در فاصله 20 کیلومتری ماکو، روستایی به نام بارون قرار دارد که در آن نیز سدی با همین نام احداث شده و نزدیک سد کلیسای زور زور دیده می شود. وجود کلیسا، دریاچه و نمای کلی از آنها فضایی درست شبیه به سرزمین های اروپایی را تداعی می کند. از آنجایی که کلیسای زور زور در منطقه حساس مرزی و در کنار تاج سد بارون ق

در حوزه شهرستان پیرانشهر تعداد 113 تپه تاریخی تو سط کارشناسان نمایندگی میراث فرهنگی این شهرستان شناسایی و به ثبت سازمان رسیده است که این امر حاکی از تاریخی بودن منطقه و شکل گیری و وجود تمدنهای نیرومند ودرخشان قبل از اسلام مانند تمدن ماننا ، پارسوا ، اورارتو ، مادها ، زاموا و تمدن اسلامی می باشد . در

داش تپه در کنار روستای داش تپه در 21 کیلومتری شمال غرب میاندوآب قرار دارد آثار قلعه مانندی که روزگاری بر فراز آن بوده و دهانهٔ آن با وسایل و مصالح لازم و با نهایت مهارت مسدود شده است,دیده میشود. در سمت شرقی تپه ، محل یک درب ورودی به درون تپه دیده می شود که از ساروج و آهک ساخته شده است ، اهالی محل ،

مسجد سردار یا ساعتلو که قسمت مهمی از بافت قدیمی شهر ارومیه رو شامل می شه، 400 الی 500 متر با مسجد جامع فاصله داره و در عهد قاجاریه توسط عبدالصمد خان پدر آقاخان، جد اعظم عظیم السلطنه سردار ساخته شده است. وی در سال 1330 هجری قمری ساعت بزرگی رو بالای ورودی آن نصب می کند و به همین خاطر این مسجد رو مسج

حمام قپان مربوط به اواخر دوره قاجار است که در تاریخ 17 اسفند 1381 با شمارهٔ ثبت 7861 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این حمام یک درب کوچک دارد, پوشش فضاهای این حمام اکثراً بصورت چهار ترک و با استفاده از آجرهای 25 * 25 سانتی متر اجرا شده که مانند دیگر حمامهای ایران فضاهای دهلیز ورودی

پل قطور در 25 کیلومتری جنوب غربی شهر خوی و در قسمت سرحدی کردنشین بخش قطور از توابع شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی قرار داره . ساخت این پل در سال 1349 در مسیر راه آهن ایران و ترکیه در نزدیکی خوی به دست یک مهندس زن آلمانی به اتمام رسید . این پل از نوع زیر قوسی است و تا مدت ها بزرگ ترین دهانه قوسی

سنگ نوشته کِله شین کتیبه ایست که در نزدیکی روستای کله شین در شمال شرق عراق در حدود 200 متری از مرز ایران کشف شده. تاریخ نگارش این متن رو حدود 800 پیش از میلاد دونستن. کیله شین به معنای سنگ قبر کبوده. این سنگ در سر راه رواندوز به اشنویه در وسط گردنه ی کوهی که اشنویه رو از رواندوز جدا می کنه نصب شده ب

عمارتی که در آخرین سالهای سلطنت قاجار ساخته شد و تا به امروز هیچ دخل و تصرفی توش صورت نگرفته . این ساختمان تو دو طبقه ساخته شده با فضایی کم و بام شیروانی، طرح عمارت هم هشت ضلعیه و هر طبقه یه بالکن با بیست ستون چوبی داره . تزئینات گچبری و آینه کاری فوق العاده زیبا و شیشه های رنگی ارسی های این عمارت ش

این بنا متعلق به دوره اسلامی عصرصفویه است و بعد از تاریخ جنگ دشت چالدران که بین سپاه ترک و شاه اسماعیل صفوی رخ داده ساخته شده است. این مقبره به سید صدرالدین صفوی، وزیر اعظم شاه اسماعیل صفوی تعلق دارد که در جنگ چالدران با همراهی 27 هزار نفر از سربازان اسلام در این محل به شهادت رسید که آرامگاهش در کنا

کلیسای ملهذان مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان خوی، روستای ملهذان واقع شده و این اثر در تاریخ 2 شهریور 1378 با شمارهٔ ثبت 2389 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این بنا در مرکز شهر و درکنار رودخانه مهاباد واقع گردیده و از آثار معماری دوره صفوی است که به سال 1089ه-.ق -- دوره شاه سلیمان صفوی - به دست حکمران مهاباد، بوداق سلطان، بنا گردیده است . بنای مسجد با وسعتی حدود 1260 متر مربع با طرح مربع مستطیل، از دو بخش مسجد و مدرسه و صحن میانی تشکیل شده و دارای شبستا

این اثر در تاریخ 22 آبان 1362 با شمارهٔ ثبت 1650 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کلیسا به فاصله حدود 75 کیلومتری از شمال شرق شهرستان ارومیه و 35 کیلومتری جنوب شرق شهرستان سلماس روستای قره باغ واقع شده است. روستا در دره نسبتاً خوش آب و هوا و سرسبز قره باغ واقع شده و تا درون روستا

کلیسای قریس مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان خوی، روستای قریس واقع شده و این اثر در تاریخ 25 اسفند 1379 با شمارهٔ ثبت 3381 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای قریس با توجه به نحوه کارگذاری سنگ ها و استفاده از ملات ضخیم و نیز فرم پلان و نحوه تراش سنگها و ستون های استفاده شده د

