سفر به شهرستان بناب؛ شهری دیدنی در آذربایجان شرقی

یکی از شهرستان های قدیمی ایران، شهرستان بناب آذربایجان شرقی هست. موقعیت جغرافیایی بناب در قسمت جنوب آذربایجان شرقی به ثبت رسید. با ما در راهنمای سفر به شهرستان بناب همراه شوید تا شما را با تعدادی از دیدنی های معروف بناب آشنا کنیم.

تاریخچه شهرستان بناب

محققان بسیاری در این مکان به تحقیق و جستجو پرداختند تا قدمت آن را بدست آورند. عده ای بر این باورند که این شهر یادگاری هایی را در دل خود نگه داشته که حاکی از وجود این شهر در زمان حکومت ساسانیان هستند. اگر بخواهیم در مورد آثار و یادگاری هایی که از این مکان تاریخی بدست آمده اند سخن بگوییم، در ابتدا باید به غارهایی اشاره کنیم که تا به امروز زیبایی های خود را حفظ کرده اند. آمار این غارها که زمانی محل زندگی بومیان بوده اند، به 36 عدد می رسد. 93 تپه نیز در این شهرستان بر روی زمین نقش بسته اند. از این تپه های تاریخی میتوان قره تپه گزاودشت و قیزلار قلعه سی را مثال زد. بر روی این تپه ها تحقیقات بسیاری بعمل آمده که نتیجه این جستجو و تحقیقات، کشف آثار با ارزش و قدیمی هست.

عده بسیاری از مردم درصدد بر آمدند تا سبک و سیاق معماری در بناب را مشخص کنند. ولی، از آنجایی که در طی حمله مغول این منطقه ویران شد، برآورده کردن این خواسته بسیار مشکل و تا حدی غیر ممکن هست. ولی این بدین معنی نیست که از آن زمان تا کنون این ویرانی ها چهره زیبای شهرستان را تخریب کرده باشند، چرا که با روی کار آمدن حکومت صفوی، به دستور شاه جلوه زیبایی را با احداث مکانهایی نظیر گرمابه، مسجد و کاروانسرا به این شهرستان افزودند. براساس راهنمای سفر به شهرستان بناب باید بدانید که با این تفاسیر، به این نتیجه می رسیم که زمان اوج آبادانی و طراوت بناب در زمان حکومت صفویان بود.

موقعیت جغرافیایی بناب

بناب از سمت شمال به شهرستانی به نام عجب شیر، از سمت جنوب به شهرستان ملکان و آذربایجان (غربی)، از سمت شرق به مراغه و از سمت غرب نیز به دریاچه ارومیه ختم می شود. آن دسته از افرادی که در مورد مساحت این منطقه کنجکاو بوده، مساحتی بالغ بر 779 کیلومتر مربع را برای بناب در نظر بگیرند. براساس راهنمای سفر به شهرستان بناب اگر بخواهیم موقعیت جغرافیایی بناب را نسبت به شهر دیگری و با زبان عامیانه بیان کنیم، میتوان گفت که بناب در 120 کیلومتری تبریز بر روی کره خاکی نقش بسته است. در آخر نیز برای تکمیل موقعیت جغرافیایی باید از ارتفاع آن نسبت به سطح دریا سخن گفت که 1290 متر عددی است که برای این مقایسه ثبت کرده اند.

جاذبه های گردشگری شهرستان قدیمی بناب

بازار چهارسو

در مورد گذشته بازار چهارسو میتوان ادعا کرد که 4 بار آتش سوزی را پشت سر گذاشته که در اثر این حوادث مکرر و زیان آور، سقف آن تخریب و به کمک مردم و مسئولین مربوطه از نو ساخته و تعمیر شده است. گردشگرانی که سفر خود را به این مورد از دیدنی های معروف بناب می کشانند، می توانند از مغازه های موجود در این بازار انواع مایحتاج خود را خریداری و یک وعده غذا را در رستورانهای این مکان میل کنند. براساس راهنمای سفر به شهرستان بناب باید بدانید که اگر سوغاتی برای اقوام و دوستان خود نیاز دارید، این بازار بهترین مکان برای برآورده کردن این خواسته است.

