معرفی شماری از معروف ترین جاهای دیدنی قم

1.حرم حضرت معصومه (س)

حرم حضرت معصومه (س) یک بنای زیارتی و تاریخی بوده که در سال 1310 ثبت گشت و زمان ساختش به دوره صفویه باز می گردد. این بانو دخت امام موسی بن جعفر علیه السلام و همشیره امام رضا علیه السلام بودند. زمانیکه امام رضا (ع) به مرو رفتند، خواهرشان برای پیوستن به امام و دیدار ایشان راهی سفری طولانی شدند. اما در مکانی نزدیک به قم دچار بیماری شده و مدتی بعد وفات یافتند. در آن زمان پیکر ایشان را در باغی به نام بابلان دفن کردند که امروزه ما آن را با نام حرم حضرت معصومه می شناسیم.

حرم هشت در دارد که دو تای آنها در قسمت غرب و چهار تا در صحن نو دیده می شوند. یک در مرقد به مدرسه فیضیه و در دیگرش به خیابان موزه منتهی می گردد. این حرم مطهر چهار مناره داشته که هر یک از مناره ها دارای یک تاج و حوض هستند. در محدوده حرم 2 پارکینگ دیده می شوند که یکی از آنها پارکینگ طبقاتی زائر بوده و دیگری پارکینگ روبازی هست که در خیابان عمار یاسر قرار دارد. در مورد دربهای ورودی هم باید بگوییم که دربهای شماره 1 تا 11 در خیابان ارم و دربهای 12 تا 16 در خیابان شبستان واقع شده اند. همچنین، دربهای شماره 17 تا 24 در بلوار صدر بوده که شما می توانید از طریق آنها به مرقد دسترسی پیدا نمایید.

2.مسجد مقدس جمکران

مسجد جمکران مسجدی منسوب به حجت بن الحسن است که در محدوده محله جمکران شهر قم واقع شد. این مسجد به خاطر قرار داشتن در این محله به مسجد جمکران شهرت یافته و به سبب انتساب به حجت بن الحسن هم مسجد صاحب الزمان نامیده می شود. ایوان ورودی این مسجد تماماً مزین به کاشی های معرق در بدنه و لچکی های و مقرنس کاری در سقف است و از طریق سه ورودی یکی در مرکز و دو ورودی در هر یک از طرفین به شبستان راه دارد. مناره های طرفین این ایوان با ارتفاع شصت متر نیز مزین به کاشی معرق و به شکل چند وجهی در قسمت های تحتانی، مدور در ساقه و گلدسته ای در قسمت فوقانی است.

شبستان اصلی به شکل هشت ضلعی و دارای سه ورودی در شمال و دو ورودی در جنوب است. این شبستان دارای هشت ستون هشت وجهی مزین به کاشی های معرق و مقرنس کاری بوده که گنبد مسجد با سازه ای فلزی بر فراز آن استوار شده است. در ساقه گنبد 23 پنجره مشبک فلزی با شیشه های رنگارنگ گذاشته شده که نور شبستان را تأمین می کنند. سطح داخلی گنبد سراسر مزین به کاشی های معرق با تلفیق آجر است. طوق زیر پنجره ها کتیبه ای به خط ثلث با آیاتی از سوره انسان است. سطح خارجی گنبد سهمی شکل بنا نیز با کاشی های فیروزه ای پوشیده و با کتیبه های لا اله الا الله و ترنج های تزئینی با ذکر یا مهدی ادرکنی در داخل آن تزئین شد.

ازاره داخلی مسجد تا ارتفاع 1٫8 متر با سنگ مرمر پوشیده شده و بقیه قسمتهای بدنه داخلی تا زیرسقف مزین به کاشیکاری با تلفیق آجر است. شبستان های غربی و شرقی هر کدام با چهار هزار متر مربع دیده می شوند. قسمتهای داخلی این شبستان ها آینه کاری شده و هریک از شبستان ها دارای دو گنبد قرینه هستند. مسجدی معروف به مسجد مرمر هم که فضای داخلی آن با مرمر سبز پوشانده شده، به مسجد مقام متصل است.