کلیسای هفتوان مربوط به اواخر دوره صفوی است که در تاریخ 19 اسفند 1380 با شمارهٔ ثبت 4842 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کلیسا به امر شاه عباس صفوی احداث شد. این کلیسا در سه کیلومتری جنوب شهر سلماس در روستای "هفتوان" قرار دارد. این بنا در اثر زلزله سال 1930 میلادی خسارات سنگینی د

این بنا بین سال های 1210-1200ه- . ق توسط احمد خان بیگلربیگی- حاکم مراغه- ساخته شده است . بنای مسجد به صورت شبستانی ستوندار با پوشش طاق و گنبد است . پوشش این مسجد ، متشکل از 9 گنبد کوچک است که برطاق ها و چهار ستون میانی و جرزهای دیواری قرار گرفته اند . ستون های میانی ، مکعب شکل هستند . طاق ها از آجر

این بنا در خیابان انقلاب و مرکز شهر خوی واقع گردیده و ازآثار دوره قاجاریه است که درسال های بعد تعمیر و اخیرا بازسازی گردیده و الحاقاتی بدان صورت گرفته است . بنای مسجد به صورت شبستانی ستوندار با راهرو و صحنی نسبتا وسیع است . پوشش طاق و گنبد شبستان، برروی هشت ستون سنگی میانی و دیوارهای اطراف متکی شده

کلیسای فنایی مربوط به سدهٔ 7 و 8 ه. ق. است و در خوی، حومه شهر واقع شده و این اثر در تاریخ 25 اسفند 1379 با شمارهٔ ثبت 3380 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کلیسا در حومه شهرستان خوی در روستایی به همین نام و در میان خانه های روستایی قرار دارد . این بنا از قلوه سنگ و سنگ لاشه ساخته

این کلیسا به فاصلۀ حدود 35 کیلومتری شمال شرق شهرستان ارومیه در روستای کوچک قره قیز واقع شده. روستا در دشتی معتدل و نیمه خشک در سیزده کیلومتری شمال شرقی نوشین شهر واقع شده و حدود یازده خانوار ترک و ارمنی در آن ساکن هستند که اکثر آنها به کار کشاورزی، باغداری و دامداری اشتغال دارند. این روستا دارای جاد

این اثر در تاریخ 25 اسفند 1379 با شمارهٔ ثبت 3476 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در جنوب شهرستان ماکو ، در مجاورت روستای قلعه جوق بر روی رودخانه زنگمار احداث شده است . اقدمت این اثر تاریخی به دوران صفویه می رسد . پل قلعه جوق به علت اینکه بر روی بستر دره ای ساخته شده است یک د

این اثر در تاریخ 7 مهر 1381 با شمارهٔ ثبت 6405 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در شمال ماکو در موقعیت ْ538 و 17 طول شمالی و ْ461 و 44 عرض شرقی در ارتفاع 1300 متر از سطح دریا در انتهای تنگه ماکو به طرف بازرگان بر روی رودخانه قره سو حدود صد متر مانده به محل اتصال رودخانه مزبور

این بنا که درشهرستان خوی واقع گردیده، در قرن 12 هجری توسط احمد خان دنبلی به نام ملاحسن شیخ الاسلام ساخته شده بوده و بعد ازویرانی دراثر زلزله، در حدود سال1296ه-. ق توسط حاجی ابراهیم تاجر از نو بنا گردیده است . مسجد کنونی دارای شبستان ستونداری با ستون های سنگی و پوشش طاق و گنبد است .

براساس گزارش های منتشر شده، دروازه سنگی یکی از جاذبه های تاریخی آذربایجان غربی به شمار می رود.

قلعه اسماعیل آقا برفراز کوهی در 18 کیلومتری غرب ارومیه و حاشیه رودخانه نازلوچای قرار گرفته است. این قلعه در نیمه دوم قرن 19 میلادی ساخته شده و بخشی از دیوارها و محل دیده­بانی آن هنوز هم پابرجاست. کاوش­های انجام یافته نشان می­دهد که در جنب قلعه اسماعیل آقا، بقایای بناها و قلعه سنگی دیگری که به دوران

قلعه سیاه در 36 کیلومتری شرق ماکو، بر روی یک توده مسطح از مواد مذاب منجمد بنا شده است. در میان برج­های مستطیلی شکلی که نیمی از آنها جلوتر بنا شده ­اند، دیواره­ هایی نیز وجود دارند که در فواصل مساوی پیش­ آمده یا عقب رفته ­اند. این پیش آمدگی ­ها به هیچ­وجه از نظر دفاعی یا استحکام بخشی به دیوارها، ارزش

در 6 کیلومتری روستای بردوک از توابع بخش صومای بردواست شهرستان ارومیه، قلعه مستحکمی از سنگ با تأمین کلیه شرایط دیده ­­بانی بنا شده است. از این قلعه به عنوان دژی ممتاز که بر معبر ورودی و خروجی دره اشراف کامل دارد، استفاده می­شد. دژ، متشکل از سه بخش حصار تدافعی، دیوار میانی و ابنیه مرکزی است.

قلعه راوز در جنوب غربی ماکو واقع شده و به شکل محلی مسکونی است که 3000 سال قبل از میلاد مسیح ایجاد شده است. این قلعه با پلانی مثلثی از سنگ­های بازالت ساخته شده و تا کنار رودخانه همجوار پیش رفته است. خانه ­های این قلعه برای زندگی مردم زمان خود و طبق عادات و نیاز بر روی یک محور دایره­ای شکل ساخته شده