کاروانسرای خانات

کاروانسرای خانات بزرگترین کاروانسرای درون شهری تهران بوده که در شمال میدان شوش، جنوب چهارراه مولوی، خیابان صاحب جمع، میدان امین السلطان واقع شده است. مساحت این بنا حدود 10500 متر مربع بوده و دارای 70 حجره داخل حیاط و 4 بازارچه پشت حجره ها با دربی به ارتفاع شش متر از چوب روسی و 40 گل میخ هست. معماری آن به شیوه آجر کاری بوده و دارای دو بخش حیاط و راهروی ورودی است. این کاروانسرا در تاریخ 1 مهر 1382 با شماره 10418 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

ساخت کاروانسرای خانات را به اواخر دوران ناصرالدین شاه قاجار و سالهای حدود 1300 هجری قمری نسبت داده اند. در نقشه تهران نیز که در سال 1309 هجری قمری توسط نجم الملک تهیه شده، عمارت کاروانسرا وجود دارد. کاروانسرا در جوار جاده برون شهری تهران یعنی جاده حضرت عبدالعظیم بنا گردید که آن زمان از خارج بافت تهران قرار داشته است. تا اواسط سلطنت ناصرالدین شاه تهران هنوز در حصار صفوی که در سال 961 هجری قمری بنا گردیده، محصور بود و در این زمان حصار قدیمی تهران خراب و حصار جدید ناصری گرداگرد آن ساخته شد و بدین ترتیب، ضلع جنوبی حصار از خیابان مولوی به خیابان شوش تغییر کرد و با توسعه شهر هم کاروانسرای خانات داخل تهران افتاد.

عمارت کاروانسرای خانات بزرگترین بنا در نوع خود در داخل بافت مرکزی شهر تهران و همچنین داخل بافت تاریخی بوده که فاقد حریم مصوب هست. کاروانسرا تاکنون کاربری خود را حفظ کرده است. کاروانسرای خانات در زمینی قرار گرفته که اضلاع چهار گوشه آن غیر متقارن است اما صحن بنا از محوطه ای چهارگوش و متقارن شکل گرفته و به این ترتیب، قناسی زمین از دید بازدیدکننده پنهان مانده است. در صحن بنا حجره های متقارن که تعداد آن به 70 واحد می رسد، استقرار یافته اند.

صحن دارای دو ایوان است که یک ایوان در سمت شرق به ورودی اصلی بنا راه دارد و ایوان دیگری در غرب به ورودی دوم بنا منتهی می شود. ورودی اصلی بنا با دالانی که در اطراف آن حجرات بزرگی قرار داشته، به بازار امین السلطان راه دارد. در ضلع شمال شرقی پس از عبور از یک دالان به باربند می رسیم که در قدیم محل نگهداری چهارپایان بوده است. در ضلع شمال، جنوب و شرق محوطه هم سه بازارچه تعبیه شده که غیرمتقارن بودن ملک را پوشانیده است.

اولین بهره برداری رسمی از کاروانسرا بعد از مرمت در اسفند سالهای 1388 و 1389 جهت برگزاری جشن ملی نوروز بود. همچنین، بخشی از لوکیشن های فیلم یکی از ما دو نفر ساخته تهمینه میلانی در این کاروانسرا برداشته شده است. سریال هایی نظیر برادر، پرده نشین، برادر جان و…نیز لوکیشن هایی را در این کاروانسرا ضبط کرده اند. همچنین، در سال 1392 در بخشی از این کاروانسرا سفره خانه سنتی بازگشایی شده است. اگر دوست دارید که هر چه بیشتر درباره جاذبه های دیدنی تهران نظیر کاروانسرای خانات بدانید، می توانید سری به راهنمای سفر به تهران زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.