خانه تاریخی سرهنگ بخردی این روزها در حال مرمت است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، خانه تاریخی سرهنگ بخردی این روزها در حال مرمت است.

حکایت دمیدن روح به جسم بنایی دیدنی

اصفهان در طول تاریخ، فراز و نشیب های زیادی را طی کرده و از هر دوره، یادگارهای با ارزشی در سینه دارد. خانه های تاریخی این شهر نیز ازجمله زیباترین خانه های تاریخی کشور و چه بسا جهانند، اما متأسفانه هر روز شاهد خراب شدن بخشی از این خانه ها به دلایلی مختلف هستیم. بسته ماندن در این خانه ها روند تبدیل آنها به یک بنای فرسوده را سرعت می بخشد و بهانه ای می شود برای آنکه آن را بکوبند و از نو طرح تازه ای درافکنند.

در سالهای گذشته به دلیل رشد و رونق صنعت گردشگری، برخی از این خانه ها احیا شدند و در قالب رستوران، اقامتگاه به حیاتشان ادامه می دهند، اما هنوز هم تعداد زیادی از آنها در حال احتضار و چشم به راه مرمتند و ورود سرمایه گذاران به مقوله احیا و مرمت است که امیدها را برای حفظ این دانه های با ارزش افزون می کند.

در اصفهان، سه خانه تاریخی به نام بخردی وجود دارد و یکی از آنها در خیابان چهارباغ پایین، انتهای کوچه بحرینی ها قرار گرفت؛ به این دلیل که آخرین مالک خانه فردی به نام سرهنگ بخردی بوده، این خانه به همین نام شهرت یافته و در تاریخ پنجم دی سال 1375 نیز در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

آنچه در ادامه می خوانید گفت وگویی هست پیرامون خانه تاریخی سرهنگ بخردی این روزها در حال مرمت است که شهرزاد عنایتی، دانش آموخته رشته تاریخ با مژگان محمدی، فعال فرهنگی اقتصادی که زمینه مرمت و احیای خانه سرهنگ بخردی را فراهم کرده، انجام داد.

چرا خانه بخردی را انتخاب کردید و چه مراحلی را برای سرمایه گذاری روی این خانه تاریخی طی کردید؟

رشته تحصیلی من مرمت است. سال 1390 تعدادی از دوستانم روی مرمت خانه بخردی کار می کردند و آن را دیده بودم. سال 1397 تصمیم گرفتم خانه ای را اجاره و مرمت کنم، به همین دلیل به اداره کل میراث فرهنگی مراجعه کردم و خبر دادند خانه ای که مدنظر دارم اجاره داده شده است. آنها خانه سرهنگ بخردی را پیشنهاد دادند که خیلی خوشحال شدم و بعد از رفت وآمدهای بسیار توانستم دوباره این خانه را ببینم. مرحله بعدی کارم مراجعه به صندوق احیا در تهران بود. صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی فرهنگی در سراسر ایران خانه های تاریخی شاخص را بعد از تعیین کاربری آن در کمیته های مربوط به مزایده می گذارد و عموم مردم می توانند در این مزایده شرکت کنند. من هم سه پاکت برای مزایده تهیه کردم؛ اولی حاوی رزومه بود، دومی برآورد مالی که باید دو برابر هزینه مرمت وثیقه ارائه می کردم و سومین پاکت نیز شامل هزینه اجاره می شد.

همکاران صندوق احیا به ویژه آقای هادی میرزایی همکاری خوبی با بنده داشتند. بعد از برنده شدن در مزایده طرح مرمت و احیا را تهیه کردم که نزدیک به 9 ماه طول کشید. طرح در کمیسیون بررسی و بعد از 8 ماه تصویب شد تا مجوز کار را صادر کردند و من 27 اسفند سال 1397 خانه را تحویل گرفتم.

مرمت از چه تاریخی آغاز شده و چقدر طول می کشد؟

از اواخر آبان سال 1398 شروع شده و از آنجا که حجم تزئینات خانه بسیار بالاست، فکر می کنم برای مرمت نقاشی و چوب ها دو سال زمان نیاز داریم.

از شاخصه های خانه سرهنگ بخردی بگویید

خانه سرهنگ بخردی، یکی از نفیس ترین خانه های تاریخی و ازنظر کیفیت و تنوع تزیینات، جزئی از نفایس ملی است؛ تا حدی که کارشناسان لقب موزه آثار تزئینی را به آن داده اند. جالب است بدانید که در این خانه حتی از کاغذ دیواری هم استفاده شده است. بنیان خانه از دوره صفوی است، اما بخش های اعظم آن در دوره قاجار شکل گرفته تا دوران پهلوی نیز دخل و تصرف هایی در آن انجام شده است.

معمولاً در خانه های چهار ایوانی چهار تالار وجود دارد، اما ویژگی منحصر بفرد خانه سرهنگ بخردی این است که پنج تالار دارد. این خانه جز خانه های اقماری بوده و خانه های اقماری چندین حیاط دارند و به یک بیرونی و اندرونی محدود نمی شوند.