3.بازار قدیم قم

این مجموعه که از آثار تاریخی و دیدنی قم بوده، شامل دو راسته سرپوشیده با پوشش گنبدی است. سرپوشیده بودن بازار از یک سو به سنت معماری بازار باز می گردد و از سوی دیگر به خاطر گرمای شدید تابستان و سرمای شدید زمستان و ناشی از هوای کویری قم است. تهویه و نوررسانی بازار از طریق دریچه هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می گیرند. برخی از بناهای مجموعه بازار نیز قدمت سلجوقی ایلخانی دارد و با استامپ های گچی این عصر زینت یافته اند.

قدمت و استخوان بندی بازار کهنه و بناهای همجوار راسته مذکور به پیش از عصر صفوی مربوط است، لیکن بافت معماری راسته بازار نو و تیمچه ها و سراهای جانبی آن اغلب متعلق به عصر صفوی و قاجار هستند. بخش های وسیعی از بازار قم از جمله بازار کهنه در دوران صفویه و در پیرامون مسجد جامع بنا شده و تا پایان دوره قاجاریه بناهای دیگر به آن افزوده شد.

4.مسجد جامع قم

مسجد جامع قم در مرکز شهر قم واقع شده است. این مسجد مجموعه ای از بناهای چند عصر و دوره بوده و بانی آن معلوم نیست. اما، در کتاب گنجینه آثار قم آمده که بانی این مسجد و مدرسه روبروی آن که جانی خان نام دارد، سلطان جانی خان پادشاه تاتار ترکستان است و تاریخ بنای آن هم سال 755 بود. مسجد جامع قم از جمله مساجد دو ایوانی بوده و به شکل مربع مستطیل است. اسکلت اصلی گنبد خانه متوازن آن به نیمه نخست سده ششم هجری تعلق دارد. این مسجد پس از مسجد حسن عسگری قدیمی ترین مسجدی است که در قم بنا شد.

گنبد مسجد جامع قم یکی از باشکوه ترین، شگفت انگیزترین و رفیع ترین گنبدهای مساجد ایران است. جای تعجب نیست اگر برای هر بیننده ای در مورد چگونگی ساخت این گنبد جای سوال وجود داشته باشد. برای ساخت این مسجد بزرگ و گنبد آن که حدود 6000 متر مربع وسعت دارد، حتی یک شاخه آهن نیز بکار نرفته و با گذشت سالیان سال از ساخت آن همچنان پابرجا و استوار مانده است. این مسجد دارای مقصوره و گنبدی باستانی، ایوانی قدیمی با دو گوشواره، سه شبستان، زیرزمین، صحن و سردر ورودی هست.

5.مقبره های باغ گنبد سبز

در انتهای خیابان چهار مردان، در بخش شرقی شهر و در داخل باغی معروف به باغ گنبد سبز، سه اثر تاریخی از قرن هشتم دیده می شوند. این منطقه به دروازه کاشان هم معروف بوده و گنبدهای آن را همگان با نام گنبدهای دروازه کاشان می شناسند. دو گنبد آن با توجه به کتیبه های تاریخی موجود مدفن امرای خاندان علی صفی، فرمانروایان مستقل قم در قرن هشتم هستند. کتیبه گنبد سوم از بین رفته و تاریخ و صاحب آن معلوم نیست. اما با توجه به مدارک مختلف، این گنبد از نظر تاریخی به همان دوره مربوط بوده و احتمالا به یکی دیگر از افراد خاندان علی صفی تعلق دارد. مردم قم این سه اثر را مدفن سعد، سعید و مسعود از بزرگان عرب اشعری و احیا کنندگان قم در دوره اسلامی دانسته و معماری آن هم برای گردشگران جالب هست.

