گه ل میراث ماندگار مردم اورامانات و جلوه ای از نوع دوستی قوم کرد است

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، گه ل میراث ماندگار مردم اورامانات و جلوه ای از نوع دوستی قوم کرد است.

اورامانات به منطقه ای در شمال غربی استان کرمانشاه شامل شهرستانهای پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی اطلاق می شود که بیش از 300 هزار نفر جمعیت دارد.

آیین همیاری و مشارکت داوطلبانه مردمی در امورات عام المنفعه در منطقه اورامانات، با پایلوت شهر باینگان با نام «آیین گَه ل باینگان» در تاریخ 19 دی 1401 به شماره ثبت 2783 در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور، ثبت ملی شد که با پیشنهاد شهرداری و تصویب شورای شهر و تایید کمیته نامگذاری شهرستان معبری به همین نام نیز تصویب گردید.

اخیرا نیز ساختمان قدیم بخشداری باینگان به عنوان دومین اثر از شهر باینگان و به عنوان میراث فرهنگی غیرمنقول ثبت ملی گردیده است.

بخش مرزی باینگان از توابع شهرستان پاوه با 76 روستا، بیش از 11 هزار نفر جمعیت دارد و در 120 کیلومتری شمال غرب استان کرمانشاه واقع شده است.

پس از ثبت این آیین مردمی و به همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پایگاه میراث جهانی هورامان/ اورامانات و با تلاش اعضای شورای اسلامی و شهرداری باینگان مراسم رونمایی از لوح این آئین با حضور خانم «پوران درخشنده»، کارگردان سینما، مدیر کل میراث فرهنگی استان و جمعی از مسئولان و مردم محلی در چهارمین روز از نوروز در شهر باینگان برگزار شد.

شهردار باینگان در این مراسم با تبریک بهار طبیعت و بهار قرآن گفت: شهر باینگان مولود مشارکت دسته جمعی و داوطلبانه مردمان این دیار است.

«جلیل نویدی» پیرامون اینکه گه ل میراث ماندگار مردم اورامانات و جلوه ای از نوع دوستی قوم کرد است، افزود: مشارکت و همکاری جمعی که در زبان و فرهنگ کُردی «گَه ل» نامیده می شود در بین مردم باینگان (دیار نیکنامان) قدمتی تاریخی داشته و این مردم نجیب همواره از پیشگامان بوده اند و خوشبختانه این امر تا به امروز نیز ادامه داشته است.

وی تصریح کرد: با هدف حفظ و ترویج این فرهنگ و روش نیکو و انتقال آن به نسل آینده پیشنهاد ثبت ملی آن را مطرح کردیم که خوشبختانه اتفاق افتاد و امروز شاهد رونمایی از لوح و همچنین معبر «گَه ل» در شهر باینگان هستیم.

شهردار باینگان همچنین با اشاره به نقش محوری زنده یاد «غفور رستم زاده» از فعالان گردشگری منطقه در ایجاد معبر «گَه ل» گفت: بدون شک بانی اصلی این امر خیر، مرحوم رستم زاده بود و ایجاد این معبر را مرهون تلاشهای بی وقفه آن مرحوم هستیم.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمانشاه در این مراسم از آیین «گَه ل» به عنوان یکی از بارزترین مصادیق برای شعار سال نام برد و گفت: در این آیین مردم برای عمران و آبادانی مشارکت می کنند.

«داریوش فرمانی» با بیان اینکه امروز در باینگان از یکی دیگر از میراث های ناملموس استان که به ثبت رسیده رونمایی می کنیم، افزود: علاوه بر رونمایی از لوح ثبتی این آیین، یک خیابان هم در باینگان به نام «گَه ل» نامگذاری شده است.

وی ادامه داد: آیین «گَه ل» یکی از میراث های ارزشمند در منطقه اورامانات است که در آن مردم برای توسعه عمران و آبادانی مشارکت می کنند و در واقع میتوان گفت که یکی از مصادیق شعار سال از سوی مقام معظم رهبری یعنی «جهش تولید با مشارکت مردم» است.

فرمانی افزود: باتوجه به اینکه باینگان یکی از شهرهای سخت گذر استان کرمانشاه است و کار جاده ای در آن بسیار سخت است لذا برای ساخت تنها حدود یک کیلومتری راه نیازمند اعتبارات بالایی است و از طرفی حتی اگر اعتبارات هم تخصیص پیدا کند، باز انتقال ماشین آلات برای ساخت جاده به این نقطه دشوار خواهد بود، بنابراین مردم این شهر بدون هیچ گونه اعتبار دولتی، زن و مرد برای ساخت راه همکاری می کنند که این میراثی بسیار ارزشمند است که باید آن را حفظ کنیم.

