عمارت آصف وزیری (خانه کرد)

در گوشه و کنار سنندج هرچه بگردیم، بنایی چشمگیرتر از عمارت آصف وزیری نخواهیم یافت. این بنای تاریخی و باشکوه یکی از قدیمی ترین آثار دیدنی و تاریخی سنندج بوده که تقریبا در مرکز این شهر واقع شده است. خانه کرد برگرفته از معماری زیبای دوران سلطنت سلسله قاجار و پهلوی اول بر ایران بوده و اوج این دوران را به نمایش میگذارد. اگر به قصد تفریح و گشت و گذار در بناهای تاریخی به شهر سنندج آمده اید، این بنا می تواند شما را به قلب تاریخ مردم کرد سوق دهد. عمارت آصف وزیری به حق یکی از سردترین بناهای شهر سنندج به حساب می آید ولی با این حال، در بین گردشگران داخلی و خارجی به محبوبیت کم نظیری دست یافته است.

بانی اولیه عمارت آصف وزیری که مساحتی بالغ بر چهار هزار مترمربع دارد، خانواده معتمد هاشمی ها (امجد الاشراف) بوده و احتمالا میرزا محمدرضای وزیر، پدر آصف دیوان آن را تملک کرده است. در زمان آصف دیوان این عمارت شکوه نهایی خود را بدست آورده و از این رو به عمارت آصف مشهور شده است. تاریخچه عمارت آصف وزیری یا خانه کرد امروزی مملو از فراز و نشیب های دوران قاجار و پهلوی اول بوده و به چهار زیر گروه تقسیم می شود. این چهار بخش شامل دوره اول (مربوط به دوران صفوی بوده و تالار تشریفات، اتاق ها، راهروهای طرفین و قسمتی از بخش شرقی را در بر می گیرد)، دوره دوم (ضلع شرقی و غربی حیاط بیرونی و حمام عمارت را شامل می شود و در اواسط دوران صفوی ساخته شده است)، دوره سوم (مربوط به اوایل سلطنت خاندان پهلوی بر ایران بوده و فضاهای اندرونی، سردر ورودی نیم هشتی و بخش غربی تالار تشریفات در این دوران به مجموعه اضافه شده اند) و دوره چهارم (این دوره به دوران بازسازی و مرمت شهرت داشته و مرمت عمارت، تعویض سنگفرش حیاط و ساخت دوباره حیاط مستخدمین در این زمان صورت گرفته است) می شوند.

عمارت آصف به تنهایی توانسته است که لقب پرطرفدارترین دیدنی را از آن خود کند. معماری این بنا به بخشهای سردر نیم هشتی، دالان ورودی، اتاق تقسیم آب، حیاط بیرونی، اندرونی، مستخدمین و مطبخ محدود می شود. عمارت آصف وزیری دارای دو حیاط مجزای بیرونی و اندرونی بوده که حیاط بیرونی حیاط اصلی بنا محسوب شده و دو ایوان، آب نما و باغچه را در بر می گیرد. در بخش شمالی این حیاط زیبا تالاری به چشم می خورد که معماری و گچبری های آن گردشگران را مجذوب خود می کند. در بخش شرقی حیاط راهروهای ارتباطی، یک چهار دری و دو اتاق دیده می شوند که باشکوه ترین حمام تاریخی عصر قاجار با کاشیکاری های بی نظیر به آن جلوه ای تازه می بخشد.

حیاط اندورنی به سبک معماری پهلوی اول ساخته شده و در بخش شمالی بنا جای دارد. در بخش جنوبی آن حیاط مستخدمین قرار داشته که به مرور زمان به طور کامل از بین رفته و معماران ناچار بودند که به شیوه ای نو آن را بسازند. بنای جدید شامل حیاط مرکزی، نگارخانه، سرویس بهداشتی و فضاهای تأسیساتی بوده و از دیدگاه برخی صاحب نظران از بنای قدیمی زیباتر هست. در ضلع جنوبی هم بخشی تحت عنوان حیاط مطبخ وجود دارد که حوضی در وسط آن تعبیه شده است. این حوض با انشعاباتی که از آن خارج شده، آب مورد نیاز اهل عمارت را تامین میکرد.

اتاق تقسیم میزان آبی که از حیاط مطبخ خارج میشد را بین اتاق ها و سایر بخش های عمارت تقسیم میکرد. همچنین شاه نشین که بخش اصلی عمارت آصف وزیری بوده، با گچ بری و معماری بی نظیر خود شکوه زیبایی بدان بخشیده است. این مکان به سبک معماری خانه های کهن اصفهان ساخته شده و همگان را متحیر زیبایی خود می کند. داخل بنا به دلیل اینکه در منطقه کوهستانی قرار دارد، سرد بوده و به همین خاطر آن را رو به قبله ساخته اند تا بتواند از گرمای خورشید بهره ببرد. برای کاهش سرما در زمستان نیز از دیوارهای قطور و سقف های دو جداره استفاده کرده اند که همین امر هوش بالای معماران بنا را به رخ همگان میکشد.

در سالهای گذشته عمارت آصف وزیری به موزه کرد تبدیل شده که بخشهایی نظیر نگارخانه، حمام، غرفه های زندگی شهری، مکتب خانه، قلاب بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع دستی، مطبخ زندگی روستایی، کتابخانه و مرکز اسناد را شامل می شود. به جهت حفظ و نگهداری بنا، در سال 1375 و به شماره 1822 این اثر در فهرست میراث فرهنگی ایران زمین به ثبت رسید و ماندگار شد.