مسجد جامع سبزوار

قدمت این بنای تاریخی به قرن هشتم هجری یعنی تقریبا 700 سال پیش می رسد و تقریبا 4000 متر مربع وسعت دارد. این مسجد از یک حیاط مرکزی و دو شبستان شرقی و غربی و دو ایوان شمالی و جنوبی تشکیل شده و همچون بسیاری از معماری های خراسان بزرگ، نقشه ای دو ایوانی دارد که در دوره پهلوی دو مناره نیز به ایوان جنوبی آن اضافه شده تا آلودگی های بصری شهر، مانع از رویت آن در بافت تازه نباشد. نکته جالب مسجد جامع سبزوار، دوری سازندگان این بنا از تزئینات اضافه است تا جایی که آجر در ساخت و پوشش این بنا، حرف اول را می زند؛ ایوان شمالی مسجد به طور کامل از آجر ساخته شده و جدا از کاشی های الحاق شده به برخی نقاط دیوارهای شبستان ها، مسجد دارای کمترین میزان تزئینات است که این نشان از سادگی و همچنین اخلاص سازندگان بنا دارد. به این مسجد مسجد هفت رنگ هم گفته می شود چرا که کاشی های استفاده شده در تزئینات محدوده آن از این گروه به شمار می روند. معماری بنا به طور کامل با اقلیم کویری شهر تطابق دارد؛ ایوان های مسجد با دهانه های رفیع و گسترده باد را از سمت شمالی بنا وارد کرده و با گذر آن از روی حوض مرکزی مسجد، طراوت و خنکی را به محل نمازگزاران وارد می کند. ایوان جنوبی مسجد که مدخل ورودی به گنبدخانه است 17 متر ارتفاع دارد. عرض دهانه ایوان 59 متر است. بر فراز این ایوان دو مناره ‏ی آجری قرار دارد که در اواخر دوره‏ ی قاجار به بنا اضافه شده است. در تصویری که از حدود سال 1300 در آلبوم‏خانه‏ ی کاخ گلستان موجود است ایوان جنوبی مناره ندارد و جالب اینجاست که پوشش این ایوان به شکل رومی بوده و نمای آن با کاشی هفت رنگ تزیین شده است. یکی از بخش‏ های ارزشمند این بنا گنبد پشت ایوان جنوبی بوده که یک پوسته و به شکل عرقچین به ارتفاع 80/12 متر است. گوشه‏ سازی گنبد با سه کنج‏های کشیده به شیوه‏ ی گنبدهای دوره‏ ی تیموری اجرا شده است. عرقچین میانی روی چهار نیم‏ تاق قرار گرفته است و کاربندی تزیینی دارد که در سال‏های اخیر ناشیانه با خطوط آبی تزیین شده است. سه کنج‏ها نیز مقرنس گچی دارد.