6.کاروانسرای دیر گچین

دیر گچین کاروانسرایی در ایران است که بر سر راه جاده تاریخی ری به قم و در مرکز پارک ملی کویر قرار دارد. دیر گچین یکی از بزرگترین کاروانسراهای ایران بوده و ویژگی های منحصر بفرد این اثر باعث شده تا آن را «مادر کاروانسراهای ایران» بنامند. این بنا را به خاطر داشتن گنبدی از جنس گچ دیر گچین نامیده اند اما اکنون چنین گنبدی در بنا وجود ندارد. بنای کاروانسرا مربوط به دوره ساسانی بوده و آن را در دوران سلجوقیان، صفویان، و قاجاریان مرمت و بازسازی کرده اند. شکل کنونی آن متعلق به دوران صفویه است.

ساختمان دیر گچین به صورت چهار ایوانی بوده و حدود 12000 متر مربع وسعت دارد. فضاهای موجود در آن را میتوان به فضاهای انسانی، دامی و رفاهی تقسیم کرد. این بنا دارای چهار برج گرد در گوشه ها بوده و دو برج با قاعده نیم بیضی در دو سوی سردر اصلی قرار گرفته اند که سردر خود در وسط دیوار جنوبی جای دارد. در دیر گچین همچنین 44 اتاق مسکونی یا حجره، 4 تالار (اصطبل) بزرگ، مسجد، شبستان خصوصی (دستگاه مستقل و بخش اعیانی)، انبار علوفه، آسیاب، حمام و 6 چشمه توالت دیده می شود. مصالح بکار رفته در دیر گچین آجر، آهک، خشت و گچ است.

سازمان میراث فرهنگی این کاروانسرا را در تاریخ 1 مهر 1382 با شماره 10408 به فهرست آثار ملی ایران افزود. پس از ثبت ملی بنا هم در سال 1382 مرمت اضطراری در آن آغاز شد که تا سال 1385 همچنان ادامه داشت.

7.کوه خضر نبی

کوه خضر نبی در 6 کیلومتری مرکز قم به سمت جنوب و در کنار شهرک قدس قرار دارد. شهر قم را از فراز این کوه میتوان دید. بر قله این کوه در سه هزار سال پیش غاری بوده که امروز به مسجد کوچکی تبدیل شده و گفته می شود که محل زیارت خضر نبی بوده است. این کوه در گذشته محل نیایش عارفان هم بود. ارتفاع کوه حدود 1117 متر هست و در نزدیکی کوه دو برادران (کوه نیایش) در ادامه رشته کوه زاگرس قرار دارد. مسجد جمکران نیز در نزدیکی این کوه جای گرفته است. کوه خضر نبی از نظر تفریحی نیز مورد توجه ساکنان قم بوده و در طراحی مسیر بالا رفتن از این کوه هم این نکته در نظر گرفته شده که هر گروه سنی چه خردسال و چه کهنسال بتواند از آن بالا رود. در دامنه این کوه چندین شهید گمنام به خاک سپرده شده اند.

8.دریاچه حوض سلطان

دریاچه نمک حوض سلطان به مساحت تقریبی 240 کیلومتر مربع در شمال شرق شهرستان قم واقع شده است. در مواقع بارندگی و ذوب برف های ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام وسعت آن کم می گردد. بدین ترتیب، سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است. این دریاچه از دو چاله جدا از هم تشکیل شد؛ چاله غربی به نام حوض سلطان و چاله شرقی به نام حوض مره بوده که به وسیله یک آبراهه به هم وصل می شوند.

در فصول پر آب ابتدا چاله مره پر شده و سپس آب اضافی وارد حوض سلطان می شود. رودهای متعددی به این دریاچه وارد شده که عموما از اراضی شوره زار و نمکی اطراف عبور می کنند. از جمله این رودها میتوان به رود شور اشاره کرد. دریاچه حوض سلطان از بقایای دریاچه قدیمی ساوه که از بین رفته ، بوجود آمده است.

9.قبرستان شیخان

قبرستان شیخان دومین قبرستان تاریخی جهان اسلام و از قبرستان های قدیمی شهر قم است که در نزدیکی حرم فاطمه معصومه واقع شد. این قبرستان در حال حاضر محل دفن برخی از عالمان شیعه همچون زکریا بن ادریس اشعری قمی، زکریا بن آدم اشعری و میرزای قمی و همچنین کشته شدگان وقایع انقلاب ایران (1357) و سربازان ایرانی کشته شده در طول جنگ ایران و عراق است.

