مصلی تهران

مصلی تهران مجموعه ای از بناها و فضاهای لازم برای حضور جمعیت های میلیونی و برگزاری مراسم عبادی، سیاسی، اجتماعی و انجام فعالیت های متنوع فرهنگی، آموزشی و هنری نظیر برگزاری نمایشگاه های بزرگ فرهنگی، کلاس های آموزشی و…در شهر تهران است. مصلی تهران با مساحت 63 هکتار (630 هزار متر مربع) دارای یک معماری ایرانی اسلامی است و پس از حرم امام رضا در شهر مشهد، دومین مسجد بزرگ جهان از نظر مساحت به حساب می آید.

در سال 1361، اقدامات اولیه برای ساخت مصلی بزرگ در تهران آغاز شد و زمین های منطقه عباس آباد که پیش از انقلاب 57 جهت ایجاد مجموعه شهری شهستان پهلوی در نظر گرفته شده و کنار چند بزرگراه اصلی تهران قرار دارد، به عنوان منطقه ای مناسب برای ساخت این مصلی برگزیده شد. در سال 1369 هم یکی از طرح ها برای ساخت این مصلی برگزیده و کار ساخت پس از آن آغاز گشت. به این ترتیب، پروژه اصلی شهستان که شامل مجموعه ای با میدان بزرگ «شاه و ملت» و کاربری های سیاسی رژیم پهلوی باشد، تغییر یافت و به عنوان محلی برای ترددهای روزانه مردم برای تفریح، خرید، آموزش و تعالی روح از طریق انجام رسوم دینی قرار گرفت و مرکزی برای اجتماعات عبادی و فرهنگی اصلی نظام جمهوری اسلامی شد.

به موازات فعالیت های اولیه انجام شده در سال 1361 برای تملک اراضی، به منظور تهیه طرح معماری مصلی، از چند نفر از مهندسین مجرب برای تشکیل کمیسیون طرح و برنامه مصلی دعوت شد. پس از بررسی های متعدد برای جمع بندی نظرات کلی صاحب نظران و استادان ذی ربط، همایشی در دفتر رئیس جمهور وقت تشکیل و با استفاده از نتایج این گردهمایی و نظرخواهی از مردم، متخصصین، مسئولان و روحانیون برنامه مقدماتی در کتابچه ای به نام «برنامه مصلی بزرگ تهران» تدوین و به تأیید ریاست جمهوری وقت و امام جمعه تهران رسید.

در 29 دی 1364 و در فراخوانی از طریق سخنگاه نماز جمعه، از طراحان باتجربه و واجد شرایط برای شرکت در مسابقه تهیه طرح مصلی دعوت شد. در این مسابقه 36 شخصیت حقیقی و حقوقی از داخل و خارج ایران شرکت کردند. شرکت کنندگان خارجی از کشورهای ژاپن، سوریه، پاکستان و هلند در مسابقه به رقابت پرداختند. این مسابقات زیر نظر هیئت داوران متشکل از آقایان محمدکریم پیرنیا، مهدی چمران، باقر آیت الله زاده شیرازی، غفاری و حجت برگزار شد. انجام این مسابقه عمومی با وجود هزینه کم نتایج ارزشمندی دربرداشت که مهمترین آنها تبدیل شدن نظرات کلی به خطوط اولیه طرح معماری بود. در این مسابقه هیچ کدام از طرح ها نتوانست نظر هیئت داوران را تأمین نماید.

در مرحله بعد با ارائه این نتایج به تعدادی از استادان معماری کشور، از ایشان درخواست جمع بندی و نیز ارائه پیش طرح پایه برای طرح مصلی گردید که از این میان آقایان لطیف ابوالقاسمی و پرویز مؤید عهد هر کدام طرح خود را ارائه کردند و در نهایت طرح آقای مؤید عهد در سال 1365 مورد قبول واقع شد و به تأیید رئیس جمهور رسید، کمیسیون برای تکمیل طرح در مرحله یک با چندین شرکت مشاور مانند ایریتک و خانه سازی وارد مذاکره شد که اغلب آنها تقاضای هزینه سنگینی نموده و در عین حال انجام آن را فوق طاقت بالفعل خود در آن زمان قلمداد کردند.

در سال 1369 با تعیین گروه جدیدی از مهندسین، مجددا به بازنگری طرح های مختلف ارائه شده قبلی پرداخته شد و در نهایت جزوه ای پیرامون طرح های ارائه شده در مسابقه، تهیه و به استحضار رهبر انقلاب رسانده شد. در نهایت، طرح آقای مؤید عهد به عنوان طرح ساخت مصلی امام خمینی تهران انتخاب و مورد تأیید مجدد قرار گرفت و ترسیم پلان ها و برش های جدیدی از طرح و نیز ساخت ماکت مجموعه در دستور کار معمار طرح قرار گرفت. از اوایل دهه 1370 تا سال 1387 هم نمازهای عید فطر تهران به امامت سید علی خامنه ای رهبر ایران در این مکان برگزار گشت و پس از سه سال وقفه به دلیل ساخت و ساز صحن اصلی از سال 1390 مجددا نماز عید فطر تهران به امامت رهبر انقلاب در مصلی برگزار شد.

ایوان مرکزی مصلی تهران واقع در جبهه جنوبی این بنا، سازه ای فلزی بتنی عظیمی است که نمای کلی آن از بالا شبیه «کلاه خود» سربازان ایران باستان طراحی شد اما در دل خود ظرافت ها و طرح های معماری اسلامی با نقوش اسلیمی متعدد را به همراه دارد. گلدسته های مصلی تهران از سوی دیگر علاوه بر اینکه نمادی از عبادتگاه مسلمانان است، نمادی از نیزه ها و اسلحه سربازان ایرانی هم به حساب می آیند. ارتفاع ایوان بزرگ مصلی 72 متر به عدد شهدای کربلا و ارتفاع گنبد مسجد جامع هم 63 متر به عدد سالهای عمر پیامبر اسلام است.