کبوتر خانه (امیر فرهنگی)

برای رسیدن به کبوتر خانه امیر فرهنگی بناب، خود را به خیابانی به نام خیابان با هنر برسانید. قدمت این مکان باستانی به زمان حکومت قاجار باز می گردد. اجزای تشکیل دهنده این مکان سه طبقه بوده که هر کدام از این طبقه ها در زمینه خاصی فعال بوده اند. برای شرح فعالیت این طبقه ها باید گفت که طبقه اول این بنا تحت عنوان خانه باغ، طبقه دوم آن محلی برای نگهداری و حفاظت کبوتران و طبقه سوم نیز جهت نگهبانی استفاده میشد. این مکان بقدری مهم و با ارزش است که در سال 1387 نام خود را در هزارتوی دیگر آثار ملی کشور ایران گنجاند.

یکی از وقایعی که این مورد از دیدنی های معروف بناب در گذشته خود پشت سر گذاشته، هجوم و حمله هواپیماهای جنگی روسی در زمان جنگ جهانی دوم بود. علت این حمله در آن زمان، طبقه و معماری این برج بود که باعث شد این بنا در نظر افراد روسی یک برج دیده بانی باشد. براساس راهنمای سفر به شهرستان بناب باید بدانید که سال احداث این بنای قدیمی به سال 1280 هجری شمسی مربوط می شود و از آن زمان تاکنون یکی از یادگاری های با ارزش بشمار می رود.

مسجد زرگران

در مورد شهرت مسجد زرگران بناب میتوان گفت که نام این مکان نیز در فهرست آثار ملی ایران می درخشد. در مورد گذشته این مسجد میتوان گفت که در سالهای دور در مسیر بین المللی رسیدن به جنوب کشور از شمال این مسجد بچشم می خورد. در این مکان کاروانسراهایی وجود داشتند که موقعیت این کاروانسراها درست در جلوی این مسجد قدیمی بود. به مرور زمان، این مکان شهرت و محبوبیت خود را از دست داد و دیگر فردی به این بنای تاریخی رسیدگی نکرد. همین مسائل باعث شدند تا یکی از دیوارهای این بنای تاریخی تخریب شود. با تخریب این دیوار، توجه ها به سمت این مسجد جلب شدند و مسئولین مربوطه درصدد مرمت و بازسازی این مکان برآمدند.

قدمت این بنا به زمان حکومت صفویان باز می گردد و از زیبایی های این مسجد قدیمی میتوان به سرستون های آن اشاره نمود. با قدم گذاشتن در این مورد از دیدنی های معروف بناب، زیبایی تزئینات بقدری زیاد است که هر انسانی را مسحور و شیفته خود می کند. نوشته های قرآنی و مقدس با خط دلنشین نستعلیق بر روی این سر ستون ها علت اصلی مسحور شدن چشمان گردشگران هستند. برای شرح بهتر این بنای قدیمی هم میتوان از سقف آن سخن به میان آورد که این سقف خود به تنهایی یکی از زیبایی های این مسجد بحساب می آید و تعداد ستون هایی که این سقف را برافراشته نگه داشته اند، به 8 عدد می رسد.

حمام حاج فتح الله

حمامی که در این قسمت از راهنمای سفر به شهرستان بناب به شرح آن خواهیم پرداخت، با نام حمام حاج فتح الله در بین مردم شهرت دارد. سال احداث این حمام به زمان حکومت قاجار مربوط می شود و از آن زمان تاکنون، زبانزد عام و خاص هست. اگر به لیست آثار ملی مراجعه کنید، شماره ثبت 3822 نام این حمام را در پیش روی چشمان شما قرار خواهد داد. این ثبت در سال 1380 هجری شمسی اتفاق افتاد و از افتخارات قدیمی شهرستان بناب بشمار می رود. موقعیت این حمام تاریخی در نزدیکی جاده ای به نام ماحال گاودل و مسجد قرمز بچشم می خورد.

بناب حمام های تاریخی زیادی را در خود جای داد، ولی این حمام شهرت خاصی را در بین دیگر حمام ها از آن خود کرده است. علت این شهرت هم استفاده کاروان ها از آن قبل از ورود به شهر بود که بر این عقیده بودند که در هنگام ورود به شهر باید از پاکیزگی کامل جسمانی برخوردار باشند. اگر در حال حاضر به این حمام می روید، حال و هوای قدیمی بودن و تاریخی بودن در قسمتهایی به شما دست نخواهد داد، چرا که این حمام تغییرات بسیاری کرده و تقریبا میتوان گفت که بخشی از آن به حمام جدیدی تبدیل شده است.