هشت تن از کشته شدگان انفجار بمب در دفتر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر 1360 همراه خانواده هایشان و نیز پزشک اطفال محمد قریب در این قبرستان به خاک سپرده شده اند. همچنین، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی فقیه و عارف معروف هم در این آرامستان مدفون هست. این قبرستان از نظر وسعت بسیار بزرگتر از وسعت کنونی بود اما به مرور زمان و به علت عمر زیاد قبور، بخشهای دیگر از کاربری قبرستان خارج شده و مجموعه فعلی باقی مانده است، میدان امام خمینی کنونی نیز جزو قبرستان بود.

10.خانه تاریخی یزدان پناه (موزه صنایع دستی قم)

خانه تاریخی یزدان پناه یکی از بناهای زیبای قم بوده که با وسعتی بیش از هزار متر مربع متعلق به اواخر سلطنت قاجار و اوایل سلطنت پهلوی هست. این بنا امروزه به عنوان موزه صنایع دستی قم و رستوران کاربرد داشته و در آن آثاری مهم از هنر صنایع دستی بومی این شهر مذهبی نگهداری می شوند. امکانات متعددی را سازنده برای این اثر ایجاد کرده است، مثل آب انبارهایی که مستقیم با آب قنات پر می شدند و یا بادگیری که برای خنک کردن زیرزمین خانه در تابستان مورد بهره برداری قرار می گرفت.

11.مدرسه فیضیه قم

مدرسه فیضیه مربوط به سده های میانه دوران های تاریخی پس از اسلام است و جنب حرم فاطمه معصومه واقع شد. این اثر در تاریخ 9 بهمن 1386 با شماره 20715 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مدرسه در نیمه اول قرن سیزدهم هجری قمری جایگزین مدرسه آستانه شد که به اعتبار متون معتبر تاریخی، آن مدرسه از میانه قرن ششم هجری قمری وجود داشته و در عصر صفوی تجدید بنا شده بود. بنای مدرسه چهار ایوانی بوده و در دو طبقه با 40 حجره پایینی متعلق به عصر قاجار و 40 حجره بالایی متعلق به قرن چهاردهم هجری قمری بنا شده است.

قدیمی ترین بخش مدرسه ایوان جنوبی آن هست که به تاریخ 939 هجری قمری با کاشی های زیبای معرق متعلق به عصر صفوی تزیین شده و سردر صحن عتیق آستانه حرم فاطمه معصومه محسوب می شود.

12.بیت تاریخی امام خمینی

بیت تاریخی امام خمینی خانه ای است که در خیابان معلم، محله یخچال قاضی شهر قم قرار دارد. این بنا نزدیک به یک قرن قدمت داشته و در سال 1335 توسط سید روح الله خمینی خریداری شد. وی تا سال 1342 در آن زندگی کرد و سرانجام در سال 1373 توسط سید احمد خمینی به بیت سید علی خامنه ای واگذار گردید. این خانه در سال 1375 توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این خانه بنایی است با مساحت 300 متر مربع که از دو بخش همکف و زیرزمین شکل می گیرد.

حیاط در جنوب بنا قرار داشته و در بخش شمالی، شرقی و غربی هم فضاهایی سرپوشیده دیده می شوند. هیچ گونه تزئیناتی در بنا استفاده نشده و در اوج سادگی دیده می شود. امام خمینی بسیاری از سخنرانی های خود را در این خانه انجام داده اند که از مهمترین آنها میتوان به سخنرانی امام علیه تصویب قانون کاپیتولاسیون اشاره داشت.

13.قلعه قمرود

قلعه قمرود یکی از جاهای دیدنی قم به شمار می رود و مربوط به دوره صفوی دوره قاجار است. این اثر در شهرستان قم، بخش مرکزی، روستای قمرود واقع شد. به نظر می رسد که این بنای کهن توسط میرزا نظام غفاری احداث شده باشد. شما به همراه خانواده و دوستان می توانید سری به این بنای تاریخی زده و از تاریخ گردی لذت ببرید.

