این مسجد یکی از بهترین نمونه های نخستین مساجد ایرانی هست. گفته شد تاری به معنای خداست و تاریخانه یعنی خانه خدا. عده ای بر این باورند که این مکان قبلا آتشکده بوده و بعد از تسلط اعراب، تاریخانه خوانده شد. بنای این مسجد به شدت تحت تاثیر معماری ساسانی و ساختمان ها و کاخ های سروستان و فیروزآباد هست.

ستون ها زمزمه هایی را که در گوشه هایشان نجوا میشود به ستون مقابل پژواک میکنند. این ویژگی صوتی فقط یکی از شگفتی های معماری این مسجد کهن است. این مسجد پیش از سلجوقیان (416-573 هجری خورشیدی ) در دامغان بنا شد.