وی افزود: از آنجایی که آیین «گَه ل» یکی از مصادیق تحقق شعار سال محسوب می شود، این مراسم را امروز برگزار کرده ایم و تلاش داریم که از این پس روی میراث های ناملموس استان برای تحقق شعار سال استفاده کنیم.

پوران درخشنده کارگردان مطرح سینمای ایران مهمان ویژه این مراسم بود.

در این مراسم از لوح ثبتی آیین «گَه ل» رونمایی و یک معبر نیز به این عنوان نامگذاری شد.

در این آیین همچنین از مرحوم «غفور رستم زاده» بانی و مسبب زنده نگاه داشتن «گَه ل» یاد شد.

«پوران درخشنده» کارگردان سینما نیز در این مراسم با زیبا توصیف کردن آیین «گَه ل» در شهر باینگان گفت: به ساخت یک فیلم سینمایی از این آیین فکر می کنم.

درخشنده اظهار کرد: زمانی که به این منطقه آمدم و چنین آیینی را دیدم، فهمیدم که به عنوان یک فیلمساز چقدر از فرهنگ قومی که در آن این میزان انسانیت وجود دارد، غافل مانده ایم.

کارگردان مطرح سینمای ایران تصریح کرد: در این آیین انسانیت موج می زند، برای همین باید «گَه ل» را جهانی کنیم، مردم این منطقه با این آئین نشان می دهند که چگونه می توانیم همدیگر را دوست داشته باشیم و به هم کمک کنیم.

وی افزود: مردم این منطقه با آئین «گَه ل» نه تنها در ساخت راه بلکه در شادی ها، غم ها و همه امور اجتماعی بدون هیچ گونه چشم داشتی و فقط از روی انسانیت و عشق ورزیدن به همدیگر مشارکت می کنند که این قابل تحسین است.

درخشنده ادامه داد: اولین بار است که در چنین مراسمی شرکت می کنم و افتخار می کنم که در مراسمی که عظمت دارد و انسانیت در آن نهفته است حضور پیدا کرده ام.

این کارگردان سینما با بیان اینکه توجه به هم نوع و انسان دوستی که در این آیین وجود دارد را در هیچ کجای دنیا نمیتوان یافت، تاکید کرد: امروز در دنیایی زندگی می کنیم که مردم آن مدام در حال جنگیدن، قتل عام و فاصله گرفتن از هم هستند، اما در نقطه ای از استان کرمانشاه مردمی هستند که همه با دستان خالی کنار هم با عشق برای حل مشکلات کمک می کنند.

وی گفت: مردم این منطقه بدون اینکه از دولت کوچکترین کمکی بگیرند، خودشان با دستان خود مسجد می سازند و راه درست می کنند، این همه زیبایی را باید انتشار دهیم، جهانی کنیم و به مردم دنیا معرفی کنیم تا از آن الگو بگیرند.

درخشنده با بیان اینکه برای معرفی هرچه بهتر این آئین تلاش خواهد کرد، افزود: من به ساخت یک فیلم سینمایی در مورد آیین «گَه ل» فکر می کنم و اگر امکان ساخت آن فراهم شود می تواند فیلم جذابی باشد.

رئیس شورای شهر باینگان نیز در این ارتباط گفت: فرهنگ مشارکت و همیاری، در منطقه اورامانات از جایگاه فرهنگی و تاریخی خاصی برخوردار است که نمود عینی و ویژه آن را در شهر باینگان میتوان مشاهده کرد.

«طالب حیدری» ادامه داد: این سنت حسنه از زمانهای کهن در فرهنگ مردم این دیار نقش بسته که به کمک آن پروژه ها و امورات عام المنفعه پس از فراخوان بزرگان جامعه با مشارکت داوطلبانه آحاد مردم به اجرا در می آید که علاوه بر اعتقاد به باقیات الصالحات بودن آن نقش ویژه ایی در حل مشکلات جامعه دارد که نشان از زنده بودن آن فرهنگ و جامعه دارد. این مشارکت غالبا به صورت کار یدی داوطلبانه و برای آنهایی که امکان ندارند کمک نقدی داوطلبانه است.

وی در ادامه عنوان کرد: راه دسترسی به ییلاق و باغات باینگان در گذشته بسیار پرشیب و سخت بود که نیاز به اصلاح آن احساس میشد که در زمستان سال گذشته با مشارکت اهالی به مدت 44 روز و هر روز میانگین80 نفر به صورت یدی در احداث راه جدید مشارکت داشتند و همچنین مبلغ قابل توجهی به صورت نقدی از طرف کسانی که امکان حضور نداشتند جمع آوری شد که پس از این اتفاق مبارک به فکر ثبت ملی این موضوع افتادیم که با زحمات دکتر عزیز مصطفایی کارشناس ثبت آثار ناملموس و همکارانشان در اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پس از تهیه و تصویب پرونده در استان کرمانشاه در جلسه سال گذشته شورای ملی ثبت میراث فرهنگی کشور به تصویب رسید و با استقبال اساتید داور و مسئولان مربوطه مواجه شد.

