قلعه تاریخی الموت | آثار به جای مانده سلسله اسماعیلیان

فرقه ای از شیعیان وجود دارند که خود را شیعه اسماعیلی می نامند. باور این این فرقه بر این است که امامت بعد حضرت امام جعفر صادق (ع) به به محمد بن اسماعیل رسید. این فرقه دلیل این اعتقاد خود را چنین توجیه می کنند که چون پس از امام جعفر صادق (ع) بخاطر اینکه فرزند پسر ایشان (اسماعیل) پیش از پدر از دنیا رفته بود، امامت باید به محمد بن اسماعیل رسیده باشد. از آثار به جای مانده از این سلسله می توان به قلعه تاریخی الموت اشاره کرد. ما در مقاله قلعه الموت کجاست سعی کردیم تا هرچه بیشتر شما را با دژ حسن صباح قزوین آشنا کنیم. پس، با ما همراه باشید.

تاریخچه

بعد از اینکه آخرین خلیفه فاطمی از دنیا رفت، بر سر جانشینی او درگیری رخ داد. دلیل این درگیری ها این بود که هر دو فرزند پسر او خود را لایق جانشینی پدر می دانستند و نمی خواستند خلافت را به راحتی به برادر خود دهند. در این میان، حسن صباح حمایت خود را از نزار اعلام کرد و او را لایق تر دانست و از مستعلی، برادر نزار حمایت نکرد. بعد از گذشت سالها، اسماعیلیان در ایران نقاط مختلفی را در کوهستانها برای استقرار خود پیدا کردند و در آنها قلعه هایی را بنا ساختند.

از شناخته شده ترین محلهای استقرار اسماعیلیان در ایران می توان به قلعه الموت یا دژ حسن صباح قزوین اشاره کرد. این قلعه تاریخی که در حدود 100 کیلومتری قزوین بوده، مدت زمان زیادی به عنوان مرکز فرماندهی اسماعیلیان شناخته می شد. از عمده علل ساخت این قلعه های تاریخی توسط اسماعیلیان می توان به عدم دسترسی آسان دشمنان به این نقاط اشاره کرد. این قلعه دست نیافتنی برای دشمنان به طور حتم تا زمان حمله هولاکوخان مغول به عنوان مرکز فرمانروایی اسماعیلیان شناخته می شد. در حال حاضر، این قلعه تاریخی سالهاست که تحت کاوش و جست وجوهای باستان شناسان قرار دارد.

علت نامگذاری

اگر بخواهیم ریشه نامگذاری این منطقه را بررسی کنیم، باید به زبان پارسی باستان بازگردیم. بیشتر زبان شناسان و تاریخدانان واژه الموت را برگرفته از دو واژه جدا گانه آله و آموت می دانند. معنای این کلمات در کنار یکدیگر نامی کاملا درخور این منطقه را می سازد. الموت در اصطلاح به معنای مکانی است که عقاب جای آن را یاد گرفت. بسیاری از مردم بر این اعتقاد هستند که محل ساخت این قلعه را که در بالای کوهی بلند و دور از دسترس است، عقاب به حسن صباح نشان داد. اما، اگر بخواهیم از روی شواهد تاریخی صحبت کنیم، باید به این نکته اشاره کرد که این قلعه تاریخی توسط حسن صباح از حاکم دیلمان خریداری شد.

قلعه الموت یا دژ حسن صباح قزوین مربوط به زمان حکومت اسماعیلیان بوده و محل قرارگیریش را می توان نشانی از توان بالای اسماعیلیان در آن زمان دانست. این قلعه در ارتفاعی بسیار بالاتر از روستاهای اطراف قرار گرفته و همین موضوع آن را بسیار دست نیافتنی تر جلوه می دهد. این قلعه بسیار مرتفع از دو بخش جداگانه شرقی و غربی تشکیل می گردد. تاریخدانان و محققان معماری بر این باورند که در بخش شرقی این قلعه که بخش فرعی محسوب می شد، نگهبانان و خانواده هایشان سکونت داشته اند. بخش غربی نیز به عنوان بخش اصلی قلعه تاریخی شناخته می شد.

بطور کلی، تاکنون میان محققان این مجموعه اتفاق نظر برای ترسیم نقشه دقیق قلعه وجود ندارد. اما، با بازدید از این مکان به طور تقریبی می توان محدوده قسمتهای مختلف را متوجه شد. این قلعه تاریخی نیز مانند اکثر بناهای تاریخی دارای ساختار کاملا مشخصی نبوده و پست و بلندی های منطقه در نحوه ساختش بسیار موثر بوده اند. براساس مقاله قلعه الموت کجاست باید بدانید که دروازه و محل ورود به این قلعه مرتفع در سمت شمالی هست. در زمانهای قدیم، در دو سوی دروازه قسمتی برای استقرار نگهبانها ساخته می شد.

قلعه تاریخی الموت با اینکه بیشتر دارای استحکامات نظامی بوده و به جهت دفاع هرچه بهتر در آن ارتفاع ساخته شد اما، دارای تزئینات و کاشیکاری های زیبایی نیز هست و این موضوع را قطعات کاشی یافته شده از اطراف قلعه تایید می کنند.

کمی بیشتر درباره قلعه الموت

این بنا علاوه بر تزئینات معماری و بخشهای نگهبانی، دارای بخشهای دیگری نیز بوده است. براساس مقاله قلعه الموت کجاست باید بدانید که این بنا بطور کلی کاملا کاربردی ساخته شده و دارای چندین آب انبار و گذرگاهی های سرپوشیده هست. آب انبارها برای تامین آب ساکنینش بسیار کاربردی بوده و به هنگام محاصره دشمن می توانستند آب مورد نیاز اهالی قلعه را تا مدت زیادی تامین کنند. اما، متاسفانه از تمامی بخشهای ذکر شده اکنون تنها قسمت کوچکی به جا مانده و بقیه با تخریب بسیار زیادی مواجه شده اند.

زمان تخریب اولیه دژ حسن صباح قزوین را می توان مربوط به حمله هلاکوخان مغول به ایران دانست. اما، پس از آن نیز این ساختمان مورد استفاده قرار می گرفت برای مثال، در دوران صفوی این قلعه به عنوان زندان دولتی و با کاربری متفاوت از آنچه در ابتدا برایش ساخته شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. متاسفانه، عدم نگهداری صحیح از این بنای تاریخی و کنده کاری هایی که در زمان قاجار برای کشف گنج در قلعه تاریخی الموت انجام شدند، موجب وارد شدن آسیب جدی بدان گردیدند.