خانه اتحادیه تهران (عمارت امین السلطان | خانه دایی جان ناپلئون)

خانه و باغ اتحادیه یا خانه امین السلطان عمارتی مربوط به دوران قاجار است که در مرکز تهران جای گرفت. خانه باغ اتحادیه به عنوان تنها بازمانده از خیابان لاله زار قدیم و یکی از باارزش ترین معماری های دوره قاجار شناخته می شود. این خانه به دلیل موقعیت مکانی بین خیابان فردوسی و لاله زار تهران قدیم، محل رفت و آمدهای میهمانان خارجی روزهای قبل از انقلاب و نشست های سیاسی بوده است. این اثر در تاریخ 12 تیر 1384 با شماره 12057 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. اما پس از چندی بعد «به حکم دیوان عدالت اداری ایران، خانه اتحادیه به همراه خانه پدری پروین اعتصامی از فهرست آثار ملی خارج شده و در خطر تخریب قرار گرفتند.» این خانه در مهر 1394 توسط سازمان زیباسازی شهر تهران به قیمت 28 میلیارد تومان خریداری و جزو دارایی های شهرداری تهران شد.

این خانه باغ متعلق به امین السلطان، صدراعظم دوره ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمد علی شاه قاجار بوده که پس از کشته شدن او، توسط حاج رحیم اتحادیه خریداری گشت. در سال 1261 خورشیدی، هنگامی که باغ بزرگ لاله زار برای ساخت خیابانی به همین نام بخش بندی و فروخته شد، بخشی از آن به آقا محمد ابراهیم ارباب، پدر علی اصغرخان اتابک (امین السلطان) رسید و با مرگ ابراهیم خان، پسرش بخش های دیگری از زمین های مجاور را خرید و به آن افزود.

در این خانه بسیاری از تصمیمات مهم سیاسی آن دوران گرفته میشد. مساحت این خانه باغ در زمان قاجار بیشتر از حال حاضر بوده و ساختمان های آن به مرور زمان تخریب شده است. این باغ در دوران صدراعظمی میرزا احمد خان اتابک میزبان دیدارهای سرنوشت سازی بوده است. بسیاری از شخصیت های انقلابی و سیاسی دوران مشروطه این خانه را پناهگاه خود می دانستند. ناصرالدین شاه قاجار نیز به این خانه رفت و آمد کرده و ملاقات های حساسی در این عمارت داشته است.

نوادگان امین السلطان در دوره های بعد زمین پدری را تفکیک کردند و فروختند. سینما جهان، سینما شهرزاد، یک پارکینگ و یک مجتمع تجاری در بخشی از همین زمین ها ساخته شده است. رحیم اتحادیه نیز در سال 1295 شمسی این زمین را از وارثان امین السلطان خرید و با تفکیک آن به 30 سهم، آن را میان فرزندان خود تقسیم کرد. این خانه در دهه 50 لوکیشن سریال معروف دایی جان ناپلئون ساخته ناصر تقوایی بود و به همین نام نیز معروف شد.

در انتهای بن بست اتحادیه، سردر آجری بسیار زیبایی خودنمایی می کند که درب ورود به خانه و باغ اتحادیه است. آجرکاری اسلیمی سردر خانه این نوید را به شما می دهد که قرار است از عمارتی فوق العاده بازدید کنید. ستون تو کار نیم گرد در دو طرف در، قرنیز آجری بخش فوقانی، قاب مربوط به اسمای الهی، قوس مغولی در محل چراغ دان و نقوش اسلیمی که نقش دو اژدها را ترسیم کرده اند، از تزئینات چشم نواز سردر آجری است که چند دقیقه غرق در زیبایی اش می شوید.

پیش از اینکه این خانه ثبت ملی شود، قرار بر این بود که تنها سردر زیبای آن به ثبت ملی برسد اما پس از آنکه مشخص شد باغ عمارت از ارزش تاریخی زیادی برخوردار است، تصمیم بر این شد که تمامی عمارت به ثبت ملی برسد. خانه و باغ اتحادیه 8710 متر مربع مساحت دارد و دارای اندرونی و بیرونی است. پس از ورود، درهای اندرونی و بیرونی را در دو سمت میتوان مشاهده کرد. مهمترین و بزرگترین قسمت بنا یعنی بخش بیرونی در حیاط شرقی قرار دارد که ساختمان های مهم خانه در آن دیده می شود.

با ورود به این بخش داخلی، بنای کوچک ولی بسیار زیبایی را در سمت راست یعنی قسمت شمال شرقی باغ می بینید که در بالای ورودی آن به طول 2 متر مقرنس کاری با بهره گیری از گچ جلوه می کند. می گویند حاج رحیم اتحادیه این ساختمان را به عنوان محل کار خود انتخاب کرده است. کمی دورتر از این بنا، عمارتی با دو ستون سنگی و درهای فلزی به چشم می خورد که محل فیلمبرداری سریال دایی جان ناپلئون بوده است. مهمترین ساختمان خانه اتحادیه، عمارت L شکلی بوده که در سمت شمال و شرق قرار دارد و حوض بزرگی در جلوی آن خودنمایی می کند.

در نمای بیرونی این عمارت گچ بری های قاجاری در قسمت سردر و آجرچینی های مختلف در قسمت پایینی دیده می شود. همچنین، یک ساختمان کوشک مانند در وسط حیاط قرار دارد که معماری آن نشان می دهد نسبت به ساختمان های دیگر عمارت جدیدتر است. آجرکاری و گچ کاری دو هنر اصلی به کار رفته در معماری خانه اتحادیه هستند که نمونه های برجسته ای از معماری دوران میانی قاجار به شمار می روند. این خانه پنج حوض و حوضچه زیبا در اندازه های متفاوت دارد که از تماشای آن لذت خواهید برد. اگر دوست دارید که هر چه بیشتر درباره جاذبه های دیدنی تهران نظیر خانه اتحادیه بدانید، می توانید سری به راهنمای سفر به تهران زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.