حِجر اسماعیل فضاییست بین کعبه و دیواری نیم دایره به عرض حدود 10 متر که از رکن عراقی تا رکن شامی رو شامل می شه. دیواریست با ارتفاع 30/1 متر که قوسی شکل بوده و حجراسماعیل نامیده می شه. حجر اسماعیل یادگار زمان ابراهیم و اسماعیل و مدت زمانی پس از بنای کعبه می باشد. بنابراین، قدمت و پیشینه آن به زمان بنای کعبه به دست ابراهیم می رسه. نقل های تاریخی حکایت از آن دارد که اسماعیل در همین قسمت زندگی می کرد و خیمه گاه او در این سوی بوده . مادرش هاجر هم با او در همین جا می زیست و پس از مردن، در حجر دفن شد. از امام صادق نقل شده که گفت:«الحِجرُ بَیتُ إِسمَاعِیلَ وَ فِیهِ قَبرُ هَاجَرَ وَ قَبرُ إِسمَاعِیلَ»؛ «حجر، خانه اسماعیل و محل دفن هاجر و اسماعیل است.» در برخی از روایات آمده که پیامبران زیادی در اینجا مدفون شده اند. در اصل، حجر اسماعیل جزئی از کعبه به شمار می آید. هرگاه باران بر بام کعبه ببارد، از ناودان رحمت در این فضا می ریزد. گویا برای نخستین بار، منصورعباسی حجراسماعیل را با سنگ های سفید پوشانید. پس از آن در دوره مهدی و نیز هارون الرشید عباسی این سنگ ها تعویض و نو شد.