ارگ کریم خان زند، یادگاری از دوران پرهیاهوی زندیه در شیراز

 ارگ کریم خان زند، یادگاری تکرار نشدنی از دوران زندیه که باهمت کریم خان بنا شد و همچنین از بهترین هنرمندان و معماران آن دوره برای ساخت این ارگ استفاده کردند، معماران و هنرمندان به دلیل مهارتی که داشتن، توانستن این ارگ رو بسیار سریع بسازن، ارگ کریم خان در واقع دژی نظامی بوده و در سالهای 1766 و 1767 میلادی ساخته شده و با تهیه مصالح از خارج و داخل کشور، برج و باروهایی منحصر به فرد و عظیم که در نوع خود بی نظیر بودند، طراحی شده و هرساله گردشگران زیادی برای تماشای این آثار ارزشمند به شهر شیراز سفر میکنند. این ارگ در مرکز شهر و در خیابان کریم خان زند واقع شده و هم اکنون یکی از جاذبه های گردشگری شیراز، دیدنی های شیراز و از زیباترین آثار تاریخی شیراز محسوب میشه که قدم زدن در این ارگ و تماشای زیبایی های آن شگفت انگیزه. البته بخش هایی از نقاشی ها و کاشیکاری های این اثر طی سالیان گذشته از بین رفته و بخش هایی که در خطر آسیب دیدگی بودند نیز مرمت شدند و این بنا در سال 1351 با شماره 918 به ثبت ملی رسیده.

تاریخچه ارگ کریم خان زند

ارگ کریم خان در دوره سلطنت زندیه ساخته شده و پس از اینکه شیراز به عنوان پایتخت توسط کریم خان زند انتخاب شد، این مکان به ارگ کریم خانی معروف شد. این بنا در زمان سلسله پهلوی اول به عنوان زندان استفاده می شد و در سال 1310 به دنبال ساخت مرکز شهربانی و تا سال 1350 به عنوان زندان شهربانی استفاده میشد و در سال 1350 ارگ به اداره فرهنگ و هنر وقت واگذار شد. در واقع این ارگ کاربری های متفاوتی داشته، در زمان سلسله زندیان محل زندگی و مرکز فرماندهی شاهان زند بوده، در زمان حکومت قاجارها خانه فرماندار بوده، فرماندار استان فارس شاهزاده عبدالحسین میرزا فرمانفرا، دستور مرمت مینیاتوری ها قلعه رو صادر کرد، مدتی هم به عنوان زندان در دوره پهلوی استفاده می شد و هم اکنون زیرنظر سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اداره میشه و چندسالی هست که مرمت این بنا آغاز شده تا به عنوان موزه بزرگ فارس مورد استفاده قرار گیرد. این بنای زیبا یکی از جاذبه های گردشگری شیراز، دیدنی های شیراز و آثار تاریخی شیراز محسوب میشه.

معماری ارگ کریم خان زند

معماری دوره کریم خان، هنری از معماری ایرانی که به دنبال یافتن یک زبان مخصوص برای ارج نهادن به تمدن و هنر گذشتگان و ادامه معماری سنتی در جهت شکوفایی بوده. این طرح آمیزه ای از معماری صفویان و تخت جمشید بوده. ارگ زیبای کریم خان در مرکز یک محوطه 12800 متری با بنای 4000 ساخته شده. دورتادور ارگ را 4 دیوار بلندِ 12 متری  با ضخامت 3 متر احاطه کرده که دارای 4 برج آجری دایره ای شکل با ارتفاع 14 متر بهم متصل شده. سنگ و گچ مصالح به کار رفته در این بنا می باشد.

نقشه و طرح این بنا هم مسکونی و هم نظامیه، وجود دیوارهای محکم و مرتفع با جان پناه ها برای استقرار سربازان و تیراندازی در هنگام جنگ که از آن استفاده میشده و خندق کنده شده در بیرون دیوار دلیل اثبات این امره. بنا به شکل یک ذوزنقه ناقصه و دلیل آن این بوده که در هنگام ساخت به این نتیجه رسیدن که خاک شمال غربی برای ایجاد برج نامناسبه و امکان نشست داره، سپس کمی بنارو به سمت غرب کشیدن.

برج های اطراف دارای سه طبقه ی جدا هستند که پله های مدور برای رفت و آمد طراحی شده. در طبقات دو اتاق یکی برای استراحت سربازان و دیگری برای نگهداری اسلحه وجود داره.در ضلع های شمالی، غربی و جنوبی قسمت های مسکونی ارگ واقع شده که هر کدام دارای یک ایوان با دو ستون سنگیه و شش اتاق مسکونی در دوسمت که با مقرنس تزیین شده اند.

جلوی هر ایوان حوض چهارگوشی طراحی شده که آب موجود در آن از قنات رکن آباد که به رکنی معروفه تامین می شده، اما با از بین رفتن قنات، سیستم آبرسانی نیز از بین رفته، این آب از لحاظ املاک معدنی در شیراز بهترین نمونه محسوب می شده.

شاه نشین در قسمت های مختلف و کاربرد های متفاوت داره، شاه نشین شمالی مناسب زمستان، شاه نشین اصلی در ضلع غربی  و رو به روی آن یک حوض بزرگ برای استفاده در تابستان بوده و شاه نشین غربی برای تمام فصول بوده.

ورودی اصلی در ضلع شرقی طراحی شده و با یک تابلوی بزرگ با صحنه ی رزم رستم و دیو سفید تزیین شده و حمام خصوصی پادشاه و امکانات رفاهی در این قسمت قرار داره.

حمام ارگ دارای سه بخش رختکن، گرم خانه و خزینه است. ورودی حمام رختکن است که سکوهایی برای نشستن و درآوردن لباس داره. در وسط، یک حوض هشت ضلعی داره و خیلی جالبه در گوشه ای از رختکن فضایی برای درست کردن چای و قلیان در نظر گرفته شده. رختکن توسط راهرویی به گرم خانه متصل میشه. همچنین در گرم خانه قسمت خزینه یک دیگ مسی بزرگ داره که با آتش گرم میشده و دو حوض آب ولرم وجود داره.

دسترسی و موقعیت

 این بنای منحصر به فرد یکی از جاذبه های گردشگری شیراز، دیدنی های شیراز و از زیباترین آثار تاریخی شیراز به شمار میاد و برای بازدید هر روزه صبح الی عصر به خیابان زند، میدان شهدا بروید و از این ارگ زیبا دیدن کنید و در صورت نیاز می توانید با شماره تلفن: 07132247648 تماس برقرار کنید.