منطقه حفاظت شده خان گرمز

این زیست بوم حفاظت شده در فاصله 30 کیلومتری غرب شهرستان تویسرکان، 25 کیلومتری شرق شهر اسدآباد و در سمت جنوب غربی همدان و شمال غربی شهر فرسفج قرار گرفته است.

قله مخروطی شکل خان گرمز، با چشم اندازی زیبا و ارتفاع 2853 متر از سطح دریا، در 34 کیلومتری غرب تویسرکان و جنوب غربی رشته کوه الوند و شرق دشت اسدآباد منظره بی بدیلی را پدید آورده است.

کوه و منطقه خانگرمز در میان 16 روستای احاطه شده و از شمال به روستاهای قلقل، گنبله، بهارآب، ترمیانک، هوش و از شرق به روستاهای حاجی آباد، سوتلق، قلی لاله بالا و از طرف غرب به روستاهای مین آباد، تقی آباد، سازیان، کنجوران سفلی و از طرف جنوب به روستاهای کنجوران علیا و وسطی، قلی لاله پایین و لاشجرد محدود می شود.

این منطقه دارای صخره ها و پرتگاههای مرتفع و صعب العبور است که در معرض فرسایش شدید ناشی از بارندگی و یخبندان قرار دارند و در ضلع جنوبی نیز وجود صخره های سنگی و غارهای متعددی چون غار بهرامی، غار مر لرستانی، غار عبدالله خان بر زیبایی آن افزوده است.

خانگرمز که در فارسی دری به مفهوم خان گسترده اهورامزداست ،علاوه بر اینکه بیانگر سابقه دیرینه این منطقه است بلکه نشانگر ارج نهادن ایرانیان باستان به منابع طبیعی به عنوان مواهب الهی می باشد.

این منطقه، نام خود را از کوهی به همین نام گرفته است که بخش اعظم وسعت و اهمیت منطقه را به خود اختصاص داده است. منطقه حفاظت شده خانگرمز نگینی ارزشی در غرب کشور محسوب میشود این منطقه منحصر به فرد به دلیل شرایط بوم شناختی، غنا و تنوع خاص از ذخایر ژنی گونه های گیاهی و جانوری و دارا بودن اکوسیستم دست نخورده کوهستانی با رویش طبیعی در فهرست آثار مناطق ارزشی حفاظت شده ثبت شده است.

در منطقه حفاظت شده خانگرمز تاکنون در مجموع 213 گونه گیاهی متعلق به 164 جنس و 45 خانواده با خواص وکاربردهای دارویی، صنعتی و .. شناسایی شده است که به شکل درختچه، بوته و علف دارای مصارف خوراکی، دارویی، صنعتی و ساختمانی هستند. از جمله گونه های درختی و درختچه ای می توان به ارزژن، زرشک، زاازالک، انجیر وحشی، گردو، ارس، سیب وحشی، ون، کلخونگ، گلابی وحشی و انگور وحشی و … اشاره نمود که به جز ارس که از چوب آن استفاده می شود، بقیه میوه خوراکی دارند.

با توجه به برخورداری این منطقه از شرایط و عوامل زیستی مناسب حیات وحش، از جمله: دور بودن از مسیر جاده اصلی، محصور بودن جبهه شمالی آن توسط رشته کوه الوند و منابع آب کافی، جمعیت جانوری قابل توجهی را در خود جای داده است و مهمترین زیستگاه کل و بز وحشی، قوچ و میش استان به شمار می رود سایر وحوش عمده موجود در این منطقه عبارتند از:

الف- پستانداران شامل: بز و پازن، گربه وحشی، کفتار، گورکن، سمور، گرگ معمولی، گرگ سیاه، روباه، خرگوش، شغال و سنجاب نقره ای.

ب- پرندگان بومی و مهاجر شامل: عقاب طلایی، کبک، تیهو، اکراس، کبوتر، غاز خاکستری، کوکره، اگرات، قرقی، باقرقره، کلاغ نوک سرخ، کلاغ نوک زرد، سینه سرخ و بالابان.

ج- پرندگان آبزی مهاجر مانند: خروس کولی، حواصیل خاکستری، لک لک، کله سبز، آنقوت، کشیم بزرگ و….

و انواع خزندگان: چوخ مار سمی ـ افعی زنجانی ... مار نیمه سمی: یلدمار ـ سوسن مار ... مارهای غیر سمی: شلاقی ـ چلمبر ـ مار پلنگی و انواع مارمولک ها، عقرب زرد و رتیل را می توان نام برد .