در پنج تالار خانه، تزئینات بسیار شاخصی هست و حتی اتاق های کوچک آن نیز خالی از تزئین نیست چون به یکی از اشراف اصفهان اختصاص داشته. مالک اصلی خانه ارباب احمد حاج رسولی ها بوده که در دوران صفویه جز حاکمان اصفهان بود، اما در دوران پهلوی به بخردی تغییر فامیل داده اند.

زیرزمین شمالی این خانه نیز دارای یک ویژگی خاص است. معمولا کاربندی ها را با آجر پر می کردند و می بستند، اما کاربندی این خانه باز است، چرا که معمار می خواسته توانمندی خود را به رخ بکشد و خوشبختانه بعدازاین همه سال خانه بدون اینکه ترک بخورد روی پای خود ایستاده است.

در بخشی از صحبت های خود به استفاده از کاغذ دیواری در این خانه اشاره کردید. این کاغذ دیواری مربوط به چه دوره است؟

دوره قاجار و ماجرا وقتی جالب می شود که بدانیم در دوره قاجار صنعت چاپ وجود نداشته، اما در کاغذدیواری های این خانه از صنعت چاپ استفاده شده! این نشانگر آن است که صاحب این ملک با کشورهای خارجی در ارتباط بوده است.

علت شباهت تزئینات شاه نشین این خانه با خانه های شهر شیراز چیست؟

شاه نشین این خانه در دوره زندیه کار شده و دارای دو ارسی سه دری و هفت دری با کتیبه های فاخر است درحالیکه بیشتر شاه نشین ها یک ارسی دارند. گوشواره ارسی های خانه بخردی گره شش در شش کار شده و این گره ریز بسیار نادر است.

داخل حیاط خانه هم نوشته هایی بچشم می خورد. در این باره توضیح می دهید؟

در دوره قاجار بنا بر اعتقاداتی که وجود داشته شعرهای محتشم کاشانی و کلمه یا اباعبدالله را با استفاده از تکنیک های گچبری دورتادور حیاط می نوشتند.

در این خانه حفاری هم انجام دادید؟ اگر بله، چرا و چه چیزهایی پیدا کردید؟

خانه های تاریخی معمولا با خشت ساخته شده و بزرگترین دشمن خشت، نم و رطوبت است. برای حذف نم و رطوبت به حفاری نیاز داشتم تا کانال های دفع رطوبت ایجاد کنیم. حین حفر کانال سفال هایی پیدا کردیم و به همین دلیل از عقیل عقیلی دعوت کردیم که باستان شناسانه کار را پیش ببرد. پشت این ظروف سفالی به زبان چینی حروفی نوشته شده بود.

در گزارش های متعددی قدمت این خانه قاجاری ذکرشده، اما شما قدمت آن را صفوی می دانید. آیا مستنداتی دارید؟

بله. به این دلیل که نشانه هایی از معماری دوره صفوی کاملاً در این بنا مشهود است و نوع خشت و تاق زنی آن نیز با دوره قاجار تفاوت دارد. ما بعد از انجام حفاری، گزارش های مستندی را به میراث فرهنگی ارائه کرده ایم تا در صورت پذیرش در پرونده ثبتی این اثر و همچنین تابلوی آن قدمت خانه به درستی درج شود.

آیا نوادگان سرهنگ بخردی از مرمت این بنا رضایت داشته اند؟

خانه سرهنگ بخردی چشم اصفهان است، بطوریکه استاد رضایت، جایی گفته بودند «این بنا از پل خواجو هم اهمیت بیشتری دارد». به همین خاطر برای انتخاب گروه مرمت حساسیت زیادی به خرج دادیم ضمن اینکه اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و صندوق احیا نیز بر انتخاب افراد نظارت داشتند. سرهنگ بخردی سال 1390 بر اثر تصادف فوت کردند و دخترشان همین حوالی سکونت دارند. ابتدا دید مثبتی نداشتند، ولی به مرور اعتمادشان جلب شد و حتی عکس هایی از گذشته خانه برایم ارسال کردند.

چه پیشنهادی برای سرمایه گذاران دارید؟

از یک سو کار کردن در حوزه میراث فرهنگی باید با عشق همراه باشد و از سوی دیگر اداره کل میراث فرهنگی هم باید فضا را برای ورود سرمایه گذاران بازتر کند و تبلیغات بیشتری انجام بدهد تا در خانه های بسته به روی مردم باز شود. البته سرمایه گذاران هم به سودآوری توجه دارند و در حال حاضر کرونا مانع ورود گردشگران و چرخیدن چرخ های این صنعت شده، اما همیشه اینطور نخواهد ماند.

و حرف پایانی؟

از شهرداری اصفهان انتظار دارم بدلیل نفیس بودن این خانه، یکی از کوچه های منتهی به آن را به نام سرهنگ بخردی نامگذاری کند تا بیشتر دیده شود.