رئیس شورای شهر باینگان خاطر نشان کرد که مجموعه شورا و شهرداری برنامه ها و پیشنهاداتی برای حفظ و پاسداشت این میراث ارزشمند کهن و انتقال آن به نسل جوان در نظر دارد.

بخش باینگان یکی از بخشهای سه گانه شهرستان پاوه است که از شمال به نوسود و حومه پاوه ، از جنوب به جوانرود و از غرب به کشور عراق محدود می گردد. قسمت زیادی از خاک این بخش را ارتفاعات فرا گرفته که شامل ماکووان ، گزن ، اوته ، بَلْهَس ، زردوئی ، کله خانی ، راگا، گَرمَزناب و شش دول است .

بخش باینگان در حوضه شمال غربی استان کرمانشاه قرار گرفته است و آب و هوای نیمه مرطوب دارد. رودهای مهم آن شامل سیروان، زیمکان (160 کیلومتر) که پس از پیوستن رود چم زریسک (آب زرشک ) به آن به رودخانه سیروان می ریزد، لِیَله (73 کیلومتر)، چَم ِ مرّه خیل (30 کیلومتر)، آب سفید برگ ، آب خلیفه و آب لَرَن است . رودهای دودان و باینگان نیز در همین ناحیه جریان دارند.

بخش باینگان شامل 2 دهستان به نام های شیوسر و ماکوان است که این دو دهستان شامل روستاهای متعددی می باشد. قرآنی که کتابت آن به حدود 300 سال پیش باز می گردد، در روستای میر عبدلی یکی از آبادیهای بخش باینگان نگهداری می شود.

نواحی مختلف این بخش برای رویش انواع گیاهان دارویی و صنعتی مساعد است . در این منطقه کوهستانی جنگل های تنک نیز دیده می شود. جانوران گوناگون و پرندگان مختلفی نیز حیات وحش این ناحیه را تشکیل می دهند.

درآمد مردم این بخش برپایه دامداری و باغداری است . آب باغداری بخش باینگان از رودخانه و چشمه تأمین می شود. انواع محصولات باغداری، پرورش طیور به طریق سنتی ، فرآورده های دامی و لبنی و صنایع دستی از اهم تولیدات این منطقه به شمار می رود.

اهالی باینگان از اهل سنت (شافعی ) هستند و زبانشان کُردی است که به لهجه جافی تکلم می کنند. در خلال جنگ عراق و ایران ، باینگان از جمله مناطقی بود که آسیب فراوان دید و 50 درصد از ساختمان های منطقه ویران شد و بیشتر روستاهای آن از سکنه تهی گردید.

شهر باینگان مرکز بخش باینگان است و در 24 کیلومتری جنوب غربی پاوه ، در منطقه ای کوهستانی ، با ارتفاع 1300 متر از سطح دریا گرفته است . شهر در منطقه پایکوهی قرار گرفته ، و کوههای شاهو، راگا و ماکوان مشرف بر آن است . دره زیبای سهور در شمال شهر واقع و شعبه ای از رود مرّه خیل در آن جاری است . رود چم مره خیل از جنوب باینگان می گذرد و به رود مرزی سیروان می ریزد.

چشمه های دائمی چاوک و گرماب در نزدیکی شهر واقع است و مردم از آب آنها، از طریق لوله کشی استفاده می کنند. آب و هوای باینگان نسبتاً سرد و نیمه مرطوب است و درجه سرمای آن تا (26-) نیز گزارش شده و میزان بارش سالانه تا 590 میلیمتر به ثبت رسیده است.

قدمت تاریخی شهر به پیش از اسلام باز می گردد چنانچه مسجد جامع باینگان توسط عبدالله بن عمر بن خطاب همزمان با 2 مسجد روستای زردویی و تین پی ریزی شده است. طوایف «بادنیان » عراق هسته اولیه جمعیت باینگان را تشکیل می داده و شهر کنونی ییلاق آنها محسوب میشده است . به تدریج طوایفی در این محل ساکن شدند و نام آن را از بادنیان به بانیکان و سپس به باینگان تغییر دادند.

باینگان از قدیم مهد و کانون افرادی مخلص چون ملا فتاح فرشید باینگانی معروف به امام شافعی ثانی و خلیفه حیدر حیدری باینگانی از پیران طریقت بوده است و حال نیز شهر از فیض وجود نوه خلیفه بزرگ به اسم حاج خلیفه علی حیدری بهره مند است. علاوه بر افراد مذکور آرامگاه 2 شخص روحانی دیگر به نامهای شیخ احمد و پدر ایشان بابا میکائیل موجود است.