دبیرستان ماندگار ایرانشهر

دبیرستان ایرانشهر مربوط به دوره قاجار بوده و در یزد، برزن قدیمی گودال مصلی، ابتدای خیابان رجایی واقع شد. این اثر در تاریخ 4 تیر 1377 با شماره 2048 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. دبیرستان ایرانشهر نخستین دبیرستانی است که در یزد تأسیس شد. این دبیرستان در سال تحصیلی 1306–1307 شروع به کار کرد. در ابتدا بخاطر نداشتن بنای مستقل، کلاس های آن در دبستان دولتی شماره یک یزد برگزار میشد. در سال تحصیلی 1311–1312 دبیرستان مستقل گشت و اداره آن به سید مهدی استوار، مدیر دبستان دولتی شماره دو واگذار شد و به نام مدرسه دولتی شماره یک نامیده گشت.

در سال 1307، زمینی به مساحت نزدیک به 18000 متر مربع و زیربنای 6000 متر مربع برای این دبیرستان در نظر گرفته شد. این زمین بخشی از ملک کاروانسرای نوابی بود که مالک آن نواب آقا حسین به اداره فرهنگ وقت برای ساخت دبیرستان اهدا کرد. زمین های اطراف در آن زمان کاربرد کشاورزی داشتند و بخش شمالی آن هم گورستانی قدیمی بود. عملیات ساختمانی در 15 فروردین 1305 آغاز گردید، در مهر 1305 مراحل گودبرداری و پی کنی انجام و در اردیبهشت 1306 پی ها آماده شد.

نخستین سنگ بنای این ساختمان با حضور علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ و معارف وقت بنا نهاده شد و در آبان 1310 تمام کارهای ساختمان به پایان رسید. عملیات ساختمانی آن در 1313 پایان یافت. در فروردین آن سال، علی اصغر حکمت دبیرستان را افتتاح کرد و به نام ایرانشهر نامگذاری شد. هزینه ساخت این بنا در سال اجرا برابر با هفتصد و شصت هزار ریال معادل هفتاد و شش هزار تومان بوده که از محل اعتبارات دولتی تأمین شد.

سرپرستی دبیرستان تا آذر 1314 با رئیس فرهنگ وقت بود و تا هشت سال رئیس مستقلی نداشت. از آذر 1314، احمد طاهری به سمت رئیس دبیرستان منصوب و از تهران به یزد اعزام شد. هم اکنون مدیریت دبیرستان بر عهده سید عبدالرسول میرکریمی هست. ساختمان این دبیرستان از طاق های ضربی و با معماری جمع زیادی از استادکاران یزدی از جمله محمد علی فلاحتی مروست، علی اکبر خرمی، حسینعلی محمودی مهریزی، علی اکبر گلاب، محمود خوش زبان، محمد ابراهیم رمضانخانی و طراحی آندره گدار فرانسوی با خشت و گل و آجر ساخته شده است. رواق جلوی کلاس ها سایه بان و محافظ خوبی در برابر تابش گرم و سوزان خورشید کویر بوده و جهت جانمایی آن بر این اساس صورت گرفته است.

ساختمان بر روی لایه هایی از رسوبات ماسه ای مستحکم که حاصل آبرفت ها و رسوبات دیرینه طبیعی بوده، واقع گردیده است. مصالح بکار رفته در این بنا هم عبارتند از آجر، گچ، آهک، کاشی و کاهگل. کف حیاط با آجر فرش گردیده است. دیوارها آجرچینی و نماسازی و در پای دیوارها قرنیز سنگی بوده و در لبه رواق ها آجرها به صورت هره چیده شده است در جان پناه پشت بام هم از درپوش آجری به ابعاد نظامی 50x50 استفاده شد. در نمای آن بیش از 11000 متر کاشی رنگی لعابدار بکار رفته است.

از پنجره های باریک و بلند در نماسازی و قوس های استوانی در سردر ورودی سالن اجتماعات استفاده شده است. قوس های تخم مرغی مشخصه معماری عصر ساسانی و قوس های خیزدار ویژگی عصر صفوی بوده که این دو نوع سبک قوس و طاق بندی در دبیرستان ایرانشهر مشهود است. در زمان تأسیس این دبیرستان در شهر یزد آب لوله کشی نبود اما این دبیرستان آب و سرویس بهداشتی داشته و شیرهای آبخوری و حتی شیرهای آب باغچه ها از منبع آب ساخته شده در طبقه دوم تغذیه میشد. این منبع آب در یک اتاق امن بوده که به لحاظ بهداشتی و امنیتی دسترسی به آن مشکل بود. آب را از طریق چاه چهل گز و توسط چرخ چاه به منبع می رساندند.

دبیرستان ایرانشهر در سه رشته تحصیلی ریاضی فیزیک، علوم تجربی و انسانی دانش آموز می پذیرد و 610 نفر دانش آموز دارد. دارای 32 اتاق شامل 16 کلاس درس، پنج اتاق اداری، یک کتابخانه، سالن مطالعه، سه آزمایشگاه عمومی (فیزیک، شیمی، زیست)، دو سالن چند منظوره، سالن اجتماعات، رصدخانه، سالن آمفی تئاتر و یک کارگاه ICDL هست. فضاهای ورزشی دبیرستان شامل یک زمین چمن مصنوعی بزرگ، یک زمین فوتبال کوچک، زمین بسکتبال و زمین والیبال است.

از زیرزمین این دبیرستان هم در سال های اخیر به عنوان موزه علوم طبیعی استفاده می شود. ساختمان آزمایشگاه مرکزی و باشگاه بدنسازی جنب آن و همچنین فروشگاه تربیت (جنب سرایداری) متعلق به دبیرستان ایرانشهر هست. اگر دوست دارید که هر چه بیشتر با جاهای دیدنی یزد مثل دبیرستان ماندگار ایرانشهر آشنا گردید، می توانید سری به راهنمای سفر به یزد زده و حسابی کسب اطلاعات نمایید.