امامزاده محمد هلال بن علی (ع)

محمد اوسط مشهور به هلال بن علی و محمد هلال فرزند بلافصل علی بن ابیطالب بوده و در شهرستان آران و بیدگل مدفون است. او در شب اول ماه رمضان سال 14 ه‍.ق در مدینه به دنیا آمد و در 28 رمضان سال 64 هم ه‍.ق درگذشت و در محل فعلی امامزاده هلال بن علی واقع در شهر آران و بیدگل به خاک سپرده شد. بعد از واقعه عاشورا در سال 61 ه‍.ق و زمانی که هلال بن علی و برادرش عون در طائف بودند، خبر کشته شدن حسین بن علی و یارانش به آنها رسید. آنها پس چند روز سوگواری، به سوی خراسان روانه شدند و پس از ورودشان در طوس اقامت گزیدند.

حاکم وقت طوس، قیس بن مره در آن زمان به طائف و بطحا رفته بود و مغیره (پسر عمویش) را جانشین خود قرار داد. زمانی که مغیره از ورود هلال بن علی و برادرش و گرد آمدن شیعیان دور آنها مطلع شد، قیس بن مره را از این جریان آگاه ساخت. او بلافاصله خود را به طوس رساند، لشکری را مهیا ساخت و مغیره را به فرماندهی سپاهی دیگر نصب کرد و با آن دو و یارانشان به نبرد پرداخت. در این نبرد عون بن علی کشته شد. شبانگاه، وقتی محمد هلال از کشته شدن برادرش مطلع گشت، با کثرت سپاه مقابل و کمی یارانش چاره را در آن دید که شبانه طوس را ترک و به نقطه ای دیگر مهاجرت کند. وی پس از چند شب و روز راهپیمایی و ماندن در مکان های مختلف، به حوالی قم رسید و نام آن مکان را پرسید. کشاورزان در جواب گفتند:

«ای جوان! امروز چند وقت است که در شهر قم مصیبت هست، زیرا که خبر آمده که امام حسین را در کربلا شهید کردند و سر او را با سرهای شهدا به دمشق بردند. امروز در قم کسی نیست که به مصیبت گرفتار نباشد و دیگر خبر آمده که محمد اشعث با شش هزار نابکار به قم می آید و این مصیبت بدتر است که اهل قم همه شیعه اند و هر کس اسم علی را می برد، او را به قتل می رسانند.» محمد هلال پس از شنیدن این خبر به کاشان عازم شد تا به احمدآباد کویر و پس از آن به نوش آباد رسید. در آنجا پیرمردی از وی پذیرایی کرد و سپس، او به طرف آران و بیدگل حرکت نمود تا هنگام غروب بود که نزدیک حصاری رسید و از کشاورزان نام محل را پرسید. گفتند: «این مزرعه را آرام دشت می خوانند.»

از میان آنان پیرمردی که بابا یعقوب نام داشت و بارها به حضور محمد رسیده و پیرو علی بن ابی طالب بود، به وی خوش آمد گفت و از او پذیرایی کرد. محمد هلال در آنجا اقامت گزید و بارها به بابا یعقوب گفت: «ای یعقوب! تا از طائف بیرون آمده ام، دلم آرام نگرفت در هیچ جا، تا بدین جا آمده ام دلم آرام گرفت و در این مدت از هیچ کس مهر و محبت ندیدم، تا این زمان از مهربانی تو دلم آرام گرفت.» وی سه سال در آران و بیدگل بود و در آنجا به عبادت و وعظ و ارشاد دوستان و شیعیان مشغول گشت.

سرانجام، محمد هلال در شب جمعه آخر ماه رمضان سال 64 ه‍.ق درگذشت. بابا یعقوب و فرزندانش او را غسل و کفن نموده و پس از خواندن نماز میت، پیکرش را در امامزاده هلال بن علی که زیارتگاه اوست، به خاک سپردند. این بقعه در شمال غرب آران و بیدگل قرار گرفت. امامزاده محمد هلال بن علی (ع) صحنی وسیع، گنبد و بارگاه های رفیع در اطراف و حجره ها و اتاق هایی عدیده داشته و دارای دو مسجد با حوضی بیضی شکل هست. اصل بنای کنونی از دوره صفویه چندین بار تجدید بنا و مرمت گشته و با نقاشی های آب رنگ تزئین شده است.