نرگس آبیار چگونه «ذبح فائزه» را فیلم کرد؟ + عکس

مهر/ الهام حسامی کارگردان مستند «ماه در تکه آینه» به تشریح روند ساخت این مستند پرداخت که روایتی از پشت صحنه فیلم سینمایی «شبی که ماه کامل شد» به کارگردانی نرگس آبیار است.

الهام حسامی کارگردان مستند «ماه در تکه آینه» که روایتی از پشت صحنه فیلم سینمایی «شبی که ماه کامل شد» به کارگردانی نرگس آبیار است، درباره اکران این مستند در گروه سینمایی «هنروتجربه» همزمان با بحران کرونا، گفت: من این مستند را همزمان با تولید فیلم سینمایی «شبی که ماه کامل شد» ساختم. فیلمبرداری بخش های اصلی در زمان تولید فیلم بود و پروسه ای را هم در بازه اکران فیلم طی کردیم. از ابتدای کار تا امروز که نسخه نهایی در حال عرضه است، چیزی در حدود یک سال و نیم بعد از ساخت فیلم طی شد.

وی ادامه داد: این مستند تابستان گذشته زمانی که خانم آبیار مشغول ساخت فیلم «ابلق» شده بودند، آماده شد. آن زمان اما ناگهان بحث کرونا پیش آمد و به همان دلیل هم عرضه فیلم را نگه داشتیم. بعد از مدتی که فیلم «ابلق» هم به سرانجام رسید، احساس کردیم بیش از این دیگر معنا ندارد که پخش پشت صحنه یک فیلم سینمایی به تأخیر بیفتد.

این مستند صرفا یک فیلم پشت صحنه نیست

حسامی در توضیح اینکه چرا فیلم همزمان با استقبال مخاطبان از اکران عمومی «شبی که ماه کامل شد» در سال 98 عرضه نشد، تأکید کرد: این اتفاق عملی نبود. در مقطعی همه انرژی تیم تولید در بازه منتهی به جشنواره، متمرکز روی نهایی کردن فیلم اصلی است. بعد از آن بود که فرصت رسیدگی به فیلم پشت صحنه فراهم شد. البته «ماه در تکه آینه» یک مستند درباره یک فیلم است و صرفاً پشت صحنه نیست. وقتی قرار است یک مستند مستقل درباره یک فیلم دیگر ساخته شود، تمام مراحل تولید برای این مستند هم نیاز است.

وی ادامه داد: علاوه بر این موارد یکی از بخش های مهم مستند ما، واکنش ها به اکران فیلم است. برای ثبت این بازخوردها و صحبت با شخصیت های اصلی فیلم، نیاز بود که فیلم دیده شود. صحبت های خانم آبیار در مستند هم غالباً روایت های مرتبط با پس از نمایش و اکران فیلم است. نظرات منتقدان و واکنش ها نسبت به فیلم همه در مستند ما هست.

حسامی درباره میزان اعمال نظر نرگس آبیار در فرآیند تولید مستند «ماه در تکه آینه» گفت: درباره کلیت مستند طبیعتاً صحبت هایی با هم داشتیم و تفاوت نظرهایی هم وجود داشت. اما من، خانم آبیار و آقای قاسمی به اجماع نظر رسیدیم. بعد از فرآیند تولید هم برای نسخه نهایی باز هم نظراتی مطرح شد. در واقع سازنده اصلی این مستند من هستم اما قطعاً نظرات آقای قاسمی و خانم آبیار به عنوان صاحبان فیلم اصلی، نقطه نظراتی هم داشتند. در این زمینه به یک تعامل رسیدیم.

این مستندساز درباره جریان ساخت مستندهای مرتبط با فیلم های سینمایی مهم در سال های اخیر هم گفت: من یکی از اولین مستندسازانی بودم که کار ساخت مستند درباره پشت صحنه یک فیلم سینمایی را آغاز کردم. در سال 84 بود که پشت صحنه فیلم «آناهیتا» ساخته عزیزالله حمیدنژاد را کار کردم و خروجی آن یک مستند مستقل 40 دقیقه ای بود که در دی وی دی نهایی کار هم نسخه ای از آن قرار گرفت. بعد از آن در قالب پروژه «یک فیلم یک تجربه» مستندی را درباره فیلم سینمایی «هور در آتش» آقای حمیدنژاد ساختم.

جریان مستندسازی از پشت صحنه فیلم ها با هیجان تبلیغات منحرف شد

وی ادامه داد: موضوع سینما و سینماگران همواره موردعلاقه من بوده است، این رویکرد مرتبط با ما هم نیست و ساخت مستند درباره فیلم ها و فیلمسازان مهم در سینمای جهان بسیار مرسوم است. در سینمای ایران هم وقتی دوربین دیجیتال آمد و امکان تصویربرداری از پشت صحنه فراهم شد، اتفاقات خوبی رقم خورد. آن زمان جشنواره فیلم شهر، بخشی را به فیلم های پشت صحنه اختصاص داد و بهترین فیلم پشت صحنه هم جایزه گرفت. در ادامه اما فضای نامنسجم و رقابتی در حوزه تبلیغات فیلم های سینمایی و ورود هیجانی به فضای مجازی، باعث شد ساخت پشت صحنه، از جریان مستندسازی فاصله بگیرد.

