قرار داشتن محدوده وقفی دماوند در داخل عرصه اثر ملی

ایسنا/ براساس سخنان نایب رئیس انجمن دوستداران دماوند، قرار داشتن محدوده وقفی دماوند در داخل عرصه اثر ملی بچشم می آید.

قضیه چیست؟

به نقل از سازمان جنگل ها، خبر صدور سند وقف یک برش از کوه دماوند به نام سازمان اوقاف منتشر شد. سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در واکنشی تکذیبی اعلام کرد که محدوده اوقافی بخشی از کوه دماوند نیست، بلکه بخشی از یک مرتع در دامنه کوه دماوند است و توضیح داد که «موقوفه ملار مربوط به قریه و مراتع ملار است که تاریخچه آن به حدود 90 سال پیش بازمی گردد. بدلیل اینکه این موقوفه به تملک پهلوی اول درآمده بود، در سال 1323 در دادگاه به وقفیت برگشته و در سال 1374 در شعبه 29 دیوان عالی کشور وقفیت پلاک 68 و 69 اصلی بخش 7 لاریجان محرز گردیده و متعاقبا در سال 1384 پس از طی تشریفات قانونی ثبت املاک، پلاک های فوق به نام موقوفه براساس قوانین موضوعه کشور تثبیت شده است؛ لذا این موقوفه مربوط به یک قریه و مراتع آن در اطراف کوه دماوند است و به هیچ وجه شامل خود کوه دماوند نمی شود.»

معاون دفتر مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق سازمان محیط زیست اما، موضوع این واگذاری را مبهم دانست و اعلام کرد که اصالت سند وقف بخشی از کوه دماوند باید توسط سازمان جنگلها و دستگاه قضایی کشور مورد بررسی قرار گیرد.

مدیرکل دفتر حقوقی سازمان امور جنگلها هم گفت در حال بررسی اسناد و مدارک هستند و اظهار کرد منابع طبیعی شامل جنگل، بیشه، مرتع و اراضی جنگلی طبق قانون قابل وقف نیست و اگر به هر دلیلی سازمان اوقاف برای آن منطقه سند گرفته باشد به لحاظ قانونی درست نیست. اما باید بررسی شود که آیا اوقاف سندی دریافت کرده است یا خیر. اگر سندی دریافت شده و عرصه ملی باشد سند غیرقانونی تلقی می شود.

کوه دماوند تا به حال دوبار ثبت شده است؛ یکبار در سال 1381 به عنوان اثر «طبیعی ملی» که در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند از نظر محیط زیست قرار گرفت و محدوده آن از ارتفاع 4500 متر تا قله تعیین شد؛ یکبار دیگر هم در تاریخ سیزدهم تیرماه سال 1387 به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و محدوده آن از ارتفاع 2200 متر تا قله تعیین شد.

سال 1395 سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری قول داد پرونده دماوند را برای ثبت در یونسکو آماده کند. دو سال قبل از آن، یعنی در سال 1393 رئیس وقت قوه قضاییه به رئیس کل دادگستری استان مازندران دستور داد تا از فعالیت و بهره برداری غیرمجاز از همه معادن قرار گرفته در ارتفاع بالای 2200 متری قله دماوند جلوگیری کند. فعالیت معادن پوکه و توسعه نامتوازن روستاها در ارتفاعات دماوند از موانع اصلی ثبت جهانی این کوه بود.

سال 1395 ایران دو پرونده کویر لوت و دماوند را در یونسکو ارائه کرد. کویر لوت ثبت و دماوند رد شد؛ هرچند آن موقع تقصیر را گردن سهمیه محدود یونسکو برای ثبت آثار طبیعی در یک سال انداختند. اما سال بعد از آن، سعدالله نصیری قیداری، دبیرکل کمیسیون ملی سازمان یونسکو در یک همایش برملا کرد که «ثبت کوه دماوند به عنوان نخستین میراث طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو بدلیل آسیبهای فراوان وارد شده به محیط زیست این اثر منتفی شد و کویر لوت به جای آن ثبت شد.»

اینک مهدی مسچی، نایب رئیس انجمن دوستداران دماوند کوه که در راستای حافظت و ثبت جهانی دماوند تلاش می کند، شرح داد که صدور سند وقفی در دماوند چگونه مانع دیگری برای ثبت این اثر جهانی خواهد شد.

او درباره محدوده وقفی توضیح داد: روستای ملار ـ جایی که سازمان اوقاف تایید کرده سند وقفی را برای آن صادر کرده است ـ بین آبگرم، پلور و رینه و در ارتفاع بالای 2200 متری واقع شده است. این روستا و مراتع آن در یال جنوبی دماوند با گرایش به یال غربی قرار دارند و از جمله روستاهای چالش برانگیز دماوند محسوب می شود، چرا که در کلاسه ارتفاعی تعیین شده از سوی سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری برای محدوده اثر طبیعی ملی قرار گرفته است.