14.خانه تاریخی زند (موزه مردم شناسی قم)

خانه تاریخی زند در شهر قم جای گرفته و یکی از جاذبه های دیدنی این شهر محسوب می شود. این خانه معماری اصیل ایرانی را به نمایش گذاشته و قدمتش به اواخر دوره قاجار باز می گردد. این بنا در سال 1379 ثبت ملی شد و در سال 1380 هم مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. خانه تاریخی زند شامل سه بخش شاه نشین اول، شاه نشین دوم و بخش خدمه بوده و فقط از خشت و آجر ساخته شده است. در ابتدا، این خانه دو قسمت بود که هر قسمت در اختیار یک برادر قرار داشت. حاج علی خان زند و حاج قلی خان زند دو برادر بوده که صاحب این خانه ها بودند. بعدها هر دو خانه با هم ترکیب شده و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفتند.

بخش ورودی بنا شامل سردر کوتاهی بوده و در قسمت پیشانی این سردر هم اشکال هندسی جالبی دیده می شوند. این سردر از طریق یک راهروی مسقف به حیاط مرکزی متصل می گردد. بخش شاه نشین اول عمارت دارای یک بادگیر منفرد بوده و در حیاط مرکزی قرار دارد. بخش شاه نشین دوم دارای فضای بیشتری نسبت به بخشهای دیگر خانه بوده و در قسمت شمالی قرار دارد. بخش مربوط به خدمه هم در سمت غربی این ساختمان دیده می شود. پنجره های منتهی به حیاط مرکزی و حیاط شمالی چوبی با نقش و نگارهای دوره قاجار بوده و دارای شیشه های رنگی هستند. سر ستون ها و پایه ستون ها و حتی لبه چینی پشت بام دارای تزئینات زیبایی بوده که توجه ها را به خود جلب می کنند.

بخشی از این اثر در گذشته ساختمان اداری میراث فرهنگی قم بوده و امروزه تبدیل به موزه مردم شناسی قم شده است. در این بخش میتوان انواع ابزارها و سلاح های مفرغی، ظروف مسی و مجسمه هایی از افراد قدیمی را دید. به عنوان مثال، پیرزنی با لباس قاجار را میتوان مشاهده کرد که با دستان پینه بسته در حال آسیاب کردن گندم است. همچنین، میتوان انواع افراد و مشاغل مختلف را در این موزه مشاهده کرد. از قدیمی ترین اشیای داخل موزه مردم شناسی قم هم میتوان به خمره های 800 ساله اشاره کرد که در این موزه به نمایش درآمده اند. این خمره ها پشت یک دیوار شیشه ای قرار گرفته اند.

15.روستای وشنوه

وشنوه روستایی در دهستان فردو بخش فردو شهرستان کهک در استان قم ایران است. این روستا دارای اماکن توریستی زیادی مانند مرقد امامزاده هادی، غار وشنوه، قنات بالا و پایین و…هست. مهمترین محصولات کشاورزی این روستا فندق، بادام و گردو بوده و بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 هم جمعیت آن برابر با 657 نفر (229 خانوار) هست. وشنوه در بهار و تابستان از اقلیمی معتدل و مطبوع برخوردار بوده و در زمستان هم بسیار سرد است. این روستا ییلاقی بوده و بخشی از آن در شیبی تند واقع شده است. روستای وشنوه دارای معماری پلکانی بوده که برای بسیاری از گردشگران جالب هست.

16.روستای فردو

فردو روستایی در دهستان فردو بخش فردو شهرستان کهک در استان قم ایران است. بنابر مدخل فردو در فرهنگ جغرافیایی ایران، فردو قصبه ای است جزء دهستان قهستان و ناحیه ای هست کوهستانی و سردسیر که از 20 رشته قنات مشروب می شود. محصولاتش غلات، بادام، گردو، قیسی، صیفی، لبنیات و عسل هستند. اهالی به کشاورزی و گله داری گذران زندگی می کنند و از صنایع دستی زنان هم کرباس بافی و قالی بافی است. پنیر این ده معروف هست.

