روستای صخره ای میمند

میمند یکی از مکان های شگفت انگیزی که انسان و طبیعت برای ساخت آن دست به دست یکدیگر داده و آن را پدید آورده اند. روستای صخره ای و دستکند میمند از توابع شهرستان بابک در استان کرمان است و شباهتی هم به روستای کندوان در اسکوی آذربایجان شرقی دارد. به خانه های انی روستا کیچه می گویند که این خانه ها مانند غار در حفره هایی داخل دامنه رسوبی کوه برای اهالی ساخته شده اند. این رسوبات آنقدر نرم هستند که با کمک ابزار و با دست قابل شکل دادن هستند و آتقدر سخت و محکم که می توان زیر سقف آنها به راحتی و بدون نگرانی خوابید. خانه های آن درست مثل خانه های کندوان بر روی یکدیگر ساخته شده اند؛ پنجره و یا دودکش ندارند و در کنار گُنبه ها و کپر ها مجموعه ای از خانه های ییلاقی و قشلاقی را برای ساکنان تشکیل داده اند.

این بنای دستکند باستانی با چند هزار سال قدمت، بی گمان از نخستین سکونت گاه های بشری در ایران به شمار می رود، دورانی که هنوز ایرانیان مهرپرست بودند و کوه ها رو مقدس می شمردند. به هر تقدیر چند هزار سال پیش از این، انسان هایی دل سنگ ها را شکافتند و یادگاری رو به جا گذاشتند که امروزه پس از گذشت سالیان همچنان نماد عزم و اراده و اقتدار اجداد ایرانی به شمار می رود. هنوز کسی بدرستی آگاه نیست که این مجموعه به دست چه کسانی بوجود آمده و انگیزه این مردم از ساخت چنین بناهایی چه بوده است! اما این روستای دیدنی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و در سال 1384 جایزه جهانی «ملینا مرکوری»، جایزه ای که هر دو سال یکبار به تعامل هنر، فرهنگ، انسان و طبیعت تعلق می گیرد را از آن خود کرده است.

روستای میمند کرمان نقوش ده هزار ساله و سفال های شش هزار ساله از جمله مستندات مکشوفه ای هستند که تاریخ میمند را روایت می کنند. میمند به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دستخوش تحولات کالبدی و اجتماعی شده است. مجموعه ای از آثار بسیار قدیمی همچون خانه های صخره ای پراکنده، معبد، قلعه و برج های مختلف (مربوط به هزاران سال پیش) وجود دارد که میمند را از یک روستا به یک مجموعه با تمدن خاص تبدیل می کند. در مورد تاریخچه روستا، نقل قول های متفاوتی وجود دارند؛ عده ای به اظهارنظر باستان شناسی در 20 سال پیش استناد کرده و به دلیل اینکه گفته می شود ایشان نقوش سنگ نگاره ی موجود در منطقه را به 12,000 سال قبل نسبت داده اند، قدمت روستا را 12,000 سال برآورد می کنند. ولی آنچه که در این مورد می ‏توان به طور قطع مطرح کرد، وجود سفال هایی است که از دژ میمند به دست آمده و توسط معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی بررسی و به 2 تا 3 هزارسال پیش نسبت داده شده است.

در رابطه با پیدایش سازه های زیرزمینی میمند دو نظریه مطرح شده است:

نخست این که مجموعه میمند در قرون هشتم و هفتم پیش از میلاد همزمان با قوم ماد، که در غرب ایران آثار معماری صخره ای متعددی را به یادگار گذاشته اند، توسط گروهی از اقوام آریایی به وجود آمده است.

این احتمال نیز وجود دارد که بناهای صخره ای میمند ناشی از اعتقادات آیین مهرپرستی است، زیرا یکی از ارکان این آیین مبتنی بر شکست ناپذیری و جاودانگی پدیده هاست و همین عقیده آن ها را به سوی تقدیس کوه ها کشانده است. معماران و حجاران میمندی نیز پیرو آیین مهرپرستی بوده اند و عقاید مربوط به آیین خود را در معماری سکونتگاه هایشان پیاده کرده اند.

میمند شهر بابک احتمالاً متعلق به قرون دوم و سوم میلادی است. در زمان اشکانیان در بخش جنوبی کرمان قبایل کوچ نشین به هر سو کوچ می کردند. این قبیله ها در دوره اشکانیان به طور کامل جا به جا نشده بودند و در اواخر دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانیان نقاط خوش آب و هوا را برای سکونت انتخاب می کردند. وجود محلی موسوم به دژ میمند، با بیش از 150 اتاق مدور سنگی با دخمه هایی برای قرار دادن اموات، به این نظریه قوت می بخشد. با توجه به موقعیت این استودان ها به نظر می رسد که گورستان یاد شده مربوط به دوران ساسانیان بوده است، چرا که طبق سنت آن زمان، دخمه ها در منطقه ای کوهستانی و به دور از شهر و محل سکونت ساخته شده بودند.

روستای میمند روی هم رفته دارای 406 کیچه و 2560 اتاق است. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آنها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می شود.