مسچی ادامه داد: سال 1387 وقتی کوه دماوند به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شد، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در نامه هایی مکرر به اطلاع مسئولان محیط زیست، منابع طبیعی، دادگاه عمومی، نیروی انتظامی، فرماندهی ها و بخشداری ها رساند که «انجام هرگونه عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت اثر شود از ارتفاع 2200 متر به بالا که عرصه دماوند محسوب می شود، ممنوع بوده و هرگونه دخالتی در اثر صرفا با تایید و نظارت این سازمان ممکن بوده و تخلف از آن برابر مواد 558 تا 569 از کتاب پنجم قانون مجازات های اسلامی تعزیرات و مجازات های بازدارنده جرم محسوب شده و مرتکب مشمول مجازاتهای قانونی خواهد شد.

او گفت: در بالادست روستای ملار، معدن اوقاف قرار داشت که در سالهای گذشته به شخصی اجاره داده شد و بهره برداری از معدن پوکه ملار تا سالها ادامه داشت که یکی از چالشهای ثبت جهانی دماوند نیز بود. نامه نگاری های زیادی علیه فعالیت این معدن شد تا بعد از بارها پلمب و فک پلمب، صدور رأی دادگاه و ابطال آن، سرانجام در سال 1393 با حکم نهایی آیت الله صادق لاریجانی، رئیس وقت قوه قضاییه، فعالیت معادن پوکه از جمله ملار به خاطر حفظ این اثر طبیعی ملی متوقف شد.

مسچی افزود: در این سالها، فعالیت هفت معدن در کوه دماوند متوقف شد اما، پروانه هیچ یک باطل نشد. صدور اسناد وقفی برای ملار نگرانی بزرگی را در ارتباط با از سرگیری فعالیت معدن پوکه ملار و تخریب بیشتر دماوند و جلوگیری از ثبت جهانی آن به وجود می آورد.

نایب رئیس انجمن دوستداران دماوند کوه با اشاره به فعالیت معدن ملک آباد که با وجود حکم قوه قضاییه در تمام این سالها به فعالیت خود ادامه داد، اظهار کرد: این معدن بالای روستای گزانه در ضلع جنوب شرقی دماوند واقع شده که متولی آن بنیاد مستضعفان است. در سال 1397 با حضور نمایندگان سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری، محیط زیست، فرمانداران و بخشداری ها از روند تخریبی این معدن بازدیدهایی شد و هیات حاضر تایید کردند فعالیت این معدن که از فاصله 2180 متری تا 2430 متری درحال بهره برداری است، برای کوه دماوند مخرب است. مصوبه و ابلاغیه شورای عالی معادن در بند 1 و 2 نیز ضمن توضیح مقدماتی مربوط به حکم قضایی سال 1393 اشاره مستقیم دارد که به خاطر حفظ اثر طبیعی ملی، هرگونه بهره برداری معدنی اطراف دماوند ممنوع بوده و از ارتفاع 1700 متر به بالا هیچ گونه فعالیتی در این راستا نباید انجام شود. استانداری و منابع طبیعی مازندران در جریان همه این مسائل هستند، اما چرا جلو این فعالیت ها را نمی گیرند؟

او پیرامون قرار داشتن محدوده وقفی دماوند در داخل عرصه اثر ملی ادامه داد: دو سال از زمانیکه کارگروه ویژه حفاظت و مدیریت اثر طبیعی ملی دماوند با حضور نمایندگان بیش از 20 دستگاه دولتی تشکیل شده می گذرد، اما مصوبات آن اجرا نشده است. این کارگروه مصوب کرده بود که از ارتفاع 2200 متر به بالا احداث جاده ممنوع شود. هرگونه صدور جواز تاسیس و بهره برداری برای معادن جدید در منطقه ممنوع باشد و سازمان صنایع و معادن استان مازندران نسبت به بررسی و ابطال پروانه های معادن موجود در ارتفاع بیش از 1700 متر و در چارچوب قانون اقدام کند. اداره کل منابع طبیعی نسبت به اصلاح و بازنگری طرح مرتعداری متناسب با ظرفیت چرای دام در مراتع اقدام کند. فرمانداری آمل با همکاری اداره ورزش استان نسبت به مسدود کردن مسیرهای اضافی صعود اقدام کند. طرح هادی روستاها برای جلوگیری از ساخت و ساز غیرقانونی تجدید نظر شود و درباره گسترش طرح های توسعه به اراضی ملی دقت شود. جلو ساخت و سازهای غیرقانونی در زمین های ملی و کشاورزی گرفته شود. حضور گروهی کوهنوردان و گردشگران در ارتفاع بالای 2200 متر با مجوز اداره میراث فرهنگی و گردشگری باشد و درصورت نداشتن مجوز از ورود این گروه ها جلوگیری شود. در این کارگروه وظایف و ماموریت بیش از 20 دستگاه مشخص شده اما در اجرای آنها کم کاری شده است.

مسچی همچنین یادآور شد: دماوند نخستین اثر طبیعی ملی ایران بود که ثبت شد؛ 22 اثر ثبت جهانی شدند اما، هنوز تکلیف دماوند مشخص نیست. کوه دماوند نماد ملی ایران است، از عکس آن همه جا استفاده می شود. پس، مساله آن کوچک نیست، باید روی آن حساس باشیم. ما هم فقط می خواهیم از قوانینی که در ارتباط با حفظ دماوند وجود دارد، تمکین شود.