آقای قاسمی و خانم آبیار هم هر 2 سینماگرانی هستند که نگاه ویژه به سینمای مستند دارند و خود را وامدار سینمای مستند می دانند. به همین دلیل می دانستم می شود با آن ها درباره ساخت فیلم مستند پشت صحنه، صحبت کرد، برخلاف برخی تهیه کنندگان و کارگردانان که چنین نگاهی ندارند و می گویند در حد ساخت آیتم تبلیغاتی برایمان کفایت می کند حسامی در ادامه گفت: ورودم به پروژه «شبی که ماه کامل شد» هم از زاویه مستندسازی بود و واقعاً ورودی به ماجرای تبلیغاتی فیلم نداشتم. از ابتدا به دنبال ساخت مستند بودم. آقای قاسمی و خانم آبیار هم هر 2 سینماگرانی هستند که نگاه ویژه به سینمای مستند دارند و خود را وامدار سینمای مستند می دانند. به همین دلیل می دانستم می شود با آن ها درباره ساخت فیلم مستند پشت صحنه، صحبت کرد، برخلاف برخی تهیه کنندگان و کارگردانان که چنین نگاهی ندارند و می گویند در حد ساخت آیتم تبلیغاتی برایمان کفایت می کند.

کارگردان مستند «ماه در تکه آینه» درباره ثبت واکنش خانواده منصوری، به عنوان شخصیت های واقعی ماجرای فیلم «شبی که ماه کامل شد» به این فیلم، در مستند خود توضیح داد: به واکنش های این خانواده به وضوح در مستند پرداخته شده است. در سکانسی از مستند، مادر فائزه منصوری جزییات ماجرا و مواجهه اش با فیلم را تعریف و نظر و احساسش نسبت به شخصیت های فیلم را تشریح می کند. حضور این خانم در جشنواره فجر و مواجهه اش با پدرام شریفی و الناز شاکردوست (بازیگران نقش فرزندانش در فیلم) هم بسیار جالب بود که در مستند گنجانده ایم.

وی افزود: با توجه به سوالات بسیاری که مخاطبان «شبی که ماه کامل شد» نسبت به سرنوشت کاراکترهای واقعی آن فیلم داشتند، تا جایی که در توان مان بود و می توانستیم به این کاراکترها نزدیک شویم، در این مستند به آن ها پرداخته ایم.

حسامی درباره جذاب ترین تجربه اش در فرآیند ساخت مستند «ماه در تکه آینه» هم گفت: اساساً ساخت فیلم مستند درباره پشت صحنه یک فیلم برایم جذاب است و حتی اگر در آینده فیلم داستانی هم کارگردانی کنم، باز هم احتمالاً به فضای مستندسازی پشت صحنه بازخواهم گشت. دلیل این گرایش هم هیجان و همراهی یک مستندساز، با فرآیند تولید یک پروژه دیگر است. او گویی بیش از همه عوامل بر فرآیند تولید اشراف دارد و این برای من جذاب است. در این مستند هم جذاب ترین تجربه برایم این بود که از نزدیک شاهد تولید یک فیلم با محوریت یک ماجرای واقعی بودم. تولد این فیلم براساس مستندات را از نزدیک شاهد بودم.

اتفاق تراژیکی که روح اکیپ فیلمسازی را درگیر خود کرد

وی ادامه داد: از نزدیک شاهد بودم در بخش هایی از مراحل تولید فیلم مانند صحنه های مرتبط با لوکیشن خانه ای که فائزه در آن به قتل می رسد، گویی تمام عوامل به درک کامل نسبت به این موقعیت رسیده اند. گویی اتفاق تراژیکی که در جریان بود، روح اکیپ فیلمسازی را کامل درگیر کرده بود و همان روح هم در فیلم منعکس شده است. این واقعیتی است که الناز شاکردوست هم در یکی از گفتگوهایش به آن اشاره کرده است.

کارگردان مستند «ماه در تکه آینه» درباره شرایط اکران این مستند در گروه «هنروتجربه» و میزان فروش آن هم گفت: خیلی در جریان جزییات فروش نیستم و با توجه به شرایط حاکم بر سینما خیلی هم نمی توان در این زمینه نظر قطعی داد اما می توانم بگویم که از اکران و دیده شدن فیلمم راضی هستم و تا امروز بازخوردهای خوبی هم از آن گرفته ام. مثل اینکه غالب افرادی که فیلم را می بینند می گویند، هرچند یک ساعت و نیم مستند دیدیم اما از تماشای آن خسته نشدیم و این به نظرم خیلی اتفاق خوبی است.

وی در پایان تأکید کرد: «ماه در تکه آینه» مستند تلخی نیست. مخاطبان فیلم را دوست دارند و به تماشای آن می نشینند. به مدد بازیگران حضور و محبوبیت بازیگران اصلی فیلم و البته همراهی خانم آبیار توانستیم این فضا را در فیلم به وجود بیاوریم. این فاکتورها قطعاً در فروش فیلم هم بی تأثیر نیست. فیلم من با اینکه مستند است و با اینکه در «هنروتجربه» اکران می شود، تا به امروز پرمخاطب بوده است و این اتفاق خوبی است.