آرامگاه و بقعه شیخ حیدر

بقعه شیخ حیدر که از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی بود، در 92 کیلو متری غرب مرکز استان اردبیل و در مرکز شهر مشکین شهر قرار دارد. این بنای تاریخی منصوب به شیخ حیدر، پدر شاه اسماعیل اولین پادشاه دوره حکومت صفویه است. مقبره شیخ حیدر در باغ سبز و با صفایی که قبرستان قدیمی مشکین شهر بود واقع شده است. بقعه شیخ حیدر از خارج مزین به کاشی های فیروزه ای رنگ است و با آیه هایی از قرآن کریم و اشکال هندسی تزئین شده است. در بدنه بیرونی بقعه دو نوع کاشی کاری به کار رفته است یکی به صورت معرق کاری که در سردرهای بنا وجود دارد و نوع دیگر کاشی کاری تلفیقی است که تلفیقی از آجر و کاشی به رنگ فیروزه ای است.

آرامگاه شیخ حیدر در مشگین شهر

مقبره شیخ حیدر که زمانی بین بومیان به امامزاده مشهور بود، از قسمت بیرونی به شکل برج مدور و از قسمت درون به شکل 12 ضلعی است. بلندی این بنا 18٫5 و قطر آن 10٫5 متر بوده و در دو طبقه زیرین سردابه و فوقانی ساخته شده است که بصورت برج استوانه ایی مدور هستند. این بنا از خارج با کاشی های فیروزه ای رنگ به آیات 27، 28 و 29 سوره فتح و همچنین لفظ جلال اله در اشکال مختلف و با خطوط کوفی بنائی مزین شده است. در طبقه زیرین و داخل سردابه 7 قبر وجود دارد که 6 قبر موجود در وسط گنبد و یکی از قبر ها به صورت مجزا در انتهای سردابه جای گرفته است.
در مورد قدمت بنا و تاریخ احداث آن اظهارات گوناگونی ابراز شده است مثلا دونالد ویلبر معتقد است این بنا از آثار قرن هفت و هشت هجری قمری است و در دوره صفویه به تکمیل و کاشیکاری آن همت گماشته شده است. با توجه به تخریب کتیبه برجامانده مقبره، هیچ سند و مدرکی دال بر احداث این بنا در دست نبوده است. اما در سال های اخیر توسط آقای قوچانی کارشناس سازمان میراث فرهنگی کشور، کتیبه موجود بر سر در ورودی این برج بازخوانی شده و قدمت آن به سال 731 هجری قمری یعنی دوره حکومت ابو سعید بهادرخان آخرین حکمران سلسله مغول در ایران نسبت داده شده است.
این بنا در تاریخ 1311٫4٫18 هجری شمسی تحت شماره 184 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در سال 1380 طرح ساماندهی حریم بقعه شیخ حیدر در جلسه هیئت دولت به تصویب رسید که آن شامل تملک خانه های اطراف بقعه، احداث فضاهای آموزشی، پارکینک، موزه کتابخانه و غیره است. قسمت های اجرا شده و یا در حال اجرا شامل رواق ها، مسجد جنت سرا، موزه، اداره، قسمت تجاری و پارکینگ، فروشگاه زنجیره ای، سالن نمایشگاه کتاب، سالن نمایشگاه صنایع دستی، سالن آمفی تئاتر، سالن پذیرایی، فضای ارتباطی و مصلی هستند. با توجه به بازسازی های صورت گرفته در چند سال اخیر هم اینک مصلی، بازارچه، سالن نمایشگاه، پارکینگ و برخی از قسمت های دیگر مجموعه شیخ حیدر احداث گردیده شده و بقیه بخش ها دردست احداث است. این مجموعه به عنوان محلی برای برگزاری نمایشگاه های فصلی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.