کلیسای ننه مریم

کلیسای ننه مریم یا حضرت مریم یا مارت مریم یا شرق آشور یکی از قدیمی ترین و بزرگترین کلیساهای ایران و جهان بوده و در خیابان خیام جنوبی شهر ارومیه قرار دارد. این کلیسا در سده های گذشته محل دفن اموات بوده است. طبق روایت نویسندگان آشوری و مسیحی و مسلمان، این بنا قبلا آتشکده بود. هنگام تولد مسیح، موبدان زرتشتی ساکن این معبد ستاره ای درخشان را در حال حرکت به سوی شرق می بینند، آن را نشانه ای از تولد منجی وعده داده شده می یابند و به طرف اورشلیم روانه می شوند. این موبدها پس از بازگشت به ارومیه، آتشکده را مبدل به کلیسا کردند و دین مسیح را در آنجا بشارت دادند. این کلیسا را نخستین بار شاهزاده ای چینی در سال 642 مرمت کرد و در سال 1342 و 1343 نیز مورد مرمت قرار گرفت.

طی روایتی نیز عنوان می شود که این بنا دائما بین جنگهای مختلف از پیروان یک دین با دین دیگر به دست پیروان دین غالب در جنگ می سوخته یا تخریب و نهایتا با تغییر نوع کاربری دلخواه مرمت میشده یا تغییر کاربری می داده که همیشه به لحاظ نوع بنا استفاده دینی از آن به عمل آمده است. مساحت بنا و شکل دقیق بنا در طول سالیان دراز و جنگهای مختلف یا حوادث طبیعی دائما کوچک و کوچکتر شده و بین مسلمانان و مسیحیان و زردشتیان در توالی استفاده قرار گرفته است. قدمت این بنا بیش از 2000 سال هست.

ساختمان کنونی کلیسای ننه مریم به ویژه گنبدها، طاق ها و پایه های آن براساس نظر کارشناسان باستان شناسی متعلق به دوره ساسانی بوده و معماری داخلی آن آمیزه ای از معماری ساسانی و پارتی است. کلیسای ننه مریم نه نیمکت دارد و نه جایگاهی برای اعتراف یا وعظ کشیش با در ورودی کم ارتفاعی رو به صحن. در چپ و راست دالان ورودی کلیسای ننه مریم دو دهلیز با سنگ قبرهای نوشته شده قرار دارد که محل دفن روحانیان مسیحی بود و سنگ قبر کنونی در دهلیزها متعلق به سه تن از رهبران کلیسای شرق آشور و یکی از مبلغان کلیسای ارتدوکس روسیه است. در سمت راست محراب هم دالان تنگ و کوتاهی دیده شد. در دیوار راست این اتاق اجاق دیواری تعبیه شده و از آن برای پخت نان مقدس استفاده می کردند.

در کنار این تنور حوضچه ای سنگی در داخل دیوار برای غسل تعمید کودکان ایجاد شده است. پشت بام کلیسا در حال حاضر با شیروانی پوشیده شده که این خود تناسبی با معماری اصلی ندارد. این کلیسا فاقد تزئینات ویژه و نقاشی و گچ بری است، زیرا به علت اعتقادات خاص آشوریان که در تمام کلیساهای آنها اعمال می شود، از هر نوع آرایش و تزئین در کلیساها خودداری می کنند.