در جنوب سلماس کوهی به نام قارنی یاروق وجود داره که شکاف های طبیعی آن خلاقیت سلماسیان رو در ایجاد افسانه قارنی یاریق شکوفا کرده. بر طبق این افسانه، در گذشته های بسیار دور سه برادر عاشق دختری بودند ولی این دختر مایل به برادر کوچک بود و بنا به دلایلی نمی توانست عقیده اش رو بیان کند. اصرار هر سه برادر

این غار جزو غارهای دست کند ایرانه. تمام غار به صورت سینه خیز و پا مرغی پیمایش می شه. دهانه غار در طول سالیان دراز زیر خاک مدفون شده بود که طی تلاش های بخشداری کندوان با استفاده از اطلاعات اهالی کهنسال روستا به وسیله بیل مکانیکی باز شد. سفال های شکسته، ابزار حفاری فلزی، تعدادی آجر، استخوان کوچک بالا

غار دست کند پل مون در استان مازندران، در 121 کیلومتری شمال شرقی تهران، و بین دو روستای پلور و گزنک و ابتدای دوراهی هراز به رینه قرار گرفته.

در دو کیلومتری شمال غربی روستای اسفیدان، در محلی موسوم به (هنه ور) ، کوهی به نام (خزینه) واقع شده. در ارتفاع 50 متری این کوه بلند دهانه کوچک غاری نمایانه که به خزینه راه معروفه. می شه از دو راه به غار وارد شد. با عبور از دالان شیب داری که به صورت پلکان به پایین می ره ، در فاصله 200 متری، محوطه ای ن