت المقدس این شهر آزاد شد. علی صیاد شیرازی فرماندهی نیروهای ارتشی و محسن رضایی فرماندهی نیروهای سپاهی را به عهده داشتند. فتح خرمشهر انعکاسی جهانی داشت و تصویری که از این آزادی منتشر شده، تصویر رزمندگان روی پشت بامها و تصاویر مسجد جامع خرمشهر پس از آزادسازی هستند.

بازسازی

در سال 1390، این مسجد به لیست میراث فرهنگی کشور اضافه شد و از سال 1394، طرح توسعه و سفت کاری مسجد کلید خورد؛ مسجدی که نه تنها یک بنای معمولی نیست، بلکه نماد مقاومت در خرمشهر بوده و همانطوری که در تصاویر دیده می شود، یک دیوار تیرباران شده آن به عنوان نشانه ای از آن دوران به همان صورت نگه داشته شده است.