بازار وکیل شیراز

بازار وکیل یکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران است که از بازار قیصریه لار الگوبرداری شده است. این بازار که به فرمان کریم خان زند ساخته شده، اکنون در مرکز شهر شیراز قرار دارد. در کنار بازار مکانهای دیگر چون مسجد و حمام تاریخی وکیل نیز قرار گرفته اند. بنای بازار وکیل از سال 1137 خورشیدی آغاز شد و تا سال 1156 توسعه و تکمیل آن به طول انجامید. این اثر در تاریخ 17 تیر 1351 با شماره 924 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. از بازار جهرم هم به عنوان خواهر دوقلوی این بازار یاد می شود.

معماری این بنا برگرفته از بازار قیصریه لار و همچون بازارچه بلند اصفهان است اما پهنای بازار وکیل بیش از سایر بازارهاست. همچنین 74 دهانه طاق ضربی بازار با بلندای بیش از 11 متر بلندتر از طاق سایر بازارهاست که البته هم اینک به علت خاکریزی کف بازار ارتفاع طاق ها به ده متر تقلیل یافته است. این بازار از نظر معماری دارای سه فضای جداگانه است؛ گذرگاه (برای گذر مشتریان)، حریم مغازه (به بلندای نزدیک به 2 پله بالاتر از سطح زمین)، فضای مغازه (جایگاه فروش). بازار دارای پنج در بزرگ بوده که در چهار سوی آن جای گرفته است. همچنین شامل دو راهروی شمالی جنوبی و شرقی غربی بوده که چون صلیبی یکدیگر را قطع کرده اند. در تقاطع این دو رشته چهار سوق قرار گرفته که بر روی یک هشتی جای دارد. این چهار سوق دارای طاق بزرگ ضربی محکمی است و در پای طاق نیز چند ترنج آجر کاری شد. در هشتی نیز مغازه هایی چهارگوش در دو طبقه وجود دارد.

ضلع شمالی جنوبی بازار از دروازه اصفهان شروع می شود و تا کوچه جنوبی سرای مشیر ادامه می یابد. در دو طرف این راسته هر قسمت 41 جفت (82 باب) مغازه وجود دارد که در جلوی هر یک سکویی از قطعات سنگی بزرگ که بر روی آن ترنج هایی برجسته کنده کاری شده دیده می شود. در این بازار برای جلوگیری از نم و رطوبت مغازه ها را نزدیک به یک متر فراتر از سطح زمین ساخته اند. مغازه ها اغلب دارای پستو بوده و در دو طبقه طراحی شده اند. در شمال شرقی این راسته چند کاروانسرای قدیمی به نامهای روغنی، گمرک و احمدی ساخته شده که در ورودی آنها در درون بازار است. هر یک از این کاروانسراها دارای چندین حجره هست. راسته شمالی جنوبی را بازار بزازان نیز نامیده اند.

در سال 1315 به علت گسترش خیابان زند، 11 حجره از حجره های این ضلع از بین رفت. ضلع شرقی غربی نیز دارای دو بخش است: بخش خاوری (شرقی) چهار سوق که آن را بازار علاقه بندان می نامند. این بخش دارای 19 جفت مغازه بوده که هم اینک مرکز فرش است و مغازه های عطاری نیز در این قسمت یافت می شود. بخش باختری (غربی) چهارسوق که آن را بازار ترکش دوزها می نامند و دارای 10 جفت مغازه بوده که هم اینک مرکز فروش فرش های ایرانی است.

در بخش جنوبی چهارسوق در راستای بازار ترکش دوزها، بازار دیگری قرار دارد که مدخل آن در جلوی سردر مسجد وکیل است و به بازار شمشیرگرها معروف است. این بازار نیز دارای 11 جفت مغازه هست. درب ورودی کاروانسرای وکیل در این راسته قرار گرفته و امروزه این کاروانسرا به سرای فیل شهرت دارد. در زیر چهار سوق هم حوض بزرگی از سنگ مرمر قرار داشته که آب آن از آبراهی که از زیر بازار ترکش دوزها می گذشته، فراهم می شده است. این آبراه به صورت طاق ضربی است و از آجر و ساروج ساخته شده و هم اینک نیز وجود دارد اما حوض مرمرین به علت بالا آمدن کف بازار از میان رفته است.

سامانه تهویه هوا به علت بلندای زیاد سقف طاق و تویزه ای بازار کامل بوده است. این امر به وسیله بادگیرهایی ساده انجام می گرفت. همچنین، دریچه ها و روزنه هایی به نام جامخانه یا هورنور در زیر سقف جاسازی شده بوده که هوا و نور کافی را به بازار می رسانند اما هم اینک پس از بازسازی این روزنه ها بسته شده اند. هم اینک در بالای مغازه ها مشبک هایی جهت تهویه هوا و روشنایی وجود دارند. اگر تمایل دارید که با جاذبه های دیدنی شیراز مثل بازار وکیل بیش از پیش آشنا گردید، پیشنهاد می کنیم که به راهنمای سفر به شیراز سری زده و خود را آماده شیراز گردی نمایید.