این روستا از جنوب غربی به کوه چال، از جنوب شرقی به کوه عبدالوهاب و از شرق به کوه سلطان سعید شاه خاوه محدود می شود. نام روستای فردو برگرفته از کلمه فردوس به معنای بهشت است. روستای کوهپایه ای فردو بافت مسکونی متراکمی دارد و خانه های روستا برای غلبه بر شیب طبیعی زمین و امنیت بیشتر در کنار یکدیگر و اکثر در یک طبقه و به ندرت در دو طبقه با سقف های مسطح ساخته شده اند. دیوارهای خانه ها ضخیم بوده و در و پنجره های چوبی و آهنی دارند. مصالح عمده بکار رفته در ساخت اکثر واحدها مسکونی آجر، خشت، کاهگل، گچ، سیمان و آهن است.

از جمله جاهای دیدنی در جنوب این روستا آبشار معروف به باغچه نبات فردو است. محیط زیست طبیعی روستای فردو جزو بهترین زیستگاه های وحوش محسوب شده و در منتهی الیه جنوب شرقی منطقه شکار ممنوع کهک قم واقع شده است. از گونه های جانوری طبیعت فردو میتوان به قوچ و میش وحشی، کل و بز، گربه پالاس، گرگ، روباه، سمور، سنجاب درختی، پایکا، هامستر دم دراز و انواع پرندگان همچون عقاب طلایی، سارگپه، دلیجه، قرقی، کبک، کبوتر جنگلی نام برد.

17.آب انبار سلماسی

آب انبار سلماسی یکی از جاهای دیدنی شهر قم بوده که در سال 1365 ساخته شد. این آب انبار از قسمت هایی نظیر سردر ورودی، راه پله، بادگیر و مخزن شکل گرفته و فرم کلی آن مربع هست. کتیبه ای در این بنا دیده شده که به خط نستعلیق با زمینه سفید هست و شامل تاریخ ساخت، اشعاری در مدح امام حسین و نام سازنده است. ایوان آب انبار دارای تزئینات کاربندی با تلفیق آجرهای لعابدار بوده و بادگیر کوچکی هم با چهار دریچه دیده شده که برای تهویه و خنک کردن آب مخزن استفاده می شود. آب انبار سلماسی در سال 1383 به ثبت ملی رسید.

18.حمام حاج عسگر خان

حمام حاج عسگر خان مربوط به دوره قاجار بوده و در داخل راسته بازار نو واقع شد. این اثر در تاریخ 23 شهریور 1382 با شماره 10061 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حمام حاج عسگر خان از دو قسمت حمام و چاله حوض شکل گرفته و با توجه به کتیبه ای سنگی که در ورودی حمام دیده می شود، قدمتش به سال 1216 و اوایل دوران حکومت قاجار می رسد. حمام مربع شکل بوده و در مرکز آن گنبدی روی هشت ستون پنج ضلعی قرار گرفته است. در قسمت شرقی حمام هم میتوان چاله حوض را دید که سکویی اطراف آن را فرا گرفته و با ساروج آن را پوشانده اند.

19.حمام گذر عشقعلی

حمام گذر عشقعلی مربوط به اواخر دوره قاجار بوده و در خیابان انقلاب، کوچه عشقعلی واقع شد. این اثر در تاریخ 16 شهریور 1383 با شماره 11078 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای تاریخی در سالهای 1394 و 1395 به صورت دو فصل مجزا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و یکی از حمام های معروف قم به شمار می رود. طراحی خاص این بنا به خوبی حال و هوای دوران قاجار را زنده کرده و شما را به روزگاران قدیم می برد.

20.پارک آبی آب و تاب قم

پارک آبی آب و تاب را باید تنها پارک آبی سرپوشیده دانست که در سال 1390 افتتاح شده است. این پارک یکی از بهترین مکان ها برای تفریح در شهر قم است. در کنار تفریحاتی که در این پارک آبی وجود دارند، شما می توانید از امکاناتی دیگری همچون باغ رستوران، فست فود و فروشگاه هم استفاده کنید و همچنین، از زیبایی های آب نماهای متعدد و پوشش گیاهی متنوع موجود در این پارک لذت ببرید.