گنبد مدور (برج مدور)

برج مدور از بناهای ساخته شده در دوره سلجوقیان در شهر مراغه است که در فاصله ده متری شمال گنبد کبود قرار دارد. بر روی کتیبه برج به خط کوفی تاریخ احداث بنا سال 563 هجری ثبت شده است ولی درباره نام بانی و مدفون داخل آن هیچ گونه اطلاعی در دست نیست و مزاری کاملاً ناشناخته است.
این بنا برجی است مدوری شکل با ظاهری ساده که با گنبدی دو پوش پوشیده شده بود؛ ولی از گنبد و سقف آن در اثر مرور زمان چیزی برجای نمانده است. برای جلوگیری از خرابی بنا، سقف پوششی با شیروانی برروی آن احداث نموده اند.
سردر ورودی برج مدور دارای قاب و تاقی هلالی شکل بوده که درگاه را احاطه کرده و در بالا و زیر تاق هلالی، کتیبه ای به خط کوفی با نقوش پیچیده ای از آجر و کاشی های فیروزه ای به چشم می خورد.
ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می دهد. این بنای آجری بروی سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد، ساخته شده است.

برج مدور مراغه

بررسی بقایای این برج ها حاکی است که برج های مزبور دارای پلان مدور بوده و در ساخت و سنگ فرش محوطه آن از مصالحی همچون ساروج و قطعه های سنگی نسبتا بزرگ مربوط به دوره سلجوقی استفاده شده است. گنبد مدور دومین مزار از قبرهای پنجگانه مراغه است. بنا ظاهر ساده ای دارد و از دو طبقه تشکیل یافته است، سردابه و اتاق فوقانی.
اگر قبری در داخل سردابه وجود داشته، به مرور زمان از بین رفته است. سر در ورودی برج مدور مانند گنبد سرخ دارای قاب و طاقی هلالی شکل است که درگاه را احاطه نموده و دربالای آن و همچنین زیر طاق هلالی کتیبه ای به خط کوفی با نقش های پیچیده از آجر و کاشی های فیروزه ای به چشم می خورد: " کل نفس ذاءقه الموت تم البنا بر سنه ثلث و ستین و خمساءه "
تزئینات کاش و نقوش که در بند کش بین آجرها به صورت مهره هایی با نقش الله و نقوش هندسی بکار رفته همه و همه امتیاز خاص به این بنا داده اند. اتاق فوقان سابقا دارای پوششی ازگچبری و تزئینات گچی بوده که از آن همه هنر و زیبایی فقط در گوشه و کنار آن قطعاتی به جای مانده و مابقی از بین رفته است. نمای خارجی بنا بسیار ساده و شامل ازاره سنگی و آجرکاری معمولی است.