حمام تاریخی مهرآباد

اگر بخواهیم در مورد گذشته حمام سنتی مهرآباد اطلاعات کسب کنیم، در ابتدا باید در مورد صاحب یا صاحبان این بنا سخن به میان آوریم. این حمام در گذشته های دور دارای صاحبی بود که نوع مالکیت این بنا را شخصی کرد. با گذشت زمان و تخریب قسمت هایی از این بنای تاریخی، شهرداری بناب پیش قدم شد و این بنا را از آن خود کرد و به کمک میراث فرهنگی به بازسازی بخش های تخریب شده آن پرداخت. نکته ای مهم در مورد این یادگاری تاریخی، این هست که در عصر امروز به عنوان موزه مردم شناسی فعالیت می کند. وجود چنین بنای تاریخی و قدیمی، شهرت خاصی را به بخش های جنوبی سهند بخشید. مساحت و وسعت این مورد از دیدنی های معروف بناب عددی بالغ بر 342 متر مربع را شامل می شود و قدمت این بنا نیز به زمانیکه صفویان در بناب حکومت می کردند، می رسد.

تالاب قره قشلاق

بعد از کمی گشت و گذار در دل حمام و اثرهای تاریخی، وقت آن رسیده که کمی خود را به دستان زیبای طبیعت بسپارید و خستگی جسمی و روحی را بزدائید. برای این کار، خود را به تالابی به نام قره قشلاق برسانید تا مسحور و خیره زیبایی های این منظره شوید. این مورد از دیدنی های معروف بناب را در بخش جنوبی دریاچه ارومیه جای داده است. گیاهان مختلف در کنار تلالو پرتوهای آفتاب در آبهای این تالاب، تم زیبایی را بوجود آورده اند و با قدم زدن در آن، حس قدم زدن در بهشتی کوچک را خواهید داشت.

مسجد گزاوشت

این مسجد از بیرون تزئین و شکل خاصی ندارد و همین سادگی در ساخت و ساز آن را از دیگر دیدنی های معروف بناب متمایز کرد. برای رسیدن به این مسجد، کافی است تا خود را به میدانی به نام تره بار برسانید و این مسجد را در روبروی چشمان خود ببینید. مسجد جامع گزاوشت دارای شبستانی بوده که اندازه گیری ها حاکی از آن است حدود دو متر با سطح آسفالتی خیابان اختلاف دارد. برای هر یک از قسمت های این مسجد میتوان بطور مختصر توضیحاتی را داد که تا حدودی با شکل و ساختار آن قبل از سفر آشنا شویم.

در مورد ورودی این شبستان میتوان گفت که با پشت سر گذاشتن 8 پله، به این شبستان قدیمی خواهیم رسید. با رسیدن به این شبستان، شاهد فضایی مستطیل شکل خواهیم بود که 12 ستون را به زیبایی هر چه تمام تر در دل خود جای داد. بالکنی که در این مسجد جامع دیده می شود، به بانوان اختصاص داده شده است. برای استفاده از این بالکن، خود را به بخش شمالی این اثر تاریخی برسانید. از ساختارهای این بالکن زنانه، کف آن را میتوان شرح داد که توسط 6 ستون نگه داشته شده است. جنس این ستون های قدیمی از چوب بوده و جنس کف بالکن نیز از طوفال کوبی است. یکی دیگر از بخش های دیدنی این مسجد، ایوان و صحن آن هست. در مورد زمینه فعالیت این صحن میتوان ادعا کرد که این صحن خود را در اختیار طلاب علوم دینی معروف قرار داد.

پل پنج چشمه

پل پنج چشمه بر روی رودی با آب روان و زلال زیبایی هایش را به رخ طبیعت می کشد. قدم زدن بر روی پلی باستانی و قدیمی در دل یک طبیعت بکر و آرام می تواند حس تکرار نشدنی را در طول سفر و حتی زندگی به گردشگران القا کند. رودخانه ای که این پل را بر روی خود قرار داده، عرضی بالغ بر 60 متر را از آن خود کرده است. تعداد چشمه هایی که از آغوش این پل رد شد اند، به 5 عدد می رسد و هر یک از این چشمه ها طول و عرض معینی را به خود اختصاص داده اند. در مورد جنس این پل میتوان توصیفاتی را شرح داد تا با زیبایی های آن بیشتر آشنا شوید.

