نمایشگاهی در موزه ملی ایران با موضوع یافته هایی عجیب از غار هستیجان برپاست

خبرگزاری مهر/ براساس اخبار منتشر گشته، نمایشگاهی در موزه ملی ایران با موضوع یافته هایی عجیب از غار هستیجان برپاست.

نمایشگاهی در حاشیه برنامه های هفته پژوهش توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی برپا شده که ضمن معرفی دستاوردهای این پژوهشگاه در هر بخش، به معرفی یافته های کاوش در اولین و تنها فصل از غار هستیجان نیز پرداخته است.

غار زل یا تخت قلعه در بدنه صخره ای جنوب کوه تخته قلعه در فاصله 14 کیلومتری جنوب شرق دلیجان و دو و نیم کیلومتری شمال شرق روستای هستیجان در سمت راست جاده آسفالته اصفهان به دلیجان در ارتفاعی به بلندی 1280 متری از سطح دریا قرار دارد و دهانه ورودی آن در ارتفاعی 9 متری است که دسترسی به آن تنها با وسایل کوهنوردی و نردبان امکانپذیر است. غار دارای چندین دهلیز و طبقه است.

علاوه بر این، بر اثر این حفاری های غیرمجاز معماری موجود در دهلیزهای غار تخریب شده است. اشیای یافت شده در این فصل از کاوش غار شامل پارچه ها چرم نوشته ها، ابزارهای چوبی، قطعات سفالی و بقایای استخوان های جانوری مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوران اسلامی هستند.

این غار در ماه مهر و آبان امسال پس از 70 سال مورد کاوش باستان شناسی قرار گرفته و باستان شناسان را به این نتیجه رساند که این غار در دهه 30 تا 50 شمسی توسط حفاران غیر مجاز خالی از اثر شده است.

این غار طی صد سال گذشته بارها مورد دستبرد حفاران غیرمجاز قرار گرفته و بسیاری از چرم نوشته های آن به خط پهلوی ساسانی غارت شده که تعداد زیادی از آنها در دانشگاه های آمریکا و آلمان و مجموعه های خصوصی نگهداری می شود.

حالا یافته های اندکی که از این کاوش بدست آمده، در نمایشگاهی قرار داده شده است تا اهمیت آن را بیان کنند. در واقع از حدود 300 اثر یافت شده حدود 35 اثر در معرض دید قرار گرفته است.

مهمترین یافته های این غار مربوط به سندی است که از یک برادر به خواهری نوشته شده است. این سند که اکنون در خارج از کشور قرار دارد، سندی است که نشان می دهد ارج نهادن به مقام زن چقدر در دوره ساسانی و پس از آن مهم بوده است. متن این نامه مورد توجه بسیاری از باستان شناسان، پژوهشگران و زبان شناسان و کارشناسان و حتی بازدید کنندگان قرار دارد.

این نامه خصوصی متعلق به اواخر عصر ساسانی یا آغاز دوران اسلامی در جایی میان قم و کاشان نوشته شده و نشان از رواج سواد و کتابت در میان عامه مردم ایران پیش از اسلام دارد. این سند اکنون در کتابخانه بنکرافت در برکلی کالیفرنیا در ایالات متحده نگهداری می شود.

در آن نوشته شد: مروارید خواهر گرامی که ایزدان او را خوشبخت تر کنند، هر خوشبختی برای خواهرم باد، من به دست بختک، یک شیشه روغن برائت فرستادم، از تندرستی و آسایش خودت و فرخزاد برای من نامه بنویس و از «تندرستی» من و کودکانم آسوده خاطر باش.

البته خط آخر این چرم نوشته عبارت، «روغن را زود بفرست» مورد اختلاف بین باستان شناسان است برخی می گویند این جمله در این چرم نوشته وجود دارد و برخی آن را نفی می کنند.

باستان شناسان بر این باور هستند که بختک کسی بوده مانند پیک امروزی که نامه را جابجا میکرده است.

این نامه جزئی از بایگانی بزرگی از اسناد پهلوی است که در یک یا چند مرکز اداری در منطقه ای میان شهرهای امروز قم و کاشان نوشته شده اند و امروز در مجموعه های مختلفی از جمله در برکلی، برلین و لس آنجلس نگهداری می شوند. کهن ترین سند از این مجموعه یک سند حقوقی از سال دوم هرمز شاهنشاه است.

از دیگر یافته های این بخش از نمایشگاه، یک کیسه بسیار کوچک در حد یک سانتی و قرمز است که با نخی بسته شده است. کیسه های مشابه دیگری نیز وجود دارد که از این هم کوچکتر هستند و در اختیار باستان شناسان کاوشگر این محوطه قرار دارند آنها هنوز نمی دانند داخل این کیسه ها چیست.

تنها می دانند دانه های بسیار کوچکی هستند که در این کیسه ها نگهداری میشده اند. بنابراین باید دانه های مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرند تا ببینند چرا آنقدر اهمیت داشته اند که در کیسه ای نگهداری میکرده اند.

کیسه کوچک دیگری که در اختیار باستان شناس قرار دارد، چرم هم به آن دوخته شده است و از مدل های نمایش داده شده در این نمایشگاه نیز کوچکتر هستند.

بخشی از آستین های یک لباس که معلوم نیست صاحبش کجاست و چه بلایی بر سرش آمده که گوشه ا ی از لباسش هنوز میان سنگها و فضای خشک غار مانده است. این سر آستین ها الان در ویترین موزه قرار دارد به همراه بخشی از یک کفش که پایی ندارد.

چرم نوشته های دیگری از اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی وجود داشته که هنوز بازخوانی نشده اند ولی جالب اینجاست که پارچه های یافت شده در این غار بسیار زیاد بوده اند آنقدر که محمدرضا نعمتی در همایشی که پیرامون یافته های این غار برگزار شد، گفت: هنگام کاوش وقتی به این محوطه رسیدیم زیر پایمان تماماً پارچه بود.

حالا بخشی از این پارچه ها، چرم نوشته ها و ریسمان هایی که از موی بز بافته شده، در سالن موزه ملی ایران در معرض دید قرار گرفته است.

یکی از یافته ها مربوط به قلم نی است قلم نی که کاملاً شبیه به قلم های امروزی است با همان تراش و ترکیب. این قلم نشان می دهد که از دوران ساسانی با این ابزار هم نوشته هایی داشته ایم. باستان شناسان بر این باور هستند که با این کشف 1400 سال قلم نویسی با نی عقب کشیده شد.

سفال نوشته، گل مهر قالبی، گل مهر انگشتری، پلمپ های گلی، بخشی از سبد حصیری، ابزارها و شانه های چوبی و یک گردنبند به همراه پارچه های آن زمان بخش دیگری از نمایشگاه یافته های غار هستیجان است.

این نمایشگاه در موزه ملی ایران به مناسبت هفته پژوهش برپا شده و تا روز دوشنبه 27 آذر همزمان با مراسم اختتامیه برنامه های هفته پژوهش در سالن نمایشگاه ها آماده بازدید عموم مردم است.