نگاهی به موضوعاتی که پژوهشگران ایرانی در همایش خلیج فارس آنها را بررسی کردند

ایرنا/ این خبر پیرامون نگاهی به موضوعاتی که پژوهشگران ایرانی در همایش خلیج فارس آنها را بررسی کردند، برای شما نوشته شد.

همایش خلیج فارس در گذر زمان در دو بخش نام و پیشینه خلیج فارس و خلیج فارس در جهان معاصر به مناسبت روز ملی خلیج فارس و به همت انجمن ایرانشناسی و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

محمدرضا سحاب، نقشه نگار برجسته ایرانی در این همایش اظهار داشت: خلیج فارس، نامی تاریخی و ریشه دار است و سرهنگ عبدالکریم قاسم دیکتاتور سابق عراق نخستین کسی بود که پس از کودتا در آن کشور کوشید این نام تاریخی را تغییر دهد.

سحاب یادآور شد حتی جمال عبدالناصر رئیس جمهور پیشین مصر و رهبر جنبش عربی نیز اوایل از نام صحیح این پهنه آبی استفاده میکرد اما پس از شکست از اسرائیل تصمیم گرفت پان عربیسم را به خاورمیانه بیاورد و از آن زمان بود که برای تغییر این نام هم تلاش کرد.

وی یادآور شد موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب 25 هزار نقشه تاریخی و معاصر جهان را به زبانهای مختلف از کتابخانه های سراسر جهان گردآوری کرده که تقریبا در تمام آنها نام خلیج فارس به درستی درج شده است.

سحاب با نمایش ده ها نقشه بین المللی در دوره های گوناگون تاریخی توضیح داد که یونانیان باستان از جمله بطلمیوس، خلیج فارس را سینوس پرسیکوس (خلیج فارس) و دریای سرخ که میان شبه جزیره عرب و قاره آفریقا بود را سینوس عربیکوس (خلیج عربی) می نامیدند.

وی افزود در اوایل دوران اسلامی نیز نقشه نگاران مسلمان آثار یونانیان بویژه بطلمیوس را ترجمه می کردند؛ تا آنکه خوارزمی، دانشمند ایرانی نقشه ای از جهان که بسیار دقیق تر از نقشه بطلمیوس بود را ترسیم کرد.

نقشه نگار پیشکسوت کشورمان پس از مرور نقشه های دوره اسلامی که در آنها خلیج فارس با نام بحر فارس مشخص شده، یادآور شد در اروپا نیز تا قرن هفدهم از همان عبارت یونانی سینوس پرسیکوس استفاده میشد و از قرن های هفدهم و هجدهم بتدریج عبارت Persian Gulf جایگزین شد.

روبن گالیچیان، پژوهشگر تاریخ در کشور ارمنستان که با ارسال ویدئویی در این همایش شرکت کرده بود، گفت: قدیمی ترین کتاب جغرافیا در ارمنستان در قرن هفتم میلادی تالیف شده و در آن به روشنی از خلیج فارس که به اقیانوس هند راه دارد، نام برده شده است.

وی با مرور نقشه های تاریخی و معاصر ارمنستان تاکید کرد در این کشور هیچ نامی غیر از خلیج فارس برای خلیج جنوب ایران بکار نرفته و نخواهد رفت.

محمود جعفری دهقی، استاد دانشگاه و رئیس انجمن ایران شناسی موضوع مقاله خود در این همایش را به گویش های ایرانی در حاشیه خلیج فارس اختصاص داده بود.

وی با دسته بندی گویش های ایرانی نو در حاشیه خلیج فارس از جمله گویش های کمزاری، بشکردی، لارستانی و...گزارشی از محدوده جغرافیایی آنها را ارائه کرد و افزود: گویشوران اغلب این زبان ها کم تعداد شده اند و خوب است از این گویش ها به عنوان میراث فرهنگی منطقه حفاظت کنیم.

رضا شیرازیان، پژوهشگر نقشه شناسی در این همایش با مرور نقشه های ترسیم شده توسط ایرانیان در دوره قاجار، توان نقشه نگاری ایرانیان در عهد محمد شاه را بسیار ضعیف ارزیابی کرد و گفت: نقشه های این دوره اغلب پروژه ای و برای نمایش بخشی از کشور بودند. اما توانایی نقشه نگاران در عهد ناصرالدین شاه شکوفا شد و نقشه نگاری سرزمینی (کل ایران) مورد توجه قرار گرفت.

وی سپس با نمایش چندین نقشه عهد ناصری که در آنها نقشه نگاران ایرانی هنگام ترجمه نقشه های خارجی از خلیج ایرانی برای معرفی خلیج فارس استفاده کرده بودند، این نظر را مطرح کرد که احتمالا سیاست دولت ایران در این دوره، ایجاب میکرده که از عبارت خلیج ایرانی استفاده شود.

جان الله کریمی مطهر، استاد ادبیات روس و عضو هیات مدیره انجمن ایرانشناسی در سخنرانی خود به چند شعر معروف روسی اشاره کرد که در آنها از زیبایی های خلیج فارس سخن به میان آمده و بالا و پایین های زندگی به جذر و مد خلیج فارس تشبیه شده است.

وی همچنین به سفرنامه ای به نام گذر از سه دریا اشاره کرد که توسط نویسنده ای روس به نام آفاناسی نیکیتین در قرن 15 میلادی نوشته شده است. این کتاب حکایت سفر نویسنده است که از راه دریای خزر به ایران آمده و از طریق خلیج فارس به هند رفته بود.

کریمی مطهر نقشه های تاریخی روس زبان از منطقه خلیج فارس را به نمایش گذاشت و به شرح دو سند دولتی عربستان قبل از جنگ جهانی دوم پرداخت که در آنها از نام صحیح خلیج فارس استفاده شده است.

در بخش دوم این همایش، گروهی از پژوهشگران از جمله مرتضی رضوانفر درباره میراث خلیج فارس در شرق آفریقا و موضوعات معاصر و محمد علی عزت زاده درباره خلیج فارس و هویت ملی ایرانی سخنرانی کردند.