در ابتدا از کف این مورد از دیدنی های معروف بناب شروع می کنیم. کف پلی که جامه ای از جنس سنگ فرش را بر تن خود کرده و پایه هایی از جنس سنگ را در زیر خود قرار داده، می تواند بسیار جذاب باشد. طاق هایی که در این پل تاریخی دیده می شوند، از آجرهایی ساخته شده که شکل مستطیل را به خود گرفته اند. این اثر تاریخی با گذشت زمان و رفت و آمد انسان و اتومبیل تخریب شده بود. بازسازی هایی در زمینه ترمیم پایه ها، بدنه های دو طرف پل، طاق ها، کف سازی و صندوقه کردن انجام شدند و همین امر باعث شد تا امروزه بتوانیم از حضور در کنار طبیعتی رویایی و پلی تاریخی لذت ببریم.

روستای صور

روستای تاریخی صور خود را در جایی حدود 24 کیلومتری بناب جای داده و با طبیعت پر آرامش و بی نظیر خود هر گردشگری را به سمت خود جذب می کند. با توجه به تحقیقاتی که بر روی سازه ها و آثار به جای مانده از این روستای قدیمی انجام گرفتند، قدمت آن به 2500 الی 3000 سال پیش باز می گردد. از ویژگی هایی که میتوان در مورد این روستا توضیح داد، فضای اطراف آن است. این روستا توسط دره هایی محصور شد که حال و هوای طبیعی بودن زندگی از گذشته تا به امروز در آنها حفظ شده است.

در خانه های روستا کوچک و باریک ساخته شده اند. برخلاف این درها که کوچک هستند، اطاق هایی که وجود دارند، وسعت بسیاری را از زمین این روستای قدیمی به خود اختصاص داده اند. از دیگر ویژگی های این خانه های کوهی، به ستون های آنها میتوان اشاره کرد. این ستون ها در اصل حاصل کنده کاری هایی بوده که در هنگام ساخت خانه ها انجام گرفته اند. وظیفه این ستون ها نگه داشتن سقف خانه ها هست. طی آمارگیری که در این منطقه قدیمی انجام شد، متراژ خانه های کوهی بین رنج 150 متر الی 250 متر دیده می شود. یکی از زیبایی های موجود در معماری این خانه ها، سقفشان بوده که با تعبیه دریچه هایی، باریکه زیبایی از درخشش پرتوهای طلایی آفتاب در خانه پراکنده می شود.

یکی از بخش های دیگری که توجهتان را در راهنمای سفر به شهرستان بناب به خود جلب خواهد کرد، انبار این خانه ها بوده که در زیر خانه احداث شده و در آن مواد و وسایل گوناگونی بچشم خواهند خورد. چیدمان این خانه ها به این گونه است که خانه ای در دل کوه ساخته و خانه بعدی در فاصله 40 سانتیمتری از آن احداث می شود.

شرایط اقلیمی

در مورد آب و هوا و شرایط جوی این منطقه قدیمی، دریاچه ارومیه تصمیم گیرنده است، چرا که فاصله بسیار کمی را از دریاچه از آن خود کرده است. به همین دلیل، شرایط جوی گوناگونی در هر فصل از سال در این منطقه بچشم می خورد که هر کدام به نحوی زیبایی و دلنشینی خود را به رخ طبیعت و گردشگران می کشند.

کباب معروف بناب

یکی از برترین غذاها، کباب بناب نام دارد که طعم و عطر این کباب هر انسانی را مدهوش می کند. اصل این کباب در شهرستان تاریخی بناب طبخ می شود. فردی که این غذای خوش طعم را برای اولین بار طبخ کرد، مش صمد آشپزباشی نام داشت. این کباب ها بصورت ساطوری طبخ می شوند. در مورد گذشته این کباب باید گفت که حدود 77 سال پیش و در اوزون بازار دستان هنرمند مش صمد آشپزباشی این غذا را برای نخستین بار طبخ کرد و از آن زمان تا امروز آوازه این غذا در کل ایران طنین انداز شد.

صنایع دستی بناب

صنایع دستی شهرستان قدیمی بناب عبارتند از: قالی بافی، طراحی روی قالی، منبت کاری های زیبا و قلم زنی بر روی مس.